R‹ZE
555
Selim’i öldürmek için z›rhl› Memlûk süvarileriyle yapt›¤› sald›r›
da sonuç vermedi. Bunun üzerine Tomanbay savafl alan›ndan
kaçmak zorunda kald›. Osmanl› ordusu 24 Ocak 1517’de Kahi-
re’ye girdi.
R‹FAT, Oktay
(1914 Trabzon-
1988 ‹stanbul), flair, oyun yazar›,
TDK’n›n ilk genel yazman›. Ortaö¤-
renimini Ankara Erkek Lisesi’nde,
yüksekö¤renimini, Paris Siyasal
Bilgiler Fakültesi’nde tamamlad›
(1943). Garip fliir hareketini olufltu-
ranlardan biri olan Oktay Rifat da,
arkadafllar› Orhan Veli ve Melih
Cevdet gibi, Varl›k’ta yay›mlad›¤› ilk
fliirlerinde (1936-1940) bir süre hece ölçüsüyle yazd›ktan son-
ra geleneksel kurallara karfl› ç›kt›. fiiir dilini basit söyleyifllere
ba¤layan, gücünü flafl›rt›c› bulufllardan, espri ve yergiden alan
dört-befl dizelik k›sa kurulufllar yazd›. Yer yer gerçeküstücü e¤i-
limler de tafl›yan bu ilk yenilikçi giriflimlerden sonra halk fliir
gelene¤ini gelifltirme amac›yla de¤iflik deneylere geçti. Ölçüye
döndü, yar›m ve tüm uyaklar kulland› (1943-1945). Daha son-
ra toplumsal sorunlar› içeren fliirlerinde bir yan›yla halk deyifl-
lerinden tekerlemelerden yararlanarak alaya, yergiye baflvurur-
ken, bir yan›yla yeni duyarl›klara aç›ld›, yeni imgeler arad›¤› li-
rik fliirler yazd› (1946-1954). Giderek soyut fliire yöneldi (1956-
1960). Son y›llarda yenili¤i öz’ünde arayan fliirler yazd›. Yaz›la-
r›n›n yan› s›ra fliir çevirileri de yapt›. ‹lk oyunu “Kad›nlar Aras›n-
da” 1948’de Ankara Devlet Tiyatrosu’nca sahneye konulmufltu.
Daha sonra “Oyun ‹çinde Oyun” (1949/1950’de oynand›) “Bir
Tak›m ‹nsanlar” (1961’de oynand›), “Atlar ve Filler” (1962’de
oynand›), “Çilli Horoz” (1964’te oynand›), “Zabit Fatma’n›n Ku-
zusu” (1965’te oynand›), “Ya¤mur S›k›nt›s›” oyunuyla TRT 1970
Tiyatro Sahne Eserleri Yar›flmas›’nda baflar› ödülü kazand›. fiiir
kitaplar›: “Garip” (Orhan Veli, Melih Cevdet’le birlikte, 1941),
“Yaflay›p Ölmek, Aflk ve Avarelik Üstüne fiiirler” (1945), “Güzel-
leme” (1945), “Karga ile Tilki” (1955 Yeditepe fiiir Arma¤an›,
bas›m› 1954), “Perçemli Sokak” (1956), “Âfl›k Merdiveni”
(1958), “Elleri Var Özgürlü¤ün” (1966), “fiiirler” (1970 TDK fii-
ir Arma¤an›, bas›m› 1969), “Çoban›l fiiirler” (1976), “Bir Ciga-
ra ‹çimi” (1980, Sedat Simavi Edebiyat Ödülü, bas›m› 1979),
“Denize Do¤ru Konuflma” (1982), “Dilsiz ve Ç›plak” (1984),
“Koca Bir Yaz” (1987), “Bütün fiiirleri” (1991). Romanlar›: “Bir
Kad›n›n Penceresinden” (1976), “Danaburnu” (1980, Madaral›
Roman Ödülü) “Bay Lear” (1982). Çeviri fliir kitaplar›: “Lâtin
Ozanlar›ndan Çeviriler” (1963), “Yunan Antologyas›” (1964).
Bas›lan Oyunlar›: “Bir Tak›m ‹nsanlar” (1961), “Kad›nlar Aras›n-
da” (1966).
R‹NT,
dünya ifllerine önem vermeyen kimse; kalender; gönül
eri. Ço¤ulu rindand›r. Bu yolda yaz›lm›fl fliirler de rindane söz-
cü¤üyle nitelenir. Rintlik divan flairlerince benimsenen bir kim-
liktir. fiairler, özel yaflamlar› ne olursa olsun, dünya ifllerine,
maddeye önem vermez görünmek istemifllerdir. Ça¤dafl Türk
fliirinde rindane söyleyifl, Yahya Kemal Beyatl›’da görülür.
R‹ZE,
Do¤u Karadeniz Bölgesi’nde il ve bu ilin merkezi olan
kent. Türkiye’nin küçük ilerinden biri olan Rize (3.920 km
2
), do-
¤uda Artvin, güneyde Erzurum, güneybat› ucunda Bayburt, bat›-
da Trabzon ve kuzeyde Karadeniz ile s›n›rlan›r. Fizikî ve beflerî
co¤rafya: 1) Kuzey Anadolu kenar da¤lar›n›n en yüksek doruk-
lar›, bu il içinde ve Artvin s›n›r› yak›n›nda yer al›r. Dilek ya da Ta-
tos kitlesi üzerinde Kaçkar Da¤›, 3.932 m. yüksekli¤iyle bütün
Karadeniz Bölgesi’nin en yüksek doru¤udur. Bu da¤dan baflka
3.000-3.500 metreyi aflan birkaç doruk daha vard›r. 2) Rize
Da¤lar›, bat›dan kuzeydo¤uya do¤ru uzanarak komflu Artvin ili-
ne girer, güneyde derin Çoruh vadi olu¤u ile s›n›rlan›r. Bu vadi
olu¤u Rize Da¤lar›’n›, Karadeniz ve Do¤u Anadolu bölgeleri s›-
n›r›ndaki iç s›ralardan ay›r›r. 3) Rize ili iklimi, Karadeniz Bölge-
si’nin orta ve bat› bölümlerine ve Türkiye’nin öteki bölgelerine
göre baz› ayr›l›klar gösterir: K›fllar oldukça ›l›k, yazlar az s›cak,
fakat çok nemlidir. Örne¤in il merkezi Rize’de y›l›n en so¤uk ay›-
n›n (fiubat) ortalamas› 6,7º (Aral›k 9,1º, Ocak 7º), en s›cak ay›-
n›n ise 22,6º dir. Fakat ortalama oransal nem, yaz aylar›nda bi-
le % 80-82’dir. Rize ve çevresi bütün Karadeniz k›y›lar›n›n ve
Türkiye’nin en ya¤›fll› yöresidir: Y›ll›k ya¤›fl tutar› ortalamas› Ri-
ze’de 2.357 mm.dir (Çayeli 2.077, Pazar 1.962 mm.). En kurak
mevsim ilkbahar, en ya¤›fll› mevsim sonbahard›r. Yaz mevsimi-
ne düflen ya¤›fl miktar› 500 mm.ye yaklafl›r. Bu miktar, Anado-
lu’nun çok genifl bir kesiminde y›ll›k ya¤›fl tutarlar›n›n da üstün-
de kalan bir de¤erdir. Rize’de y›l›n ortalama olarak 170 günü ya-
¤›fll› geçer. ‹klim koflullar›n›n kültür bitkileri üzerinde yaratt›¤›
en ilginç etki, Rize ve çeverisinin bir çay yetifltirme yöresi olma-
s›d›r. 5) Rize ili akarsular›, kaynaklar›n› k›y› gerisindeki yüksek
da¤larda alan ve çok e¤ilimli yataklar içinde Karadeniz’e dökü-
len h›zl› ak›fll›, küçük sulard›r. Bafll›calar›; F›nd›kl›suyu, Büyük-
dere, Pazarsuyu’dur. 6) Rize ilinin 1997’deki nüfusu
333.569’dur. Nüfusun yap›sal olarak bafll›ca özellikleri a) K›rsal
nüfus oran› yüksek (% 79’a yak›n), kentleflme azd›r (örne¤in il
merkezi Rize’nin 1927’deki nüfusu 13.700 iken, 1980’de
43.407’e ulaflabilmifl, 1997’de 73.000’i aflm›flt›, kentleflme bak›-
m›ndan öteki kentlerimize göre hissedilir bir geliflme göstere-
memifltir); b) Nüfusun cinsiyete göre bölünüflünde kad›n say›s›-
n›n fazlal›¤› dikkati çeker; bu durum k›rsal nüfusta daha da be-
lirlidir. c) Nüfus yo¤unlu¤u ile Türkiye’de baflta gelen illerden
biridir. Ekonomi: Rize ili ekonomisi, çay fabrika ve atölyeleri,
birkaç kereste-parke fabrikas›, ‹kizdere Hidroelektrik Santral›,
f›nd›k fabrikalar› vb. küçük endüstri kurulufllar› d›fl›nda, büyük
ölçüde tar›ma, ormanc›l›k ve bal›kç›l›¤a dayan›r. Yeralt› kaynak-
