S‹NOP
585
nizmas›n›, film makaralar›n› ve obtüratörü çal›flt›r›r. Film ak›fl
mekanizmas›, çevresi t›rnakl› silindirlerden oluflur. Bu t›rnaklar,
filmin kenar›ndaki deliklere tak›larak filmin ak›fl›n› sa¤lar. Sine-
ma makinesinden genellikle saniyede 24 kare geçer ve bu, göz-
de hareket duygusunun oluflturulabilmesini sa¤lar.
S‹NGAPUR
(Fr.: Singapoure, ‹ng.: Singapore), Güneydo¤u
Asya’da devlet. Biri büyük, 50 kadar› küçük adalar üzerinde ku-
rulmufltur. Yüzölçümü 622 km
2
, nüfusu 3.040.000 (1996), bafl-
kenti Singapur’dur. Nüfusun % 75’i Çinli, % 15’i Malaysiyal›;
geri kalan›n ço¤u da Pakistanl›d›r. Nüfusun 1.300.000’i, büyük
ada üzerinde, Singapur liman›nda yaflar. Tropikal iklim alt›nda
bulunan ada ananas, kakao ve kauçuk plantasyonlar›yla kapl›d›r.
Tütün ve baflka ürünler de yetifltirilir Bulundu¤u yer ulaflt›rma ve
özellikle strateji bak›m›ndan büyük bir önem tafl›r. Yak›n›ndaki
karaya yüksek bir köprüyle ba¤l›d›r. 1819’da, Do¤u Hint Britan-
ya Kumpanyas› taraf›ndan sat›n al›nm›fl, daha sonra da ‹ngiliz
üssü hâline getirilmifltir. II. Dünya Savafl›’nda Japonlar taraf›n-
dan iflgal edildi. 1946’da tekrar ‹ngiltere’ye geçti. 1959’da, ‹ngi-
liz Uluslar Toplulu¤u’na dahil özerk bir devlet hâlinde örgütlen-
di. 1963’te Malaysiya Federasyonu’na girdi, fakat 1965’te ba-
¤›ms›z bir “kent devlet” statüsüyle bu birlikten ayr›ld›. Devletin
baflkenti olan Singapur liman› Avrupa, Uzak Do¤u ve Avustralya
aras›nda önemli bir ikmal iskelesi, ticaret ve endüstri kentidir.
S‹NGÜLER MATR‹S
→
MATR‹S
S‹N‹R S‹STEM‹,
canl›n›n yaflad›¤› ortama kendini uydur-
mas›n› ve organlar›n› iflbirli¤i hâlinde çal›flt›rarak vücudunun
bütünlü¤ünü ve yaflam›n› sürdürmesini sa¤layan sistem. ‹lkel
canl›larda sinir hücrelerinden, yüksek yap›l› canl›larda sinirler
ve sinir merkezlerinden oluflur. Gerçek doku ve organlar› bulun-
mayan en ilkel çokhücreliler olan süngerlerde sinir sistemi ya
da hücreleri yoktur. Sinir hücreleri ilk kez hidralarda görülür.
Bunlar, uyar›lar› her yöne nakleden iki ya da çok kutuplu hücre-
lerdir. ‹lk sinir sistemi ise mercanlarda görülür ve duygu sinir
hücreleri, daha derinde yer alan gangliyon hücreleri ve sinir lif-
lerinden meydana gelen bir a¤ biçimindedir. Solucanlarda bir
ad›m daha geliflir ve beyin gangliyonu ile sinir kordonlar›n› içe-
rir. Eklembacakl›larda bir beyin ve bir de kar›n gangliyon zinci-
rinden oluflur. Yengeçlerle örümceklerde kar›n zincirinin bütün
gangliyonlar› bir araya toplanarak bir gangliyon kütlesi olufltu-
rurlar. Yumuflakçalar›n sinir sisteminde yaln›zca gangliyonlar
bulunur, beyin yoktur. Derisidikenlilerde sinir sistemi, sinir
hücreleri ve liflerinden meydana gelmifl a¤lardan oluflur. Korda-
l›larda sinir sistemi embriyonun gastrula evresinden hemen
sonra ortaya ç›kan dorsal (s›rt) sinir borusunun geliflmesiyle
oluflur. Gömleklilerde bu borunun ön ucu geniflleyip basit bir
kabarc›k meydana getirir. Omurgal›larda ise kal›nlafl›p farkl›la-
flarak beyin biçimini al›r. ‹nsanlar›n sinir sistemi dört bölümden
oluflur; merkez sinir sistemi, çevre sinir sistemi, hareket ve du-
yu sinirleri, özerk sinir sistemi. Sinir hücresi (nöron), büyüklü-
¤ü ve biçimi de¤iflik bir hücredir. Genellikle y›ld›z ya da piramit
biçiminde olur. Çekirde¤i büyük, sitoplazmas› yo¤undur. Sitop-
lazman›n içinde sinir telcikleri ve görevleri henüz tam olarak bi-
linmeyen sinir cisimcikleri bulunur. Sinir hücresinin bu gövde
k›sm›ndan baflka bir de k›sa (dendrit) ve uzun (akson) uzant›la-
r› vard›r. Dendritler hücre gövdesinin uç ya da kutuplar›ndan ç›-
kan çok k›sa protoplazma uzant›lar›d›r. Aksonlar ise çok uzun-
dur ve her hücreden bir tek akson ç›kar. Sinir hücreleri sinir sis-
teminin temel ögeleridir. Bozmaddeden oluflmufllard›r. Akson-
lar birleflerek sinirleri meydana getirirler. Akmaddeden yap›lm›fl
bir k›l›fla (miyelin) sar›l›d›rlar. Özerk sinir sistemindeki sinirler-
de ise miyelin yoktur. Nöronlar›n birbirleriyle ya da duyu hücre-
leri ve kaslarla ba¤lant› kurdu¤u noktalara “sinaps” denir. Sinir-
ler hareket ve duyu sinirleri olarak ayr›l›r. Merkezden gönderil-
mifl uyar›lar› ileten sinirlere hareket siniri, duyu hücresinin gön-
derdi¤i uyar›y› ileten sinirlere de duyu siniri denir. Uyar›n›n ile-
tilmesi kimyasal maddeler yoluyla olur (asetilkolin, adrenalin).
Merkez sinir sisteminden ç›kan sinirler ikiye ayr›l›r; kafa sinirle-
ri, omurilik sinirleri. Kafa sinirleri 12 çifttir ve beyin taban›ndan
ç›karlar. Bir bölümü hareket, bir bölümü duyu siniri, bir bölümü
de karma sinirlerdir. ‹lk sekiz çifti bafl›n çeflitli k›s›mlar›na (göz,
burun, a¤›z vb.) da¤›l›r. Dokuzuncu çift boyun bölgesine gider.
Onuncu çift akci¤er-mide siniridir. Kafa sinirlerinin son iki çifti
ise omurilik sinirleriyle birleflirler. Omurilik sinirleri 31 çifttir. 8
çifti boyun, 12 çifti gö¤üs, 5 çifti bel, 6 çifti kuyruksokumu
omurlar›ndan ç›kar. Omurili¤in ön köklerinden hareket, arka
köklerinden duyu sinirleri ç›kar, bunlar daha sonra birleflerek
vücuda da¤›l›rlar. Özerk sinir sistemi iç organlar›, istemd›fl› düz
kaslar›, kalp kas›n›, pankreas, tükürük bezleri, gözyafl› bezleri gi-
bi bezleri çal›flt›r›r. ‹ki bölüme ayr›l›r; sempatik sinir sistemi, pa-
rasempatik sinir sistemi. Özerk sinir sistemi sinirleri omurilik-
ten ç›karlar. ‹ç organlar›n çal›flt›r›lmas› yan›nda refleksleri de yö-
netirler. Sinir sistemiyle ilgili çeflitli hastal›klar vard›r. Bunlar
sempatik ve parasempatik sinir sistemindeki dengesizliklerin
yol açt›¤› sinir hastal›klar›, sinir iltihaplar› ve sinir a¤r›lar›d›r.
Sempatik ve parasempatik sinir sistemlerindeki dengesizlikler,
kiflide kimi ifllevsel bozukluklara yol açar. Sinir iltihaplar› duyu
sinirlerinde görülürse duyumsuzluklara, hareket sinirlerinde
görülürse felçlere neden olur. Sinir iltihaplar› nevrit ad›n› al›r.
Bulafl›c› hastal›klar, zehirlenmeler (alkol, kurflun gibi), metabo-
lizma bozukluklar› vb. nedenlerle ortaya ç›karlar. Sinir a¤r›lar›
(nevralji) sinirler üzerindeki herhangi bir bask› nedeniyle mey-
dana gelirler. Çeflitli sinir hastal›klar›n›n tedavisinde cerrahî,
ilâç ya da kapl›ca tedavisi gibi çeflitli yöntemler kullan›l›r.
S‹NOP,
Bat› Karadeniz bölgesinde il ve bu ilin merkezi olan
kent. Kuzeyde Gerze, do¤usunda Çatalzeytin ilçesine kadar ol-
dukça genifl bir k›y›yla Karadeniz’e aç›l›r. Bu k›y›n›n ortas›nda,
‹nce ve Sinop burunlar›n›n meydana getirdi¤i ç›k›nt›, Karadeniz
k›y›lar›n›n en genifl yar›madas› ve Türkiye’nin en kuzey yöresi-
dir. Bat›da Kastamonu, güneyde Çorum ve do¤uda Samsun il-
leriyle s›n›rlan›r. Yerflekilleri, komflu Samsun ilinde de oldu¤u
gibi, fazla engebeli de¤ildir; da¤lar orta yüksekliktedir. ‹sfendi-
yar-Küre s›rada¤lar›n›n do¤u uçlar› Sinop ili s›n›rlar› içinde ka-
l›r. K›y›n›n hemen güneyinde, do¤u-bat› yönünde uzanan bu s›-
ran›n en yüksek iki doru¤u, Ayanc›k ilçesinin güneyindedir:
Zindan (1.717 m.) ve Çengal (1.586 m.). Bu s›ran›n güneyinde,
ilin en önemli akarsuyu olan Gök›rmak’›n vadisine geçilir. Bu
vadi yer yer geniflleyerek ova düzlükleri halini al›r (özellikle Bo-
