SUR‹YE
597
ad›nda bir virüsün yol açt›¤› bulafl›c›, salg›n bir hastal›k. 2-3 haf-
ta kadar süren kuluçka döneminden sonra hafif bir ateflle bafllar.
Hastal›¤›n ikinci gününde vücutta su dolu kabarc›klar ortaya ç›-
kar. Suçiçe¤i iyileflmeyle sonuçlanan ve yan etkisi pek görülme-
yen bir hastal›kt›r. Özel bir tedavi yöntemi yoktur. Ancak merhem-
lerle kafl›nt› azalt›labilir.
SUDAN
(Fr.: Soudan, ‹ng.: Sudan), Kuzeydo¤u Afrika’da dev-
let. M›s›r, K›z›ldeniz, Etiyopya, Kenya, Uganda, Zaire, Orta Afrika
Cumhuriyeti, Çad ve Libya ile s›n›rlan›r; 2.506.000 km
2
yüzölçü-
müyle Afrika’n›n en genifl ülkesidir. Nüfusu 28.527.000 (%58
zenci, %33 Arap), baflkenti Hartum; öteki kentleri Kuzey Hartum,
Port Sudan, Vadi Medani, El Obeyd, El Fafler, Atbara’d›r. Resmî
dili Arapça, ço¤unlu¤un dini Müslümand›r. 18. yüzy›lda Kordo-
fan ve Darfur’da Araplar, güneyde de çeflitli kabileler hâlinde zen-
ciler yaflamaktayd›. M›s›r H›divi Mehmet Ali Pafla 1821’de Su-
dan’›n fethine giriflti. 1830’da Hartum kuruldu ve bu arada Müs-
lümanl›k ülkenin genifl k›sm›na yay›ld›. Daha sonra H›div ‹smail
Pafla döneminde Sudan’da kanl› bir isyan bafl gösterdi (1881).
Sudanl› Muhammet Ahmet Abdullah kendini mehdi ilân etti.
1895’te Hartum’u ele geçirerek ‹ngiliz valisini öldürdü, daha son-
ra kendisi de öldü. 1898’de ‹syanc›lar ‹ngilizlere yenildiler. ‹ngi-
lizler Kitchner komutas›nda Sudan’› iflgal ederek 1899’da bir ‹n-
giliz-M›s›r ortak yönetimi kurdular. Sudan ancak 1956’da ba¤›m-
s›zl›¤›n› kazanabildi.
SUKAMIfiI,
sukam›fl›gillerden, çok y›ll›k, otsu, küçük bir bit-
ki
(Typha latifolia, T. angustifolia).
Suda ve batakl›k-
larda yetiflir. Almafl›k yapraklar› has›rc›l›kta kullan›l›r. Difli ve er-
kek çiçekleri ayn› eksende ayr› baflaklar durumunda toplanm›flt›r.
SULTANAHMET CAM‹‹,
‹stanbul’da I. Ahmet zaman›n-
da 1609-1616 y›llar› aras›nda Mimar Mehmet A¤a taraf›ndan
yap›lan cami. Eski bir Bizans saray›n›n arsas› üzerine kurulan
caminin orta kubbesi dört filaya¤›na oturmufl ve dört yar›m
kubbeyle çevrelenmifltir. Çok say›da penceresi vard›r. ‹çi
20.000’den fazla mavi renkli çiniyle kapl› oldu¤undan Bat›’da
“Blue Mosque” (Mavi Cami) olarak bilinir. Caminin 4’ü üçer,
2’si ikifler flerefeli 6 minaresi vard›r.
SUNAL, Kemal
(1944 ‹stanbul-2000 ‹stanbul), sinema
ve tiyatro oyuncusu. Vefa Lisesi’ni bitirdi. Ulvi Uraz Toplulu-
¤u’nda ve Devekuflu Kabare Tiyatrosu’nda oynad›. 1972’de si-
nema oyunculu¤una bafllad›. Filmlerin ço¤unda saf halk tip-
lerini baflar›yla canland›rd›. Son y›llarda televizyonlarda film-
leri en çok gösterilen oyunculardan biriydi. “Kap›c›lar Kral›”
adl› filmdeki rolüyle 1977 Antalya Alt›n Portakal Film Festiva-
li’nde en iyi erkek oyuncu ödülünü ald›. Oynad›¤› di¤er film-
leri aras›nda “Can›m Kardeflim” (1972), “Hababam S›n›f›”
(1973), “Salako” (1974), “Çöpçüler Kral›” (1977), “Ortadirek
fiaban” (1985), “Düttürü Dünya” (1988) say›labilir.
SUPAP,
aç›l›p kapanarak bir ak›flkana yol veren ya da kont-
rol edilmesi istenen bir kaba ak›flkan girifl ç›k›fl›n› denetleyen
mekanik ayg›t. Kullan›ld›klar› yere göre de¤iflik biçimde (ko-
nik, i¤ne vb.) olabilirler. ‹çten yanmal› motorlarda silindirlere
yak›t veya hava girifli ile yanm›fl gaz ç›k›fl›n› düzenleyen su-
paplar emme ve egzoz supaplar› olarak adland›r›l›r. Bu supap-
lar eksantrik milli (kaml› mil) taraf›ndan hareket ettirilen itici
çubuklarla çal›fl›r ve geri dönüfl hareketi bir yayla sa¤lan›r.
Supap iticileri ile supap aras›nda motor yap›mc›s›nca belirle-
nen çok küçük bir boflluk (0,3 mm. gibi) b›rak›l›r. “Sentil” ad-
l› bir aletle yap›lan bu ifllem “supap ayar›” olarak bilinir.
SUR‹YE,
(Fr.: Syrie, ‹ng.: Syria), Bat› Asya’da Arap Ortado-
¤usu’nda devlet. Türkiye, Irak, Ürdün, Lübnan ve Akdeniz ara-
s›nda kal›r. Yüzölçümü 185.180 km
2
, nüfusu 15.335.000
(1997), baflkenti fiam (Dimeflk); öteki önemli kentleri Halep,
Humus, Hama ve Lazkiye (liman), resmî dil Arapça, ço¤unlu-
¤un dini Müslümand›r. Suriye 1517-1918 aras›nda Türk ege-
menli¤i alt›nda, Osmanl› ‹mparatorlu¤u’na ba¤l› bir ülkeydi. I.
Dünya Savafl›’ndan sonra, fierif Hüseyin’in o¤lu Faysal, Suri-
ye kral› ilân edildi. Fakat savafl içinde Arap Ortado¤usu’nun
gelece¤i üzerinde ‹ngilizler ile anlaflm›fl olan Frans›zlar, kendi
nüfuz alanlar› içinde kalan Suriye ve Ürdün’ü b›rakmak isteme-
diler ve Faysal kuvvetlerini da¤›tarak burada II. Dünya Savafl›
sonuna kadar sürecek olan bir manda yönetimi kurdular. Böy-
lece ülkenin tam ba¤›ms›zl›¤› ancak II. Dünya Savafl› sonunda
gerçekleflebildi (1945). Ayn› y›l Birleflmifl Milletlere kabul
edildi ve Arap Birli¤i’nin kurulufluna kat›ld›. 1948’de ‹srail’e
karfl› cephe ald›. 1949’da yap›lan ateflkes antlaflmas›na karfl›n
Suriye ve ‹srail aras›ndaki s›n›r çat›flmalar› sürüp gitti. ‹çte ilk
hükümet darbesi 1949’da yap›ld›. Ayn› y›l iki hükümet darbesi
daha oldu. Bunu baflka darbeler, iç huzursuzluklar izledi. M›-
s›r ve Suudi Arabistan ile askerî bir pakt kurdu (1955). M›s›r
ile birleflerek Birleflik Arap Cumhuriyeti’ni oluflturdu (1958).
Ayn› y›l, ülkede bir toprak reformu yap›ld›, bankalar ve sanayi
devletlefltirildi. Suriye bir askerî ayaklanma sonucu 1961’de
Birleflik Arap Cumhuriyeti’nden ayr›ld›. Bankalar ve sanayide-
ki devletlefltirme kald›r›ld›. Bu ise yeni bir hükümet darbesine
yol açt› (1962). 1963’te Baas Partisi iktidar› ele geçirdi ve ye-
niden millilefltirme hareketlerine giriflildi. Daha sonraki y›llar-
da siyasî huzursuzluklar, kar›fl›kl›klar, iktidar de¤ifliklikleri sü-
rüp gitti. Suriye 1966’da SSCB’ye yak›nlaflmaya bafllad›. ‹ki ül-
ke aras›nda ekonomik iflbirli¤i antlaflmalar› imzaland›.
1967’deki ‹srail savafl›nda Suriye de bir k›s›m toprak kaybetti.
