STEP
596
san›n ruh dünyas› üzerindeki etkilerini gösterdi. “Le Rouge et le
Noir” (K›rm›z› ve Siyah, 1830) adl› ünlü roman›nda, ça¤›n›n
Fransa’s›n›n de¤iflik toplumsal kesimlerini sergiledi, toplumda
kendine bir yer edinmek için her fleyi göze alan bir gencin trajik
öyküsünü, duygusall›¤a kaçmadan, nesnel bir anlat›mla dile ge-
tirdi. Bafll›ca romanlar›ndan biri say›lan “Le Chartreuse de Par-
me”da (Parma Manast›r›, 1839), Napoléon ordular›n›n iflgali al-
t›ndaki ‹talya’y› yans›tt›. Frans›z toplumundaki ç›karc› düflünce
tarz›n› yeren “Lucien Leuwen” adl› roman›n›ysa bitiremedi. Yafla-
d›¤› dönemde anlafl›lamam›fl, bu nedenle de baflar›l› olamam›fl
bir yazar olan Stendhal, günümüzde 19. yüzy›l›n en önemli ro-
manc›lar›ndan biri olarak de¤erlendirilmektedir.
STEP
→
BOZKIR
SU CENDERES‹,
birbirine bir boruyla ba¤l› biri dar, biri
genifl iki silindirden ve bunlar içinde s›zd›rmaz biçimde çal›flan
iki pistondan oluflan ayg›t. Suyla (ya da herhangi bir s›v›yla)
dolduruldu¤unda ayg›t küçük bir kuvvet uygulayarak büyük di-
rençleri yenmekte kullan›l›r. Paskal ilkesiyle çal›fl›r. Küçük silin-
dire (kesit alan› A) suya do¤ru uygulanan küçük bir kuvvet (f),
suda de¤eri f/A olan bir bas›nç meydana getirir. Pistonla temas
hâlindeki su, bu bas›nc› aynen büyük pistona (kesit alan› B) ile-
tir. Böylece büyük piston, fB/A kadarl›k bir kuvvetle itilir. Su
cenderesi her türlü s›k›flt›rma iflinde kullan›labilir.
SU ÇARKI,
su düflüflünden etkilenerek dönen ve faydal› ifl
üreten çark. E¤er m/t, birim zamanda düflen su kütlesini; h,
düflme yüksekli¤ini gösterirse, düflen suyun teorik olarak gücü
P= mgh/t dir. Su düflüflünden yararlanma yollar› çeflitlidir. De-
¤irmen ve b›çk› tesisleri gibi ufak sanayi ifllerinde küçük su
çarklar› kullan›l›r. Yukar›dan, yandan ve alttan suyun etkisiyle
çal›flan türleri vard›r. Yukar›dan çark, en az 4 metre yüksekli¤e
gereksinim gösterir. Yukar›dan çark›n parabolik kepçelerine
(girdap oluflumuyla enerji kayb› olmas›n diye kepçeler parabo-
lik yap›l›r) çarpan su çark›n dönmesini sa¤lar. Böylece suyun
potansiyel enerjisinin %70’inden yararlan›labilir. Daha az yük-
seklikler (0,2 m. ile 3 m.) aras›ndaki su düflüflleri için yandan
ya da alttan çarklar kullan›l›r. Yandan çarklar hâlinde su, ekse-
nin biraz alt›ndan gelir, alttan çarklarda ise potansiyel enerji ki-
netik enerjiye dönüflmüfl olarak çark›n alt çanaklar›na çarpar.
Basit su çarklar› yüksek flelaleler için uygun de¤ildir. Devirleri
düflüktür (dakikada birkaç dönme) ve bu nedenle elektrik ak›m›
elde etmekte kullan›lamaz.
SU, Ruhi
(1912 Van-1985 ‹stanbul), Türk halk müzi¤i yo-
rumcusu ve besteci. 1936’da Ankara Müzik Ö¤retmen Okulu’nu,
1942’de Ankara Devlet Konservatuvar›’n›n Opera Bölümü’nü bi-
tirdi. 1935’te Reisicumhur Senfoni Orkestras›’na keman sanatç›-
s› olarak girdi. Daha sonra keman› b›rak›p flana geçti. 1952’ye
kadar, Ankara Devlet Operas›’n›n birçok oyununda rol ald›. Ayr›-
ca Ankara Radyosu’nda 1943-1945 aras›nda ve ‹stanbul Radyo-
su’nda ise 1950’de Türk halk müzi¤i ezgileri okudu. 1952’de si-
yasî nedenlerle tutukland› ve befl y›l tutuklu kald›. 1957’den son-
ra, müzik yaflam›n› tamamen türkülere yönelterek, ba¤›ms›z ola-
rak sürdürdü. Türkiye’nin birçok ilinde ve ça¤r›l› olarak gitti¤i
Federal Almanya, ‹ngiltere, ‹sveç, Bulgaristan, Hollanda ve
Avustralya’da konserler verdi. 1962’den sonra çal›flmalar›n›
plaklarda toplamaya bafllayan Ruhi Su, yap›tlar›nda kendi fliirle-
rinin yan› s›ra, ça¤dafl flairlerin fliirlerini de kulland›. Halk ve tek-
ke müzi¤ine özgün yorumlar getiren Ruhi Su, halk türkülerinin
ancak Bat›’n›n flan tekni¤inden yararlan›larak söylenildi¤inde,
ça¤dafl bir yoruma ulafl›laca¤›n› savunmufltur. Önemli yap›tlar›:
“Seferberlik Türküleri” (1970), “Kuvay› Milliye Destan›” (1971),
“Yunus Emre” (1972), “Karacao¤lan” (1973), “Pir Sultan Abdal”
(1974), “fiiirler-Türküler” (1975), “Köro¤lu” (1976), “El Kap›la-
r›” (1977), “Semahlar” (1979), “Çocuklar, Göçler, Bal›klar”
(1980), “Zeybekler” (1981). Ayr›ca Ruhi Su, fliirlerini ve yaz›lar›-
n› 1985’te yay›mlad›¤› “Ezgili Yürek” adl› kitab›nda toplad›.
SUAYGIRI,
çiftparmakl›klar›n suayg›r›giller familyas›ndan,
Orta Afrika’da su kenarlar›nda, ›rmak boylar›nda yaflayan meme-
li
(Hippopotamus amphibianus).
Kara hayvanlar›
içinde filden sonra en büyük olan›d›r. Uzunlu¤u 4 m., bafl› göv-
desine göre çok küçük, çeneleri çok geliflmifl, diflleri uzun, siv-
ri ve kuvvetlidir. Derisi çok kal›n, sert ve ç›plakt›r. Sert ve a¤›r
kokulu olmakla beraber eti yenir. Derileri de kullan›l›r. Sürüler
hâlinde yaflarlar. Ço¤unlukla sular›n içinde gezer, su içindeki ve
kenar›ndaki otlarla beslenirler. Sürekli avland›klar›ndan soylar›
tükenmektedir.
SUBAfiI,
eski Türk devletlerinde askerî bir unvan. Subafl›lar
Büyük Selçuklu ‹mparatorlu¤u’ndan önceki devletlerde, O¤uz
Yabgu Devleti’nde, Karahanl›lar’da, Gazneliler’de ordu kuman-
dan›yken, Anadolu Selçuklu Devleti’nde belli bir bölge ya da
kentteki timarl› sipahilerin komutan› olarak kabul edildiler. Os-
manl›lardaysa subafl›, kap›kulu ordusunda ve timarl› orduda kü-
çük rütbeli bir subay ve bir kentin inzibat ifllerinden sorumlu bir
kamu görevlisiydi.
SUÇ ve CEZA (Prestupleniyei Nakazaniye),
Dostoyevski’nin roman› (1866). Roman›n kahraman› Raskolni-
kov yoksul bir üniversite ö¤rencisidir. ‹nsanl›¤a yararl› olabil-
mek için gere¤inde cinayet bile iflleyebilece¤ine inanm›flt›r. Ta-
n›d›¤› yafll› tefeci kad›n› öldürmek, bu kötü yarat›¤› ortadan kal-
d›rmak ister. Böylece hem iyi ve kötü kavramlar›n›n d›fl›nda ya-
flayan bir insan oldu¤unu kan›tlayacak, hem de tefecinin para-
s›yla baflka insanlara yard›m edebilecektir. Hiç iz b›rakmadan
cinayeti ifller. Ama sonuç umdu¤u gibi olmaz. Paraya el süre-
medi¤i gibi, nedeni ne olursa olsun cinayet ifllemifl bir adam›n
vicdan azab›n› duymaya bafllar. Kad›n› paras› için de¤il, kendi
düflüncesi u¤runa öldürdü¤ünün bilincine var›r. Romanda ay-
yafl Marmeladov, veremli kar›s› Katerina ‹vanovna, para u¤runa
sokak kad›n› olmufl k›zlar› Sonya, sorgu yarg›c› Porfir, tasas›z
Svidrigailov hep günah, suç, ceza, ba¤›fllama ve huzura kavufl-
ma süreci içinde ifllenmifllerdir. Suçunu Sonya’ya aç›klayan
Raskolnikov, kad›n›n ›srar›yla polise teslim olur ve Sibirya’ya
sürgüne gönderilir. Sonya da onunla birlikte gider. “Suç ve Ce-
za”da olaylar›n ço¤unun geçti¤i Petersburg kenti de bir roman
kiflisi gibi ifllenmifltir.
SUÇ‹ÇE⁄‹,
çocuklarda görülen ve
Brcareus varicellae
