SO⁄URMA
589
nildi¤i için peygamberlerle ilgili olanlara Siretü’n-Nebi ya da
Siyeri Nebi ad› verilmifltir.
S‹YON‹ZM,
özellikle 1897’den bu yana Filistin’de ba¤›ms›z
bir Yahudi devleti kurmay› amaçlayan hareket ve ülkü. Birçok
hedeflerinden ilki dünya Yahudileri aras›nda birlik ve beraberli-
¤i kurmak, onlar›n dinî ve millî yönden bilinçlenmelerini, yar-
d›mlaflma ve dayan›flmalar›n› sa¤lamakt›. Sözcük, Kudüs’te bu-
lunan ve Yahudilerce çok kutsal say›lan “Siyon” Da¤›’ndan ge-
lir. Buras› onlar›n hem dinî, hem millî merkezi say›l›r. Siyonizm,
kaynak ve esin olarak Yahudili¤in kutsal kitab› Tevrat’a dayan›r.
Buna göre Yehova, Yahudilere Filistin topra¤›n› bir anlaflmayla
adam›flt›r. Arz› Mevut (Adanan Yurt, Vaat Edilmifl Toprak), “‹s-
rail Yurdu”dur. Filistin’e Yahudileri tekrar yerlefltirme ve orada
egemenlik sa¤lama ülküsü, Yahudiler aras›nda yüzy›llar boyun-
ca sürdü. Theodor Herzl “Judenstaat” (Yahudi Devleti, 1895)
adl› kitab›yla bu siyasi ülküyü kesin hatlar›yla ortaya koydu. Bu
hedefe ulaflmak için Sultan II. Abdülhamit ile görüflmeyi baflar-
d› ve çok miktarda alt›n ve malî yard›m önererek, Yahudilere o
zamanlar Osmanl› egemenli¤inde bulunan Filistin topraklar›na
yerleflme izni almaya u¤raflt›. Ama giriflimleri sonuç vermedi.
Siyonizm örgütü ‹sviçre’nin Basel kentinde büyük kongreler
yapt›. Örgüt, 1897 Siyonist Kongresi’yle dünya kamuoyunun il-
gisini çekmeyi baflard›. Ancak T. Herzl, hayalinin gerçekleflme-
sini göremeden öldü. I. Dünya Savafl›’nda, 1917’de Allenby ko-
mutas›ndaki ‹ngiliz ordusu Kudüs’ü iflgal edince, Yahudiler sü-
rekli göçlerle Filistin’e yerleflmeye bafllad›lar. Balfour Deklaras-
yonu ile Yahudiler bu konudaki faaliyetlerini daha da art›rd›lar.
Nihayet birçok gizli-aç›k destek ve savafllardan sonra Yahudiler,
1948 y›l›n›n 14 May›s günü ‹srail Devleti’ni kurmay› baflard›lar.
SLOVAKYA
(Slovakça: Slovensko), Orta Avrupa’da, Çekos-
lovakya’n›n 1993’te parçalanmas› sonucu oluflan devlet. Yüzöl-
çümü 49.035 km
2
, nüfusu 5.370.000. Baflkent Bratislava. Bafl-
l›ca flehirleri; Kosice, Banska Bystrica, Zilina, Presov, Nitra,
Trnava. VI. yy’da bir Slovak yerleflmesi olan bölge, IX. yy’da, Bü-
yük Moravya’n›n parças› oldu; ertesi yüzy›l Macarlar›n boyundu-
ru¤una girdi. Slovaklar› da¤lara süren Macarlar, madenlerin ifl-
letmesini Almanlara verirken, Macar kolonlar, en verimli toprak-
lara yerlefltiler. Macar egemenli¤i iki yüzy›la yak›n sürdü; ancak,
Slovaklar kimliklerini korumay› baflard›lar. XIX. yy’da ulusçu
duygular›n uyan›fl›na tan›k olundu: 1848’de Macarlara karfl›
ayaklanma giriflimi sonuçsuz kald›. 1918’de Avusturya-Macaris-
tan ‹mparatorlu¤u’nun da¤›lmas›yla ba¤›ms›zl›klar›na kavuflma
f›rsat› buldular. Tomas Masaryk’in teflvikiyle, Çeklerle birlefl-
mekten yana tercih koydular. Ne var ki, Prag hükümetinin mer-
keziyetçi siyaseti, rahip Hlinka’n›n özerk Slovakya partisinin mu-
halefetiyle karfl›laflt›. Piskopos Monsenyör Tiso’nun baflkanl›¤›
s›ras›nda aç›k bir faflist siyaset benimseyen parti, Münih antlafl-
malar› ard›ndan (1938) içifllerinde özerklik; 1939’da ise, nazi hi-
mayesi alt›nda “ba¤›ms›zl›k” elde etti. Çeklerle birleflme 1945’te
gerçekleflti. 1 Ocak 1969’da, Çekoslovak Federasyonu’nu olufl-
tan iki devletten biri olan Slovakya, 1992 milletvekili seçimlerin-
den ba¤›ms›zl›k yanl›lar›n›n zaferle ç›kmas›n› sa¤lad›; 1 Ocak
1993’te ba¤›ms›zl›¤a kavufltu.
SLOVENYA
(S›rpça: Slevenija), Avrupa’da devlet. Baflkent
Ljubljana, bafll›ca flehirleri: Maribor, Celje, Kranj, Jesenice, Ko-
per. Sava, Drava (Pohorje), Sosa ve Mur’un akaçlad›¤› Sloven-
ya, Alp sistemi (Karawanken, Grintavec’te 2.558 m.; Juliana
Alpleri, Triglav’da 2.863 m.) ve Dinar sisteminin (Veliki Snez-
nik’te 1.795 m.) ormanl›k engebeleri, Carniole Karst› (plato ve
gölovalar) ile kuzeydo¤uda, ‹stria k›y› fleridi (Adria Primorje’si)
ve Pannonia Ovas› üzerinde yay›l›r. K›fllar› sert, vadilerde yumu-
flak (elma bahçeleri, ba¤lar), serin ve nemli, karasal da¤ iklimi;
tah›llar, yemlik bitkiler ve hayvanc›l›k (s›¤›r, koyun, domuz) için
elverifllidir. Kömür ve linyit (Trbovlje-Zagorje), petrol (Lenda-
va), kurflun, çinko (Mezica, Crna) ve c›va (‹drija) gibi madenler,
hidroelektrik enerjiyle (Sava, Soca) birleflince, Ljubljana, Kranj,
Jesenice, Maribor, Celje, Koper, Trbovlje, Mezica, Hrastnik ve
Nova Gorica’da sanayinin geliflmesine olanak vermifltir: demir-
çelik, demird›fl› metaller metalürjisi, mekanik araçlar, otomobil
ve motosiklet fabrikalar›, tekstil, kimya, mobilya, dericilik, ta-
r›msal g›da, tütün. Ülkede kapl›calar, turizm ve k›fl sporlar› mer-
kezleri de önemli yer tutar. VI. yy’da bölgeye yerleflen Sloven-
ler, 745’te Bavyera’n›n egemenli¤ine girdiler; 788-843 aras›nda
Franklar›n boyunduru¤unda yaflad›lar. Bundan sonra parçala-
nan Sloven topraklar›, X.-XI. yy’da Macar istilâs›na u¤rad›. XIII.
yy’dan itibaren, parça parça Habsburglar›n eline geçti. Frans›z
iflgali ve Slovenya’n›n ‹llyria Eyaletleri’ne kat›lmas› (1908-1813)
ulusçu uyan›fl› kolaylaflt›rd›. 1848’de Slovenler, Avusturya için-
de özerklik talep ettiler. 1867’deki Avusturya-Macaristan uzlafl-
mas›ndan sonra düfl k›r›kl›¤›na u¤ray›p S›rplar ve H›rvatlarla ya-
k›nlaflt›lar; 1914-1918 Savafl› ard›ndan bu uluslarla Yugoslav-
ya’y› oluflturdular. O s›rada, eski Slovenya’n›n bir parças› Avus-
turya (Do¤u carinthia) ve ‹talya’ya (Trieste ile birlikte tüm k›y› fle-
ridi ve Carniole’nin bir bölümü) kald›. ‹kinci Dünya Savafl›’nda,
Almanya, ‹talya ve Macaristan aras›nda bölüflülen Slovenya,
1945’te Yugoslavya’ya ba¤land›ktan sonra bu ülke içinde özerk-
lik kazand›. K›sa bir savafl sonras›nda (Haziran-Temmuz 1991)
1992’de ba¤›ms›zl›k kazand›.
SO⁄URMA,
bir maddenin, baflka bir maddeyi ya da ›fl›n›m
veya ses enerjisi emmesi olay›, absorbsiyon. Kimyada adsorb-
siyon olarak bilinen olaya benzerse de so¤urma (absorbsiyon)
ve adsorbsiyon aras›nda ince bir ayr›m vard›r (adsorbsiyon, tu-
tulan maddenin, adsorblay›c› maddenin yüzeyinde kalmas›yla
belirlenir). Fizikte so¤urma daha çok elektromanyetik ›fl›n›m ve
ses enerjisinin bir cisim, madde ya da ortamca emilmesi anla-
m›nda kullan›l›r. So¤urma, elektromanyetik ›fl›n›m›n de¤iflik bir
biçime dönüfltürülmesidir. Örne¤in k›z›lötesi ›fl›n›m bu yolla
atom ya da molekülleri uyararak do¤rudan do¤ruya ›s›ya dö-
nüfltürülebilir. Ifl›k (görünür ›fl›n›m), so¤urma sonucunda elekt-
ronlar›n yörünge de¤ifltirmesine, X ›fl›nlar› ve morötesi ›fl›n›m
da maddede iyonlaflmaya neden olabilir. Ses enerjisinin so¤-
rulmas› da esas olarak ses dalgas› yay›l›rken parçac›klar›n hare-
ketine karfl› koyan viskoz kuvvetlerden ve ortamdaki s›k›flt›r›lm›fl
parçac›klardan seyrelmifl parçac›klara bir ›s› ak›fl›ndan kaynak-
lan›r. Gazlar›n sesi so¤urmas› esas olarak viskoziteden ileri ge-
lir. Nem oran› da so¤urmaya etki eder. So¤urman›n maksimum
oldu¤u nem oran› % 15’tir. Hava kirlili¤inin denetim alt›na al›n-
