PREVEZE DEN‹Z SAVAfiI
545
sonra geriledi ve yüzy›llar süren bu gerileme dönemi sonunda,
20. yüzy›l›n bafllar›nda k›tan›n en geri ülkesi durumuna düfltü.
1910’da cumhuriyet ilân edildi. Fakat içinde bulundu¤u a¤›r
ekonomik koflullar ülkeyi otoriter bir yönetime sürükledi.
1933’te, bütün demokratik kurulufllar› ask›ya alan Salazar rejimi
ülkeye egemen oldu. 28 Eylül’de Spinola istifa etti. Costa Go-
mez baflkanl›¤›nda sol bir cephe iktidara geldi. Yeni hükümet,
sömürgelerin tasfiyesini h›zland›rd›. ‹ktidardaki Ulusal Devrim
Konseyi sosyalist bir program uygulamaya bafllad›. Bankalar,
sigortalar, enerji üretim sanayii vb. devletlefltirildi. Kurucu
Meclis seçimlerinin sonunda sol partiler baflar› kazand›. 25 Ni-
san 1983 seçimleriyle Sosyalist Parti Meclis’te ço¤unlu¤u sa¤-
lay›nca 9 Haziran’da Mario Soares, sosyalistler ve sosyal de-
mokratlardan oluflan merkez sol bir hükümetin bafl›na geçti.
Koalisyon, ülkeyi AT’ye girifle haz›rlamak üzere üç y›ll›k bir ikti-
sadî ve malî program uygulamaya bafllad›. Yönetim de¤ifltiren
PSD koalisyondan çekilince erken seçime gidildi. Ekim 1985
seçimlerinde sosyal demokratlar en çok milletvekili ç›karan par-
ti olmas›na ra¤men Cavaço Silva ancak az›nl›k hükümeti kura-
bildi. Portekiz 1 Ocak 1986’da AT üyesi oldu. fiubat 1986’da ya-
p›lan cumhurbaflkanl›¤› seçimini Mário Soarez kazand›. Sil-
va’n›n az›nl›k hükümeti güvensizlik oyuyla düflürülerek Nisan
1987’de yeniden erken seçim yap›ld›. Sosyal demokratlar oyla-
r›n % 50’den fazlas›n› alarak tek bafllar›na iktidar oldular. Du-
rumlar›ndan güç alan sosyal demokratlar, AT üyesi ülkelerden
yabanc› sermayeyi çekebilmek için bir özellefltirme program›
uygulamaya ve ifl yasalar›nda de¤ifliklikler yapmaya bafllad›lar.
1991 seçimlerinde tekrar sosyal demokratlar kazand›. Soares,
1991’de yeniden cumhurbaflkanl›¤›na seçildi. Ekim 1995’te An-
tonio Guterres’in sosyalist partisi, seçimleri kazand›, 1996’da
Jorge Sampaio cumhurbaflkan› seçildi.
PORTRE,
bir insan›n karakalem, suluboya, ya¤l›boya vb.
resmi; foto¤raf ya da heykel yoluyla tasviri. Daha çok resim yo-
luyla tasvir için kullan›l›r.
POYRAZO⁄LU, Ali
(1943 ‹stanbul) tiyatro ve sinema
oyuncusu, yönetmen. “Tarla Kuflu” adl› oyundaki rolüyle fiehir
Tiyatrosu’nda sahneye ç›kt›. 1972’de Ali Poyrazo¤lu Tiyatro-
su’nu kurdu. “Hoflçakal ‹stanbul” (1986 Ulvi Uraz Ödülü), “Ç›l-
g›nlar Kulübü” (1979, 1981 Avni Dilligil Ödülü), “O¤lum Çiçek
Açt›” (1984), “Uzakta Piyano Dersleri” (1992, 1992 Avni Dilligil
Ödülü), “Ali Harikalar Diyar›nda” (1992) gibi oyunlarda oynad›,
baz›lar›n› yönetti. 1970’lerde küçük rollerde sinema oyunculu-
¤una bafllad›; “Asiye Nas›l Kurtulur?” (1988), “Arkadafl›m fiey-
tan” (1989) gibi filmlerde oynad›.
PRES,
kendisine ba¤lanan özel kal›plar yard›m›yla bas›nç ya
da darbe uygulayarak metalleri kesmeye, k›v›rmaya, çekmeye ya
da s›vamaya yarayan a¤›r makine. Elektrik motorludur. Bafll›ca
“eksantrik pres” ve “hidrolik pres” olmak üzere iki çeflidi vard›r.
Preste biri altta sabit, öteki üstte hareketli iki çene bulunur. Ka-
l›p, iki parçal› (erkek ve difli) yap›l›r ve her biri bir çeneye tak›-
l›r. ‹fllenecek parça alttaki kal›b›n üstüne konur. Üst çene afla¤›
indi¤inde parça kal›plar aras›nda s›k›flarak gerekli biçimi al›r.
Preslerin ton cinsinden, uygulad›klar› kuvvetle gücü belirtilir.
Sanayide 1 tondan 5.000 tona kadar çeflitli presler kullan›l›r.
Sac k›v›rmaya yarayan presler “abkant pres” ad›yla an›l›r.
PRESB‹TL‹K,
yafll›l›kta ortaya ç›kan ve göz merce¤inin
sertleflip yak›nsama yetene¤ini yitirmesinden ileri gelen görme
kusuru.
PRESLEY, Elvis
(1935 Tupelo-1977 Beverly Hills/Los
Angeles), Amerikal› “rock and roll” flark›c›s›, gitarist ve sinema
oyuncusu. Country ve blues flark›lar›n›n etkisiyle büyüyen Pres-
ley, bu flark›lar› temel olarak kendi yo¤un ve ç›lg›n müzi¤ini ge-
lifltirdi. Konserleri s›ras›ndaki s›n›r tan›maz davran›fllar›yla ge-
nifl kitlelerin ilgisini çekti ve 1955’lerde rock and roll müzi¤inin
yayg›nlaflmas›n› sa¤lad›. Ayn› zamanda birçok film yapan Pres-
ley’in plaklar› milyonun üzerinde satt›.
PREVANTORYUM,
vücutlar›na verem mikrobu girmifl
ama henüz hastal›¤a yakalanmam›fl zay›f kimselerin vereme ya-
kalanmas›n› önlemek amac›n› güden, önleyici ve koruyucu sa¤-
l›k kurumu. Özellikle vereme yeni tutulmufl kimseler yat›r›l›r. Da-
ha çok a¤açl›k, aç›k ve temiz haval›, yüksekçe yerlerde kurulur.
PREVEZE DEN‹Z SAVAfiI,
Barbaros Hayrettin Pafla ko-
mutas›ndaki Osmanl› donanmas›yla Andrea Doria komutas›nda-
ki birleflik Avrupa donanmas› aras›nda yap›lan deniz savafl› (28
Eylül 1538). Osmanl›lar, özellikle Barbaros Hayrettin Pafla’n›n
kaptan›derya olmas›ndan sonra Akdeniz’deki etkinliklerini çok
art›rm›fllard›. Bu etkinli¤i k›rmak isteyen Avrupal›lar, Osmanl›la-
ra karfl› birleflerek bir donanma kurdular. Avrupa birleflik donan-
mas› 600 kadar savafl gemisi ve 60.000 kadar askerden oluflu-
yordu. Osmanl› donanmas›ndaysa 122 gemi ve 20.000 kadar
asker vard›. Bu birleflik donanma Preveze Kalesi’ni kuflatt›. Bar-
baros Hayrettin Pafla’n›n Preveze’ye geldi¤ini ö¤renen Andrea
Doria kuflatmay› kald›rarak Korfu’ya çekildi. Osmanl› donanma-
s› da Narda Körfezi’nde üslendi. Donanman›n körfezde oldu¤u-
nu ö¤renen Andrea Doria buraya geldiyse de Preveze Kale-
si’nden yap›lan top at›fl› nedeniyle Osmanl› donanmas›na sald›-
ramad›. Bunun üzerine Barbaros körfezden ç›karak Avrupa do-
nanmas›na sald›rmaya karar verdi. Ancak Andrea Doria savafl›
kabul etmeyerek geri çekildi. ‹ki donanma ertesi gün, 28 Eylül
1538’de yeniden karfl›laflt›lar. Gemilerinin çeflitli tiplerde olma-
s›, kimilerinin kürek, kimilerinin yelkenle hareket etmesi yüzün-
