RES‹ML‹ AY
553
fiartl› refleksler ise sonradan kazan›l›r, bir ö¤renme sonucunda
ortaya ç›kar. Örne¤in yemek gören aç insan›n a¤z›n›n sulanma-
s› gibi. fiartl› refleksler üzerinde ilk deneyleri Rus bilgini ‹van
Pavlov yapt› ve çal›flmalar›yla psikoloji bilimine davran›flç› psi-
koloji ad›nda yeni bir dal kazand›rd›.
REFORM
ya da
REFORMASYON,
16. yüzy›l›n ilk ya-
r›s›nda Katolik Kilisesi’nin ilkelerine ve egemenli¤ine karfl› ç›-
kan, Protestan kiliselerinin kurulmas›na ve yayg›nlaflmas›na yol
açan dinî hareket. Roma Katolik Kilisesi, daha 14. yüzy›lda, ken-
di üyeleri taraf›ndan elefltirilmeye baflland›. ‹ngiltere’de, John
Wycliffe’in önderli¤indeki Lordlar, rahiplerin gücüne ve imti-
yazlar›na karfl› ç›kt›lar, ‹ngilizce yaz›lm›fl bir Kutsal Kitap tale-
binde bulundular ve papan›n otoritesini tart›flma konusu yapt›-
lar. Buna benzer elefltiriler, 15. yüzy›l›n bafllar›nda Bohemya’da
Jan Hus ve taraftarlar› taraf›ndan yap›ld›. Fransa ve ‹ngiltere
krallar›, Kilise topraklar› üzerindeki Papal›k denetimini k›s›tla-
mak için bir dizi karar ç›kartt›lar. 70 y›l boyunca Avignon’da
Frans›z kral›n›n himayesi alt›nda varl›¤›n› sürdüren ve daha
sonra 50 y›ll›k bir süreci kapsayan Büyük Hizip ile karfl› karfl›ya
gelen Papal›k kurumu da, sayg›nl›¤›n› büyük ölçüde yitirmiflti.
Kilisenin geçirdi¤i bu sars›nt›lar, hümanizm ve Rönesans etki-
leriyle de birleflince, Reform hareketlerinin yolu iyice aç›lm›fl ol-
du. Hümanizm, Yunanca ve ‹branice metinlerin yeniden ince-
lenmesine öncelik tan›d› ve yeni bir elefltirel ruh getirdi. Röne-
sans hareketiyle birlikte de, birey önem kazand›. Kiliseye kay›t-
s›z flarts›z itaat tart›fl›lmaya baflland›. Roma Katolik Kilisesi’nin
ahlâkî de¤erlerine ve endülüjans sat›fl›na karfl› ç›kan Martin Lut-
her, kendisinden önce Kilise’yi elefltirenlerden daha ileri gide-
rek, kabullenilmifl Katolik doktrinleri elefltiri konusu yapt›. Lut-
her’in karfl› ç›kt›¤› bir baflka fley de, Papal›¤›n, Kutsal Kitap ve
tarih üzerindeki egemenli¤iydi. Papal›¤›n Almanya’daki ege-
menli¤inin y›k›lmas› gerekti¤ini savunan Luther, manast›rlar›n
da yeniden örgütlenmesi ve bu konuda kal›c› reformlar yap›lma-
s› gerekti¤ini öne sürdü. Luther’in, 95 maddelik görüfllerini Wit-
tenberg’deki kilisenin kap›s›na asmas› (1517), Hristiyanl›k tari-
hinde bir dönüm noktas›yd›. Luther’in ünü bir anda tüm Alman-
ya’ya yay›ld›. 1520’deki Worms Diyeti’nde, Luther aforoz edildi.
REGA‹P,
recep ay›n›n ilk perflembe-cuma günleri aras›ndaki
kutsal gece; regaip kandili. Kutsall›¤›n›n, annesi Amine’nin Hz.
Muhammet’e gebe kald›¤› gece olmas›ndan ileri geldi¤i söyle-
nirse de din bilginleri, bunun do¤ru olmad›¤› kan›s›ndad›rlar.
Çünkü bu durumda Hz. Muhammet, rebiülevvel ay›n›n 12. gü-
nü do¤du¤una göre, sekiz ayl›k do¤mufl olur.
→
KAND‹L
REGÜLATÖR,
bir sistemde ak›m›, gerilimi, frekans›, h›z›, ba-
s›nc›, debiyi vb. belli bir düzeyde tutmaya yarayan düzenleyici ay-
g›t. Regülatörler, kullan›ld›klar› yere göre de¤iflik yap›da olurlar.
REHAB‹L‹TASYON,
uzun bir hastal›k, sakatl›k, tutuklu-
luk gibi nedenlerle toplum d›fl› kalm›fl kimseleri, topluma yeni-
den döndürmek ve gündelik yaflama al›flt›rmak için yap›lan ça-
l›flmalar. Bir süre toplumdan uzak kalm›fl kifliler topluma dö-
nüfllerinde uyumsuzluk gösterebilir, bunal›ma düflebilirler. Bu
kifliler uygun bir flekilde gözetilip desteklenmezse, dönüfl onlar
için bir hastal›k kadar ac› verici ve y›prat›c› olabilir. Böyle has-
talar ya da kifliler uygun bir programla e¤itilerek, örne¤in sakat-
lara yapabilecekleri ifller ö¤retilerek, mahkûmlara meslek ka-
zand›r›larak, toplum içinde kendi bafllar›na yaflamalar› sa¤lan-
maya çal›fl›l›r. Rehabilitasyon bugün toplumsal hizmetlerin bir
bölümü olarak kabul edilmektedir. Ancak bu alanda yeterli ge-
liflmenin sa¤land›¤› söylenemez. Rehabilitasyon alan›ndaki ça-
l›flmalar bütün dünyada henüz ülke çap›nda bile bütünleflmifl
de¤ildir. Türkiye’de ilk rehabilitasyon çal›flmas›, 1952’de Anka-
ra’da bir körler okulunun aç›lmas›d›r. Türkiye’de tahmini bir sa-
y›ya göre rehabilitasyonu gerektiren kiflilerden yaln›zca bir sa-
katl›¤› ya da hastal›¤› olanlar 3.500.000 dolay›ndad›r.
REH‹N,
borcun ödenmemesi hâlinde alacakl› taraf›ndan el
konulmak üzere, borçlunun alacakl›ya verdi¤i de¤erli fley. Rehin
edilen fley menkul ya da gayrimenkul olabilir. Gayrimenkulün
rehin edilmesine “ipotek” denir. Rehin edilen fley, ancak borç
ödendikten sonra geri al›nabilir. Rehine iliflkin hükümler Türk
Borçlar Kanunu’nun “Ayni Haklar” bafll›kl› dördüncü kitab›n›n
953-886. maddelerinde ve 765-852. maddelerinde (gayrimen-
kul rehini) yer al›r.
REKLAM,
bir fleyi halka tan›tmak, be¤endirmek ve böylelik-
le sürümünü sa¤lamak için kullan›lan sözlü, yaz›l›, resimli yön-
temlerin tümü. Reklam›n özü, al›c›da ilgi uyand›rarak ve istek
yaratarak talebi ve buna ba¤l› olarak da sat›fl› art›rmakt›r. Rek-
lamc›l›k, kitle psikolojisinden yararlanarak mallar aras›ndaki re-
kabeti h›zland›r›r; ürün talebini ve tüketimi art›rarak üretimi de-
¤iflikli¤e u¤rat›r. Günümüzde reklamc›l›k, reklam flirketi ya da
ajans› denilen kurulufllarca yap›lmaktad›r. Genellikle reklamlar
gazete, dergi, radyo, sinema, televizyon gibi yay›n alanlar›nda
yer al›rlar. Bunun d›fl›nda da de¤iflik biçimler kullan›labilir. Rek-
lamc›l›k, geliflen teknik araç ve gereçlerden, sinema ve televiz-
yondan büyük ölçüde yararlan›r. Genel reklamc›l›¤›n d›fl›ndaki
dolays›z reklam, kifli ya da belli bir al›c› toplulu¤una seslenir;
“kolektif reklam” ise, bir ürünü ayn› piyasadaki bir baflka ben-
zer ürüne karfl› korur.
RENGEY‹⁄‹,
geyikgillerden, Kuzey Kutbu’na yak›n so¤uk
bölgelerde yaflayan evcil memeli
(Rangifer tarandus).
Rengeyi¤inin yaban›l olanlar› bugün yaln›zca Kuzey Amerika’da
görülür ve yerel olarak “karibu” ad› verilir. Avrupa ve Asya’da-
kiler ise evcillefltirilmifl ve koflum hayvan› olarak kullan›lmakta-
d›r. Uzunlu¤u 200, yüksekli¤i 110 cm., boynu yeleli, hem erke-
¤i hem de diflisi boynuzludur. Postu sert ve s›k k›ll›d›r. Liken-
lerle ve bulabildi¤i ender bitkilerle beslenir. Gücünden ve sü-
tünden yararlan›ld›¤› gibi, eti yenir ve vücudunun boynuz, ke-
mik, post, kan gibi bütün k›s›mlar› kullan›l›r. Sürüler hâlinde ya-
flar, mevsime göre yer de¤ifltirirler. Gebelik süresi 8 ayd›r.
RENKKÖRLÜ⁄Ü,
belli renkleri ay›rt edememe biçiminde-
ki kal›t›msal görme kusuru. Göz retinas›n›n koni hücrelerindeki
bozuklu¤un ürünüdür. En yayg›n› olan k›rm›z›-yeflil renkkörlü-
¤ü (Daltonizm) genellikle erkeklerde (% 8) görülür.
RES‹ML‹ AY,
‹stanbul’da, Sabiha Zekeriya Sertel ve Meh-
met Zekeriya Sertel taraf›ndan yay›mlanan kültür-magazin der-
