STENDHAL
595
sü-Adam’s Bridge). Adan›n kuzeyi kalkerli bir platodur. S›cak,
batakl›k ve çang›ll› kapl› olan bu bölge, ekonomi bak›m›ndan ül-
kenin en geri kalm›fl yöresidir; tenhad›r. Orta k›s›mlar da¤l›kt›r
(en yüksek nokta Piduru Talagala 2.529 m.). Da¤l›k Orta Sri
Lanka’n›n k›y› bölgeleriyle, Güney Sri Lanka platolar›, adan›n en
kalabal›k, en verimli yörelerini meydana getirir. Besin maddele-
ri tar›m› az yer tutar, gereksinimi karfl›lamaz; Birmanya’dan pi-
rinç sat›n al›r. Tar›m topraklar›, daha çok ticarî önemi olan plan-
tasyon ürünlerine (pirinç, manyok, çay, kauçuk, kakao, tarç›n,
tütün ve hindistancevizi) ayr›lm›flt›r. Yeralt› kaynaklar› içinde
grafit, kaolin ve baz› de¤erli tafllar önemlidir. Tarihi boyunca
Hindistan’›n büyük ölçüde etkisi alt›nda kalm›fl olan Sri Lanka,
zaman zaman Hint’ten gelen göç ak›nlar›na u¤rad›. 16. yüzy›ldan
itibaren Avrupal›lar adaya yerleflmeye ve kendi hesaplar›na tar›m
alanlar› kurmaya bafllad›lar (önceleri Portekiz ve Hollandal›lar,
daha sonra ‹ngilizler). 1802’den beri ‹ngiliz kolonisi olan Sri
Lanka, 1948’de Britanya Uluslar Toplulu¤u üyesi ba¤›ms›z bir
devlet, 1978 Eylül ay›nda da “Demokratik Sosyalist Cumhuriyet”
oldu. 1980’li y›llardan bu yana Sri Lanka iki içsavafla tan›k oldu:
bunlardan güneyde Halk Kurtulufl Cephesi bünyesinde örgüt-
lenmifl genç milliyetçilerin ayaklanmas› 1989’da sert biçimde
bast›r›ld›; di¤eri 1983’te Tamil Eelam Kaplanlar› özgürlük hare-
keti, Budhac› Seylanl› ço¤unluk için ba¤›ms›z bir devlet kurma
mücadelesi vermektedir. Az geliflmifl bir ülke olan Sri Lanka,
okuma-yazma oran›n›n oldukça yüksek olufluyla da ilgi çeker.
STE‹NBECK, John
(1902 Salinas/Kaliforniya-1968 New
York), Amerikal› romanc›. Tar›m iflçilerini anlatan, etkileyici ve
güçlü romanlar›yla tan›nd›. Bunlar›n en önemlisi olan “Grapes of
Wrath”da (Gazap Üzümleri, 1939), ABD’deki ekonomik bunal›-
m›n ac›lar›n› anlatt› ve kitlesel bir be¤eni kazand›. 1920-1926 y›l-
lar› aras›nda Stanford Üniversitesi’nde okudu, fakat ö¤renimini
tamamlamad›. Yap›tlar› tan›nmadan önce, yaflam›n› iflçilik yapa-
rak kazand›. Bu deneyimi, romanlar›ndaki otantik iflçi tipinin ya-
rat›lmas›na büyük katk›da bulundu. “Tortilla Flat” (Yukar› Mahal-
le, 1935) adl› yap›t›nda Meksikal› göçmenlerin öyküsünü doku-
nakl› bir dille anlatt›. ‹ngilizce yaz›lm›fl en iyi grev romanlar›ndan
biri olan “‹n Dubios Battle” (Bitmeyen Kavga), 1936 y›l›nda ya-
y›mland›. Roman, iki göçmen iflçi aras›ndaki karmafl›k ve güçlü
ba¤l›l›¤› konu ediniyordu. Bu ve di¤er birçok yap›t›nda, do¤ayla
yak›n iliflkiler içinde yaflayan ve hayat›n› kol eme¤iyle kazanan
insan›n de¤erini, içinde yaflad›¤› insanl›k d›fl› düzenle karfl›tl›k
içinde dile getirdi. 1940 Pulitzer Roman Ödülü’nü kazanan “Gra-
pes of Wrath”da ayn› temay› iflledi. “Of Mice and Men” (Fareler
ve ‹nsanlar, 1937) adl› kitab›nda, iki gezginci arkadafl›n Salinas
Vadisi’ndeki bir çiftlikte yaflad›klar› olaylar› psikolojik bir yakla-
fl›mla yans›tt›. II. Dünya Savafl› s›ras›nda savafla karfl› ç›kan etki-
leyici yap›tlar ortaya koydu. Nazi iflgali alt›ndaki Norveçlileri an-
latan “The Moon is Down” (Ay Batt›, 1942), bunlar›n en tan›nm›-
fl›d›r. Savafl›n hemen ard›ndan, savafl›n ac›lar›n› ve korkunçlu¤u-
nu yaratan ac›mas›z toplum düzenini elefltiren yap›tlar ortaya
koydu: “Cannery Row” (Sardalya Soka¤›, 1945), “The Pearl” (‹n-
ci, 1947), “The Wayward Bus” (Aflk Otobüsü, 1947). Sonraki ya-
p›tlar›nda, daha basit konular› iflledi. Bu döneminde de, roman-
c› kiflili¤ini ortaya koyan üç önemli roman yazd›. Bunlar “Bur-
ning Bright” (Alev, 1950), “East of Eden” (Cennet Yolu, 1952) ve
“The Winter of Our Discontent”dir (1961). Elefltirmenlere göre,
bu yap›tlar›n›n hiçbirinde önceki baflar›s›na ulaflamad›. “East of
Eden”, 1955’te filme al›nd›. Steinbeck, “The Pearl” ve “The Red
Pony” (Al Midilli, 1937) adl› yap›tlar›n› sinema için senaryolafl-
t›rd›. Kendi yap›tlar›ndan yola ç›karak yazd›¤› di¤er senaryolar
aras›nda “Forgotten Village” (Unutulmufl Köy, 1941) ve “Viva
Zapata!” (1952), özellikle ilgi çekti. Steinbeck’in üslubundaki li-
rizm, onu kimi zaman çarp›c› bir gerçekçili¤e, kimi zaman da
santimentalizme götürdü.
STENDHAL
(1783 Grenob-
le-1842 Paris), Frans›z roman-
c›. As›l ad› Marie-Henri Bey-
le’dir. Babas› zengin bir avukat-
t›. Çocuklu¤unun en önemli
olay›, yedi yafl›ndayken çok
sevdi¤i annesini yitirmesi oldu.
Babas› ve halas› taraf›ndan ye-
tifltirildi. Ö¤renimini sürdürmek
üzere gitti¤i Paris’te ye¤eninin
arac›l›¤›yla Savafl Bakanl›¤›’na
girdi. Görevli olarak ‹talya’ya
gönderildi (1799). Daha sonra ordudan ayr›ld› (1802) ve Paris’te
üç y›l bafl›bofl bir hayat sürdü. Genç bir tiyatro oyuncusunun ar-
d›na tak›larak Marsilya’ya gitti ve bir ihracat flirketinde çal›flt›.
Yeniden orduya girdi (1806). Subay olarak Napoléon’un Rusya
Seferi’ne kat›ld› (1813). Ordudan ayr›larak Milano’da yerleflti
(1814). Mozart, Haydn ve Napoléon üzerine kitaplar yazd›. “Ro-
me, Naples et Florence” (Roma, Napoli ve Floransa, 1817) adl›
öykü kitab›n› yay›mlad›. Onu ‹talyan yurtseverleriyle iliflki kur-
makla suçlayan Avusturya hükümeti taraf›ndan Paris’e dönmeye
zorland› (1821). Dokuz y›l boyunca, düflük bir gelirle Paris’te ya-
flad› ve kendini edebiyata verdi. Roman yazmaya oldukça geç
bafllad›. ‹lk roman› “Armance” (1827) ilgi uyand›rmad›. Frans›z
hükümeti taraf›ndan, Roma yak›nlar›ndaki Civita Vecchia konso-
loslu¤una atand› (1831). Yeniden Paris’e döndükten sonra
(1841), bir inme sonucu öldü. Stendhal, coflumculuk dönemin-
de yaflamas›na karfl›n gerçekçilik ak›m›n›n öncülerinden biri ol-
du. ‹nsan› toplumsal çevresiyle birlikte inceledi ve çevrenin, in-
