PARALEL
530
Strossner taraf›ndan, iki meclisli baflkanl›k sistemiyle yönetildi.
1989’a dek baflkanl›¤› sürdüren Stroessner, General Andrés
Rodriguez taraf›ndan gerçeklefltirilen darbeyle devrildi. Rodri-
guez, may›sta cumhurbaflkanl›¤›na getirildi. Brezilya, Arjantin,
Uruguay ve Paraguay aras›nda, Mart 1991’de, dört güney Ame-
rika ülkesinin gelecekteki ortak pazar› olan LAFTA Antlaflmas›
imzaland›. 1992’de yeni bir anayasa kabul edildi. 1993’te yap›-
lan seçimlerde siviller yönetime geldi ve Juan Carlos Wasmosy
cumhurbaflkan› oldu.
PARALEL,
yerküresi üzerinde çizildi¤i varsay›lan, ekvatora
koflut çemberlerden her biri. Doksan› kuzey, doksan› da güney
yar›kürededir. Bafllang›ç paraleli, dünyay› iki eflit yar›küreye bö-
len ekvatordur ve 0 numaray› tafl›r. 90 say›l› paralelse, küçüle
küçüle art›k birer nokta hâline gelmifl olan kuzey ve güney ku-
tuplar›d›r.
PARALELKENAR,
karfl›l›kl› kenarlar› paralel olan dört-
gen. Paralelkenarda karfl›l›kl› kenarlar ve aç›lar efl, komflu aç›lar
bütünlerdir. Köflegenler de birbirini ortalar. Paralelkenarlar›n
alan›, taban› ile bu tabana iliflkin yüksekli¤in çarp›m›d›r. Eflke-
nar dörtgen, kare ve dikdörtgen, paralelkenar›n özel halleridir.
PARALELYÜZ,
taban› paralelkenar olan prizma. Yanal ay-
r›tlar› taban düzlemine dik olan paralelyüze “dik paralelyüz” de-
nir. Paralelyüzde karfl›l›kl› yüzler birbirine eflit ve paraleldir.
Hacmi taban alan› ile yüksekli¤in çarp›m›na, yüzey alan› da kar-
fl›l›kl› olmayan yüzlerin alanlar› toplam›n›n 3 ile çarp›m›na eflit-
tir. Dikdörtgen prizma ve küp, paralelyüzün özel halleridir.
PARANOYA,
bireyin yaflam›n›n merkezi hâline gelen ku-
runtularla beliren ak›l hastal›¤›. Genellikle kendi sorunlar›n›
kavramaktan uzak, toplumsal olarak mutsuz, kuflkucu, kat› ve
gücenik kifliliklerde, k›rk ile elli yafllar aras›nda ortaya ç›kar. He-
yecan, derin keder, içki düflkünlü¤ü, sinir sistemi bozukluklar›
gibi nedenler hastal›¤a zemin haz›rlar. Paranoit olarak nitelenen
bu kifliliklerin gerçek paranoyaya dönüflmesi say›ca azd›r. Has-
tal›k genellikle dört biçim al›r: 1) Tehlike kuruntusu (hasta ken-
disine karfl› düzenlenmifl komplolarla yaflam›n›n tehlikede ol-
du¤unu san›r ve kendini toplumdan soyutlar); 2) Büyüklük ku-
runtusu (hasta, kendi hayat›na kastedildi¤inden hareketle
önemli bir kifli oldu¤unu düflünmeye ve kendini ünlü kimseler-
le özdefllefltirmeye var›r); 3) Mücadeleci tip (hasta, örne¤in ifl-
verenin, hükümetin ya da çeflitli örgütlerin h›flm›na u¤rad›¤›n›
düflünerek avukatlar›n kap›s›n› afl›nd›r›r); 4) Erotik tip (hasta,
özellikle toplumda bir film y›ld›z› vb. ünlü biri taraf›ndan sevil-
di¤ini düflünür). Paranoyan›n kesin bir tedavisi yoktur.
PARAfiÜT,
insanlar›n ya da eflyalar›n yüksek yerlerden ya
da uçaklardan yere atlamas›nda ya da at›lmas›nda kullan›lan
araç. Paraflüt, dayan›kl› bir bezden, özellikle de bu ifl için do-
kunmufl ipekli kumafltan yap›l›r. Son zamanlarda naylondan da
yap›lmaya bafllanm›flt›r. Normal bir paraflüt, flemsiye fleklinde,
8 metre çap›nda, naylondan yap›lma bir yar›mküre biçiminde-
dir. Yar›mkürenin kenarlar›ndan eflit aral›klarla sarkan naylon
ipler, bir noktada birleflir ve buraya atlayacak kifli ya da at›lacak
eflya ba¤lan›r. Paraflütün
tam tepesinde bulunan
bir delik, içindeki hava-
n›n düzenli olarak ç›kma-
s›n› ve paraflütün sallan-
mamas›n› sa¤lar. Atla-
yan, atlad›ktan belli bir
süre sonra paraflütün ipi-
ni çeker ve paraflüt büyük
bir flemsiye gibi aç›l›p
havayla dolar, genifl bir
yüzey oluflur. Bu yüzeye
düflen havan›n kald›rma
kuvveti, insan› yere çeken
yerçekimi kuvvetine karfl› yönde bir kuvvet do¤urur. Bu kuvvet
sayesinde yere düzenli inifl sa¤lan›r. Paraflüt, en çok savafl s›-
ras›nda kullan›lmas›na karfl›l›k, bar›fl dönemlerinde de çeflitli
amaçlarla kullan›l›r. Paraflütle atlama sporu yapanlar vard›r.
PARATONER,
y›ld›r›m düflmesi s›ras›nda oluflan yüksek
ak›m fliddetinin zararlar›n› önlemeye yarayan araç. Genellikle
yap›lar›n tepesine konan metal bir çubuk ya da çat›y› aral›kl› ola-
rak çevreleyen ve birbirlerine bir iletkenle ba¤l› küçük çubuklar-
dan oluflur. Paratoner, en az bir iletkenle ve en az 1 m. derine
topraklan›r. Y›ld›r›m düfltü¤ünde topraklay›c› iletkenler ak›m›
çubuklardan topra¤a iletirler. Topraklay›c› iletkenler, keskin
büklümler verilmeden, yap›ya kelepçelerle tutturularak topra¤a
indirilir. Paratoneri ABD’li bilim adam› Benjamin Franklin bul-
mufltur (1752).
PARK‹NSON HASTALI⁄I,
titreme, kaslar›n kat›laflma-
s›, istemli hareketlerde azalma fleklinde, çok nadir görülen bir
hastal›k. Hastal›k 60 yafl›n üstündeki kimselerde ekstrapiamidal
sinir sistemi hastal›¤› olarak görülebilir. Baz› durumlarda da be-
yin iltihaplanmas› ya da benzer hastal›klar neden olabilir. fiid-
detli bir terleme, vücut kas›lmas›, ard›ndan da parmak uçlar›n-
dan bafllay›p, bütün vücuda yay›lan bir titremeyle kendini gös-
terir. 1817 y›l›nda James Parkinson taraf›ndan tan›mlanm›flt›r.
Tedavisi için skopolamin, atropin ve son zamanlarda sentetik
baz› ilaçlar kullan›lmaktad›r. Banyolar ve masajlar da kaslarda-
ki gerginli¤i önler ve hastay› rahatlat›r. Cerrahî müdahaleyle de
tedavi yoluna baflvurulmaktad›r.
PARLAMENTO,
yasama organ›n› oluflturan meclis ya da
meclislerin tümü. Seçimle gelen temsilcilerden oluflur. Halk
ad›na yasa yapmak ve hükümetin icraat›n› denetlemekle yüküm-
lüdür. Oluflumu, 13. yüzy›la dek uzanmaktad›r. Bu dönemde
özellikle ‹ngiltere’de kral›n dan›flma amac›yla toplad›¤› mecliste
yap›lan tart›flmalara parlamento denildi. 17. ve 18. yüzy›llarda
soylular ile geliflen burjuvazinin temsilcilerinin kat›ld›¤› ve kra-
l›n yetkilerini s›n›rlayan bir yasama meclisine dönüfltü. Günü-
müzde hükümet üyeleri, yapt›klar› ifllerden ötürü parlamentoya
karfl› sorumlu k›l›nm›fllard›r. Bir yasama meclisi olarak parla-
mento baz› demokrasilerde tek meclisli, baz›lar›ndaysa çift mec-
lislidir. Türkiye 1961 Anayasas›’yla iki meclisli parlamento mo-
