PANAMA KANALI
527
tesi’nde mimarl›k ö¤renimi görmeye bafllad›. Ancak ö¤renimini
yar›da b›rakarak ‹stanbul Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Gazeteci-
lik Enstitüsü’nü bitirdi (1976). Ayn› okulda yüksek lisans çal›fl-
mas› yapt› (1977-1979). ‹lk yap›t› olan “Cevdet Bey ve O¤ulla-
r›”yla 1982 Milliyet Yay›nlar› Roman Yar›flmas›’nda birincilik
ödülünü Mehmet Ero¤lu’yla paylaflt› ve 1983’te Orhan Kemal
Roman Arma¤an›’n› kazand›. Romanda bir ailenin tarihçesini
anlat›rken ayn› zamanda II. Abdülhamit döneminden 1970’li y›l-
lara kadar uzanan bir zaman kesitini ele ald›. 1983’te yay›mlad›-
¤› “Sessiz Ev” ile Madaral› Roman Ödülü’nü kazand› (1984).
Daha karmafl›k bir teknikle yazd›¤› bu romanda da yine Cumhu-
riyet öncesi ve sonras›ndaki de¤iflimleri, 1970’li y›llarda yafla-
nan fliddet olaylar›n›n bireysel ve toplumsal kaynaklar›n› bir ai-
lenin tarihçesi çerçevesinde iflledi. “Beyaz Kale”de ise IV. Meh-
met döneminde geçen bir olay› anlat›rken Do¤u ve Bat› uygar-
l›klar›n›n bir karfl›laflt›rmas›n› yapt›. Her yap›t›nda farkl› bir tek-
nik ve üslup kullanmas›yla tan›nan Orhan Pamuk’un yap›t› “Ka-
ra Kitap”tan (1990) sonra yay›mlad›¤› kitaplar›n bafll›calar› flun-
lard›r: “Yeni Hayat” (1994), “Benim Ad›m K›rm›z›” (1999), "Kar"
(2002), "Hat›ralar ve fiehir" (2003).
PANAMA
(resmî ad›: Republica de Panama), Orta Ameri-
ka’da Panama k›sta¤› ve çevresinde devlet. Kuzeyde Antil Deni-
zi, do¤uda Kolombiya, güneyde Pasifik Okyanusu ve bat›da
Kostarika ile s›n›rlan›r. Yüzölçümü 75.616 km
2
, nüfusu
2.700.000 (1997), baflkenti Panamá; bafll›ca kentleri: Colon,
David, Balboa ve Cristobal; resmî dili ‹spanyolca, dini Katolik;
nüfusun ço¤unlu¤u melezdir. Atlas Okyanusu k›y›s›nda 1.246,
Pasifik’te 1.634 km k›y›s› olan Panama, aralar›nda vadiler ve az
çok genifl ovalar›n yer ald›¤› iki da¤ s›ras›yla kesilir. Bu da¤lar›n
en yüksek yerleri bat›da, Kostarika s›n›r› yak›n›ndad›r (Chiriqui
Volkan›, 3.477 m.). En önemli akarsular› Chagres, Chepo; tek
büyük göl Gatun’dur. Panama asl›nda “Panama Kanal› Bölgesi”
ile ikiye bölünmüfltür: ABD yönetiminde olan bu bölge, kanal›n
her iki yakas›nda befler millik bir flerit hâlinde iki okyanus ara-
s›nda uzan›r. 1501’de Rodrigo de Bastidas taraf›ndan keflfedilen
Panama, 1510’da ‹spanya kolonisi hâline getirilmifltir. Ünlü
“konkistador” Balboa, 1913’te Panama k›sta¤›n› ilk geçen Avru-
pal› olmufltur (Yenidünya’n›n bat›s›nda bir denizin yay›ld›¤› bu
seyahat ile kan›tlanm›fl, Balboa bu denize “Mar del Sur” ad›n›
vermiflti). ‹spanyollar, daha bu tarihten itibaren Panama k›sta¤›-
n›n Pasifik k›y›lar›na yerleflmeye, burada limanlar kurmaya bafl-
lam›fllard›r.1982’de Ulusal Savunma Güçleri’nin bafl›na getirilen
Manuel Antonio Noriega, Panama’y› fiilen yöneten kifli durumu-
na geldi ve 1984’te cumhurbaflkan› seçilen Nicolas Ardito Bar-
letta’ya bask› yaparak istifa etmesine neden oldu. Baflkanl›k gö-
revini devralan Eric Artura Delvalle’in hakk›nda birçok suçlama
(seçimlere hile kar›flt›rmak, uyuflturucu ve silâh kaçakç›l›¤› yap-
mak, ABD haberalma kurulufllar›n›n s›rlar›n› Küba’ya satmak gi-
bi) yap›lan Noriega’y› desteklemesi kitlesel protesto gösterileri-
ne neden oldu. 1988’de ABD taraf›ndan da doland›r›c›l›k ve ka-
çakç›l›kla suçlanmas› nedeniyle Delvalle, Noriega’y› görevden
almak zorunda kald›. Ulusal Meclis de Noriega’n›n bask›s›yla
Delvalle’in görevden al›nd›¤›n› ve yerine Manuel Soltis Pal-
ma’n›n vekaleten atand›¤›n› aç›klad›. Ancak ABD, Delvalle’i tan›-
maya devam etti ve Panama’ya malî ve diplomatik savafl açt›.
Ekim 1989’da Noriega’ya karfl› düzenlenen baflar›s›z darbe giri-
flimi, bunal›m› derinlefltirirken yönetimin bask›c› uygulamas›n›
daha da art›rd›. Aral›k 1989’da ABD, Panama’ya askerî müdaha-
le yaparak General Noriega’y› yakalamak istedi. Noriega, Pana-
ma City’deki Vatikan Büyükelçili¤i’nden siyasî s›¤›nma hakk› ta-
lep etti. Ancak bu iste¤i kabul edilmedi ve yakalanarak ABD ta-
raf›ndan yarg›lanmas›na baflland› (1990). 1998’de yap›lan bir
anayasa de¤iflikli¤i, Baflkan Balladeres’in 1999 seçimlerine ka-
t›lmas›na olanak sa¤lad›.
→
PANAMA KANALI
PANAMA KANALI,
Orta Amerika’da, Panama k›sta¤›nda,
Atlas ve Pasifik okyanuslar›n› birbirine ba¤layan kanal. Antil
Denizi k›y›s›ndaki Colon’dan, güneydo¤uya do¤ru Pasifik k›y›-
s›ndaki Balboa’ya uzanan 84 km uzunlu¤unda bir gemi kanal›-
d›r. Çok engebeli bir k›staktan geçti¤i için gemiler Gatun, Ped-
ro Miguel ve Miraflores’deki kapakl› havuzlarla denizden 26 m.
yükse¤e ç›kar›l›p tekrar deniz düzeyine indirilir. Derinli¤i en az
12,5 m., geniflli¤i en az 30,5 m.dir. Kanal ve çevresindeki Pa-
nama Kanal› Bölgesi, ABD denetimindedir. Süveyfl Kanal›’n›n
da yap›mc›s› olan Ferdinand de Lesseps’in yönetimindeki bir
Frans›z ortakl›¤›, o zamanlar Kolombiya olan bölgede bir kanal
açma girifliminde bulunmufl, ancak sekiz y›ll›k çal›flma (1881-
1889), ortakl›¤›n iflâs›yla sonuçlanm›flt›. Daha sonra bu ifle
baflka bir Frans›z ortakl›¤› aday oldu (1894). Bu arada ABD de
‹ngiltere ile kanal bölgesinin denetimi üzerine bir antlaflma im-
zalam›fl (1901) ve Nikaragua’da bir kanal açmay› plânlam›flt›.
Frans›zlar, Panama projesinin haklar›n› ABD’ye devretmeyi
önerdilerse de Kolombiya, ABD’nin koflullar›n› kabul etmedi.
1903’te ABD, savafl gemileri ve birlikleriyle, Panama’n›n Ko-
lombiya’ya karfl› ayaklan›p ayr›lmas›n› sa¤larken k›stakta 10
millik bir fleridin de denetimini elde etti (Hay-Bunau-Varilla
Antlaflmas›). 1914’te mühendis G. W. Goethals ve s›hh›ye suba-
y› W. C. Gergas’›n çabalar›yla ABD, Panama Kanal›’n› bitirdi. II.
Dünya Savafl›’ndan sonra kanal›n egemenli¤i konusunda ABD
ile Panama hükümetleri aras›nda sürtüflme ç›kt›. Zaman zaman
