POMPA
544
seçimlerini Leh Walesa kazand›. Eylül 1993’te yap›lan seçimler-
de eski Komünist saflardan gelen adaylar›n flanslar› artt›; Walde-
mar Pawlak baflbakan oldu, Mart 1995’te Josef Oleksy, ard›ndan
fiubat 1996’da Wlodzimierz Cimoszewicz baflbakanl›¤a getirildi-
ler. Komünist Parti’nin sosyal demokrat bir yap›ya geçiflini sa¤-
layan Alexandre Kwasniewski, Kas›m 1995’te cumhurbaflkanl›¤›-
na seçildi. 1997’de yeni bir anayasa benimsendi. Ayn› y›l yap›-
lan seçimlerde Solidarnosc taraftarlar› iktidara geldi. Avrupa ile
bütünleflme süreci devam etti (Polonya Avrupa Birli¤i’ne ve NA-
TO’ya aday olarak kabul edildi).
POMPA,
içine çekti¤i ak›flkana kinetik ya da potansiyel ener-
ji kazand›rmaya yarayan ayg›t. Teknik bak›mdan tulumba ile
pompa ayn› fleydir. Ancak pratikte kimi durumlarda “tulumba”,
kimi durumlarda da “pompa” ad› kullan›lmaktad›r. Pompa ge-
nellikle ak›flkanlar› bir yerden bir yere iletmeye, daha yükse¤e
ç›karmaya, gazlar› s›k›flt›r›p kapal› kaplar›n içindeki gazlar› bo-
flaltmaya yarar. Pompalar çok çeflitlidir. En basit pompa, bir si-
lindir içinde hareket eden bir piston ve uygun supaplardan olu-
flur. Piston yerine kimi pompalarda (örne¤in benzinli motorla-
r›n yak›t pompalar›nda) bir diyafram bulunur. Baz›lar› ise döner
diflli, kanatl› ya da paletlidir. “Kinetik pompa”lar›n gövdeleri
içinde, ak›flkana momentum kazand›ran bir fan (pervane) bulu-
nur. Fan› bir salyangoz içinde dönen pompalara “santrifüj pom-
pa” ad› verilir. Ak›flkan›n pompaya temas etmemesi gerekiyorsa
(nükleer reaktörlerde oldu¤u gibi) “elektromanyetik pompa”
kullan›l›r. Bu tür pompalarda, bir elektrik ak›m› ve buna dik bir
manyetik alan kullanarak, iletken olan ak›flkan›n, her ikisine de
dik bir aç› alt›nda akmas› sa¤lan›r.
PONTUS
ya da
PUNTOS,
‹lk Ça¤’da Anadolu’nun kuzey-
de Karadeniz, bat›da Bitinya, güneyde Galatia ve Kapadokya ile
s›n›rl› bölgesine verilen ad.
PONTUS KRALLI⁄I,
Anadolu’da ‹.Ö. 4. yüzy›lda Karade-
niz k›y›lar›nda kurulan devlet. Pontus Krall›¤›, ‹.Ö. yaklafl›k 301
y›l›nda ‹ranl› bir satrap›n o¤lu olan I. Mithridates taraf›ndan ku-
ruldu ve ‹.S. 63 y›l›na dek onun soyu taraf›ndan yönetildi. Dev-
letin lik baflkenti bugünkü Amasya idi (burada dört kral›n kaya-
ya oyulmufl mezarlar› vard›r). Daha sonra Sinope’nin (Sinop)
al›nmas›yla (‹.Ö. 183) baflkent Sinop’a ve sonra da Trapezus’a
(Trabzon) tafl›nd›. Yöreye ‹.Ö. 6. yüzy›ldan itibaren yerleflmifl
Yunan kolonilerinin etkisiyle Pontus Krall›¤› zamanla Yunan
kültürünün etki alan›na girerek Yunanlaflt›. Krall›¤›n en önemli
dönemi, sekizinci ve son kral olan VI. Mithridates’in 52 y›ll›k
(‹.Ö. 115-63) hükümdarl›¤›na rastlar. VI. Mithridates, sürekli
Romal›larla savaflm›fl ve Karadeniz’i bir iç deniz hâline getirmifl-
ti. Ancak Pompeius zaman›nda (‹.Ö. 63-61) Roma ile yap›lan
savafllar kaybedildi; topraklar›n bir k›sm› Roma ‹mparatorlu-
¤u’na b›rak›ld›. Alt› flehir bölgesine ayr›lan krall›k, Bizans devri-
ne kadar sürdü ve ‹.S. 543’te tamamen Bizans’a ba¤land›.
PONTUS RUM CEM‹YET‹,
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda
Anadolu’nun Karadeniz k›y›lar›nda bir Rum devleti kurulmas›n›
amaç edinen cemiyet. Cemiyetin plân›na göre Batum’dan ‹ne-
bolu’ya kadar uzanan, güneyde Kastamonu, Çank›r›, Yozgat, Si-
vas, Tokat, Amasya, Çorum, Gümüflhane ve bir k›s›m Erzincan
topraklar›n› da içine alan bölgede bir Pontus Rum Devleti kuru-
lacakt›. Cemiyet bu plânlar›n›n gerçekleflmesi için özellikle Yu-
nanistan ve ‹ngiltere’den para ve silâh yard›m› gördü. Ayr›ca
Amerika’ya yerleflen Rumlar cemiyete büyük ölçüde yard›m et-
tiler. Cemiyet, Sovyetler Birli¤i’nden yard›m istediyse de olum-
lu cevap alamad›, toplam 25.000 kifliyi bulan silâhl› çeteler
oluflturdu. Pontus isimli bir gazete ç›kard›. Pontus Rum Cemi-
yeti’nin çal›flmalar› Nurettin Pafla komutas›ndaki ulusal güçler
taraf›ndan bast›r›ld›, cemiyet elebafllar›, ‹stiklal Mahkemesi’nde
yarg›land› ve idam edildi.
PORSELEN,
çakmaktafl›, kaolin ve feldispattan yap›lan,
1.350ºC dolay›nda f›r›nlanan, sert, gözenekli olmayan, beyaz,
yar› saydam, cams› eflya. Yap›m tekni¤i çömle¤inki gibidir.
Hammaddesinin suyla uygun oranda kar›flt›r›larak çamur hâline
getirilmesi, buna çömlekçi çark›nda istenen biçim verilmesi ve
daha sonra piflirilip s›rlanmas›, bafll›ca yap›m aflamalar›d›r.
Dünya çap›nda en ünlü porselen Çin porselenidir. T’ang hane-
dan› (618-906) döneminde bafllayan Çin porseleni üretimi
Ming (1368-1644) ve Ch’ing (1644-1912) hanedanlar› döne-
minde en iyi ürünlerini vermifltir.
PORSUK,
sansargillerden, Kuzey Avrupa ve Kuzey Asya’da
yaflayan bir memeli
(Meles meles).
Boyu 70, kuyru¤u 17
cm., bacaklar› k›sa ve kal›n, vücudu kaba, k›llar› serttir. S›rt›
aç›k, karn› daha koyu esmerdir. Avrupa’da yaflayanlar›n›n bafl›
siyah beyaz fleritlidir. Porsuklar, su k›y›lar›nda kazd›klar› 10 m.
kadar uzunluktaki tünellerde yaflarlar. Besinleri çok çeflitlidir.
Bitki kökü, mantar, bal, yumuflakça, kurba¤a, kufl, tar›m bitkile-
ri vb. ile beslenir. Yaln›z kuzeyde yaflayanlar›, k›fl uykusuna ya-
tarlar. Pis bir kokusu vard›r. Kürkü be¤enilmez. K›llar› f›rça ya-
p›m›nda kullan›l›r.
PORTEK‹Z
(Portekizce: Portuguesa, Fr. ve ‹ng.: Portugal),
Güneybat› Avrupa’da, ‹ber Yar›madas›’n›n bat›s›nda devlet. Asor
ve Madeira adalar› dahil, yüzölçümü 92.082 km
2
, nüfusu
9.900.000 (1997), baflkenti Lizbon (Lizboa), önemli kentleri,
Porto, Braga, Aveira, Setubal ve Coimbra’d›r. Bat›da Atlas Ok-
yanusu’na aç›lan Portekiz, do¤uda ‹spanya ile s›n›rlan›r. 16.
yüzy›l›n sonlar›na kadar, komflusu ‹spanya gibi, denizci ve sö-
mürgeci zengin bir devlet olarak yaflayan Portekiz, bu tarihten
