ROMANT‹ZM
558
edebiyat türleriyle karfl›laflt›r›ld›¤›nda, oldukça yeni bir türdür.
Nitekim roman sanat›n›n ilk yetkin örne¤i say›lan Don Kiflot
(Miguel de Cervantes Saarvedra’n›n El ‹ngenioso Hidalgo Don
Quijote de la Mancha adl› yap›t›, 1605-1615) 17. yüzy›l›n ürü-
nüdür. Türk edebiyat›nda roman Tanzimat’tan sonra görülür.
Üstelik bir geliflim de¤il, do¤rudan aktarmac›l›¤›n ürünüdür.
Tür olarak Bat› edebiyat›ndan yap›lan çevirilerle edebiyat›m›za
girmifltir. Bu yolda ilk örnek, Fénelon’dan çevrilen Telemak’t›r.
Onu Robinson Cruzoe, Monte Kristo gibi yap›tlar izler. ‹lk yerli
romanlar ise fiemsettin Sami’nin “Taaflfluk-i Talat ve Fitnat”
(1872), Nam›k Kemal’in “‹ntibah” (1876), Ahmet Mithat’›n “Ha-
san Mellah”, “Hüseyin Fellah”, “Felatun Beyle Rak›m Efendi”
(1875-1876) adl› yap›tlar›d›r. Klasik tan›mlara göre tür olarak
roman›n bafll›ca özellikleri, uzun oluflu, kiflilerin say›ca çoklu-
¤u, kiflilerin ya da baflkiflinin yaflam›n›n ayr›nt›l› anlat›lmas›, ge-
nellikle genifl bir zaman parças›n› kapsamas›d›r.
ROMANT‹ZM
→
COfiUMCULUK
ROMANYA
(Fr. ve ‹ng.: Romania), Güneydo¤u Avrupa’da,
Balkan Yar›madas›’n›n kuzeyinde devlet. Kuzeydo¤uda Ukrayna,
do¤uda Moldova ve Karadeniz, güneyde Bulgaristan, bat›da S›r-
bistan ve Macaristan aras›nda kal›r. Yüzölçümü 237.500 km
2
,
nüfusu 22.610.000 (1997), baflkenti Bükrefl, bafll›ca kentleri:
Köstence (Costanta), Krayova, Cluj, Timifloara, Ploieflti, Mra-
flov, Oradea, Arad, Sibiu, Turgu Murefl, Mangalia’d›r. Dili Ru-
mence, dini Ortodoks’tur (%82). 1877 Berlin Antlaflmas› ile ba-
¤›ms›zl›k kazand›. I. Dünya Savafl› sonunda, tarihe kar›flan iki
büyük komflusunun (Rus Çarl›¤› ve Avusturya-Macaristan ‹m-
paratorlu¤u) topraklar›n›n bir bölümünü de kazanarak neredey-
se iki kat büyüdü (St. Germain ve Trianon antlaflmalar›). ‹ki
dünya savafl› aras›ndaki y›llarda ve II. Dünya Savafl› içinde, bir
yandan iç ifllerinde, öte yandan da komflular›yla iliflkilerinde,
çok kar›fl›k siyasî olaylarla çalkalanan Romanya, savafltan son-
ra Avrupa’n›n sosyalist devletler blokunda yer ald› ve siyasî ya-
p›s›nda gereken de¤ifliklikleri gerçeklefltirdi. 1964’ten sonra, si-
yasî yap›lar› ne olursa olsun, bütün ülkelerle iyi iliflkiler kurmak
yolunda ba¤›ms›z bir politika izledi. 28 Mart 1974’te yap›lan bir
anayasa de¤iflikli¤iyle cumhurbaflkanl›¤› makam› oluflturularak,
bu göreve 1967’den beri Devlet Konseyi Baflkan› olan Nicolae
Çavuflesku getirildi. 1989 sonlar›nda yönetim karfl›t› gösteriler
bafllad›. Güvenlik güçlerinin göstericilere müdahale etmesiyle
çok say›da insan öldü. Romanya tüm ülkelerle olan s›n›rlar›n›
kapad›. 22 Aral›k 1989’da süren kanl› ayaklanmalar sonucu Ça-
vuflesku ve efli Elena (29 Mart 1980’de baflbakan yard›mc›s› ol-
mufltu) iktidardan düfltü. Ancak Çavuflesku taraftarlar›yla ordu
aras›nda çat›flmalar devam etti. Çavuflesku ve efli yakalanarak
25 Aral›k’ta idam edildi. ‹ktidara Ulusal Selamet Cephesi geçe-
rek Komünist Parti’nin öncü rolüne son verdi. Devlet baflkanl›-
¤›na geçici olarak getirilen ‹on ‹liescu 20 May›s 1990’da yap›-
lan seçimlerde cumhurbaflkan› seçildi. ‹liescu 1992’de bir kez
daha seçildi. Aral›k 2004'de yap›lan seçimlerde ‹on ‹liescu se-
çilerek cumhurbaflkanl›¤› görevinde kald›. 2004 y›l›nda yap›lan
seçimlerde Traian Basescu kazanarak cumhurbaflkan› oldu.
ROMAT‹ZMA,
kalpte, kaslarda ve özellikle de eklemlerde
fliflme ve a¤r›ma yaparak kendini belli eden hastal›k. Çeflitli ro-
matizma türleri vard›r. Bunlar, de¤iflik biçimlerde s›n›fland›r›l-
maktad›r. Oynak yerlerde hiçbir rahats›zl›k belirtisi göstermeden
oluflan romatizmalar da vard›r. Bünyenin, yorgunlu¤un, organ
zedelenmelerinin, so¤uk alg›nl›¤›n›n, havadaki nem ve elektri-
¤in romatizmaya yol açt›¤› söylenmektedir. A¤r›lar› çok fliddet-
lidir. Hasta, kollar›n› ve bacaklar›n› oynatamaz; çok terler, ifltah-
s›zd›r, dili pasl›d›r. Tedavi edilmedi¤inde kalbin iç ve d›fl zarla-
r›nda iltihaplar yapabilir. Akci¤er üzerindeki ince zarda da olu-
flarak zatülcenbe yol açar. Baz› romatizma çeflitlerinde atefl, bafl
a¤r›s›, uykusuzluk ve say›klama görülür. Romatizmal› hastalara
›l›ca, kapl›ca ve elektrik tedavileri iyi gelir. Kalbe dokunmuflsa,
özel tedavi uygulan›r. Son y›llarda kortizonlu ilâçlarla tedavi
edilmeye çal›fl›lmaktad›r.
ROUSSEAU, Jean-Jacques
(1712 Cenevre-1778 Er-
menonville/Paris), Frans›z yazar. Do¤umundan hemen sonra
annesi öldü. On yafl›ndayken babas›, onu amcas›n›n gözetimin-
de b›rakarak baflka bir kente gitti. Çeflitli ifllere girip ç›kt›ysa da,
hiçbirinde dikifl tutturamad›. Bir oymac› ustas›n›n yan›nda ç›-
rakl›k yaparken iflinden ve Cenevre’den ayr›ld› (1728). Genç
Protestanlar› Katolikli¤e döndürmek için u¤raflan Madame de
Warens adl› kad›n›n yan›nda birkaç gün kald›ktan sonra yürüye-
rek ‹talya’ya gitti. Torino’da Katolik Kilisesi’ne al›nd›. Bir süre
Torino soylular›n›n evlerinde uflakl›k yapt›ktan sonra yeniden
Warens’in yan›na s›¤›nda (1729). Bir kilisenin müzik okulunda
nota yazmay› ve kopya etmeyi ö¤rendi. Yeniden yollara düfltü,
yaya olarak ‹sviçre ve Fransa’y› gezdi. ‹ki y›l sonra Warens’in ya-
n›na dönerek müzik ö¤retmenli¤i yapmaya bafllad› ve kendi
kendini yetifltirdi. Rousseau, Voltaire’in yan› s›ra 18. yüzy›l›n en
önemli Frans›z yazar ve filozofudur. Düflünceleriyle Frans›z
Devrimi’ne ›fl›k tutmufl bir yazard›r. Tüm yap›tlar› ayn› temel dü-
flünceden kaynaklan›r: Do¤a, insan› iyi yaratm›flt›r, insan› kötü-
lü¤e iten toplumdur. Bu yüzden toplumun bozdu¤u do¤al insa-
n› yeniden yaratmak gerekir. “Du Contrat Social” (Toplum Söz-
leflmesi, 1762) adl› incelemesinde Rousseau, bu görüfllerini
toplumsal ve siyasî alana flöyle yans›t›r: ‹nsanlar›n do¤al özgür-
lü¤ünü ve eflitli¤ini yads›d›¤› için her türlü zorbal›k yönetimine
karfl› ç›k›lmal›d›r. Egemenlik, genel iste¤e uygun olarak ve her-
kesi ba¤layan bir sözleflme temelinde halk›n olmal›d›r. Yurttafl-
lar›n özgürlük ve eflitli¤ini güvence alt›na almak için en uygun
hükümet biçimi demokrasidir. “Emile” adl› roman›nda Rousse-
au, ö¤retisini e¤itime uygular: Do¤al insan, içgüdüleriyle do¤-
ru olarak yönlendirilir; dolay›s›yla çocuk hiçbir bask›ya kulak
asmamal›, zihinsel ve fiziksel yeteneklerini özgürce gelifltirme-
lidir. “Julie ou la Nouvelle Héloise” adl› büyük roman›nda ise
yazar, insanlararas› iliflkilerde yal›n ve dolays›z duygular› savu-
narak, insan›n do¤al safl›¤›na yeniden kavuflaca¤› bir ideal dün-
ya tasla¤› çizer. Rousseau’yu kendi yaflam›n› anlatt›¤› “Confes-
sions” (‹tiraflar, 1782-1789), olgulardan çok yazar›n›n karmafl›k
do¤as›n› ve ruh dünyas›n› yans›tmas› bak›m›ndan ilginçtir.
RÖMORKÖR,
yede¤inde baflka tafl›tlar götüren, özel olarak
yap›lm›fl deniz tafl›t›. Genellikle küçük boyutlu olan römorkörler,
makinelerinin güçlü, su kesimlerinin fazla olmas› sayesinde bü-
