R,
Türk alfabesinin yirmi birinci harfi. Sesbilim bak›m›ndan s›-
z›c›, sürekli, yumuflak difl ünsüzü. Fizikte (elektrikte), direncin,
›fl›ma miktar› birimi olan röntgenin simgesi. Matematikte, ger-
çek say›lar kümesini, matematik ve fizikte (küçük r ile) yar›çap
ve kutupsal koordinat sisteminde bir noktan›n bafllang›ç nokta-
s›na olan uzakl›¤›n›, kimyada ideal gazlar›n formülünde molekül
sabitini ve tek de¤erli, herhangi bir karbonlu kökü, Roma
rakamlar›nda sekseni, üstüne yatay bir çizgiyle seksen bini gös-
terir. Ebced hesab›nda 200 say›s›n›n karfl›l›¤›d›r.
RA
ya da
RE,
Eski M›s›rl›larda günefl tanr›s›. Do¤udan bafl-
layarak Tanr›sal Nil üzerinde 24 saatlik bir yolculuk yapard›.
Gündüzleri y›lan Apopi ile savafl›r, gece ölür, sabah yeniden di-
rilerek do¤udan do¤ard›. ‹lk firavun olarak kabul edilirdi. Ra
kültünün, IV. Amenofis taraf›ndan yerlefltirilmek istenen Aton
kültüyle olan benzerlikleri, Ra rahiplerinin bu hareketi destekle-
melerine neden oldu. Giriflim baflar›s›zl›kla sonuçlan›nca Amon
ve Ra kültlerinin birleflmesiyle Amon-Ra adl› yeni bir tanr› orta-
ya ç›kt›.
→
AMON
RADAR,
yans›yan radyo dalgalar›ndan uzaktaki cisimlerin
yerini belirlemeye yarayan sistem. ‹ngilizce “Radio Detecting
(Direction finding) And Ranging” (Radyoyla Saptama ve Menzil
Bulma) kelimelerinin bafl harflerinden oluflan bir sözcüktür. Ça-
l›flma ilkesi, belli yönde yayd›¤› radyo dalgalar›n›n bir engele
çarp›p geri gelmesi için geçen sürenin ölçülmesidir. Radar
1920’lerde, radyo sinyalleri arac›l›¤›yla iyonosferin uzakl›¤›n›n
belirlenmesi için yap›lan deneylerden do¤du. R.A. Watson-
Watt, bu teknikle uçaklar›n saptanabilece¤ini gösterdi. 1935’ten
itibaren ‹ngiltere’de ilk radar istasyonlar› kuruldu. II. Dünya Sa-
vafl› bafllad›¤›nda birçok ülke radarlardan yararlan›r durumday-
d›. 1940’ta ABD ile ‹ngiltere’nin radar› gelifltirmek için teknik ifl-
birli¤i yapmas›yla bu alanda önemli geliflmeler kaydedildi. Ra-
darlar bafll›ca iki çeflittir. Sürekli dalga sistemli radarda enerji
yay›m› süreklidir ve bunun küçük bir bölümü hedeften yans›ya-
rak radar antenine geri döner. Yay›m frekans› sinüzoidal olarak
de¤iflir ve geri dönen sinyaller de frekanslar› ile tan›n›r. Daha
yayg›n olarak kullan›lan kesikli dalga sistemli radarlarda yüksek
frekansl› radyo dalgalar› sinyalleri yay›l›r ve sinyal kesilme ara-
lar›nda da yans›m›fl olan sinyaller saptan›r. Bütün bu sistemler-
de yön ve uzakl›k, al›c› antenin do¤rultusu ve sinyalin gidip gel-
me zaman›yla belirlenir. Yay›c› ve al›c› antenler hareket ederek
genifl bir alan› tarayabilir. Geri gelen sinyaller bir katot tüpü ara-
c›l›¤›yla floresan ekran üzerine düflürülerek gözlenebilir. Dopp-
ler etkisiyle çal›flan radarlarda durgun ve hareketli hedefler bir-
birinden ay›rt edilir ve gönderilen dalgalarla geri gelen dalgalar
aras›ndaki frekans fark›ndan hedefin hareket h›z› saptan›r. Radar
gemilerde, uçaklarda, hava trafi¤inin denetlenmesinde, yang›n
denetiminde, f›rt›na saptanmas›nda, gökbilimde ve hatta kara-
yollar›nda h›z kontrolünde kullan›lmaktad›r.
RADYASYON,
uzayda elektromanyetik ›fl›n›m ya da atom-
dan küçük temel parçac›klar›n yay›lmas›. Ifl›n›mla eflanlaml› ol-
makla birlikte radyasyon daha çok biyolojik ve fiziksel y›k›ma
yol açan ›fl›n›m ve nükleer radyasyon için kullan›l›r. Yeryüzüne
uzaydan ulaflan radyasyon önemli bir biyolojik zarara yol açmaz.
Yapay olarak özellikle nükleer reaktörlerde ve nükleer silâhlar›n
patlamas›yla ortaya ç›kan radyasyon ise ani ölümden çeflitli has-
tal›klara dek hem insanlara hem de tüm canl›lara önemli zarar-
lar verir. Nükleer reaktörlerde, radyasyondan kal›n beton duvar-
larla korunurlar. Vücudun 400 röntgenlik gamma radyasyonuna
u¤ramas› ölümcül olmakta, 75-100 röntgenin üzerindeki gam-
ma radyasyonu da ciddî hastal›klara yol açmaktad›r.
RADYO,
radyo dalgalar› arac›l›¤›yla uzak mesafelerden yap›-
lan bilgi al›flverifli ve bunun gerçeklefltirildi¤i sistem. Radyoyla
iletiflim, bir verici istasyon ve buna ba¤l› radyolink istasyonla-
r›yla al›c› bir istasyondan oluflur. Verici istasyonda bir piezo-
elektrik osilatör arac›l›¤›yla düzgün radyo frekansl› tafl›y›c› dal-
galar oluflturulur. Bu dalgalar güçlendirilerek iletilmesi istenen
bilgiyi tafl›yan bir sinyalle (örne¤in ses) modüle edilir. Daha
sonra, modüle edilmifl radyo frekansl› sinyal yeniden güçlendi-
rilerek bir antenden yay›l›r. Al›c› istasyonda baflka bir anten, bu
yay›lm›fl enerjinin çok küçük bir bölümünü (ve bir miktar da pa-
razit gürültü) al›r. Bu sinyal de güçlendirilip ters bir modülas-
yonla bafllangݍtaki sinyal (ses) elde edilir. Radyo iletiflimi ya
R
549
