fi‹MfiEK, Hikmet
610
gösteren flimflek olay› s›ras›nda a盤a ç›kan enerji, milyarlarca
Joule’u bulur, canl›lar› öldürür, yap›lar› y›kar.
fi‹MfiEK, Hikmet
(1924 Siirt-2001 Ankara), besteci.
1945’te ö¤renim gördü¤ü Harp Okulu’ndan ayr›larak, 1946’da
Ankara Devlet Konservatuvar›’na girdi. Konservatuvarda H. F.
Alnar, Edvard Zuckmayer ve A. A. Saygun’la çal›flt›. 1953’te me-
zun olduktan sonra, ayn› okulda ö¤retmenlik yapt›. 1956’da Al-
man Müzik Gençli¤i Kurumu’nun davetlisi olarak iki y›ll›¤›na Al-
manya’ya gitti ve orada birçok flefi izleme ve çeflitli orkestralar›
yönetme olana¤› buldu. 1959’da Cumhurbaflkanl›¤› Senfoni Or-
kestras› yönetici yard›mc›l›¤›na atand›. 1962-1963 y›llar›nda
Kuzeybat› Alman Filarmoni Orkestras›’nda ikinci yönetmen ola-
rak çal›flt›. fiimflek, ‹zmir Devlet Senfoni Orkestras›’n›n kurucu-
lar› aras›nda yer ald›. 1981’de Devlet Sanatç›s› unvan›n› alan
fiimflek, 1986’da Cumhurbaflkanl›¤› Senfoni Orkestras›’ndaki
görevinden istifa etti ve Kültür ve Turizm Bakanl›¤› sanat dan›fl-
manl›¤›na atand›. 20’den fazla ülkede konserler vermifl, orkest-
ralar yönetmifl olan fiimflek, çoksesli sanat müzi¤i alan›nda da
ilk Türk pla¤›na imzas›n› atm›flt›r. Kendisi bugüne kadar, Polon-
ya’n›n Devlet Niflan› ve Symanovsky Niflan›, Macaristan’›n Zal-
tán Kodály Niflan› ile Franz Liszt’in 100. ölüm y›ldönümü nede-
niyle verilen Liszt Niflan›, Tunus’un Devlet Niflan›’yla onurland›-
r›lm›flt›r.
fi‹Mfi‹R,
ikiçeneklilerin flimflirgiller familyas›ndan, her zaman
yeflil çal› ya da a¤açlar
(Buxus).
Sürgünleri dört köfleli, yap-
raklar› karfl›l›kl›, bircinsli çiçekleri kurullar hâlindedir. Meyvesi
kapsül meyvedir. Odunu aç›k sar› renkli, çok a¤›r, sert ve daya-
n›kl›d›r. Tornac›l›kta, küçük oyma eflyalar yap›m› vb. yerlerde
kullan›l›r. Çok yavafl büyüyen flimflirler ayn› zamanda süs bitki-
si olarak da yetifltirilirler.
fi‹RKET‹ HAYR‹YE,
‹stanbul’da kurulan Osmanl› denizci-
lik iflletmesi. ‹stanbul’da flehir içi tafl›mac›l›k için kurulan ilk flir-
ket, sonradan Fevaidi Osmaniye ad›n› alan Hazinei Hassa Va-
purlar› ‹daresi’ydi. fiirketi Hayriye ise 1850’de kuruldu; Bo¤azi-
çi ve Adalar seferine bafllad›. Daha sonra ‹stanbul’dan ‹zmir, Se-
lânik, Trabzon, ‹zmit ve Gemlik’e de iç hat seferleri yapmaya
bafllad›. fiirketin tafl›mac›l›¤› Abdülaziz döneminde yeniden Bo-
¤aziçi seferleriyle s›n›rland›. fiirketi Hayriye, Cumhuriyetin ilâ-
n›ndan sonra da bir süre deniz seferleri yapt›; ancak daha son-
ra varl›¤›n› koruyamad›. fiirketin gemileri daha sonra ‹stanbul
fiehir Hatlar› ‹flletmesi’ne verildi.
fi‹S
ya da
fi‹T,
Âdem ile Havva’n›n üçüncü o¤lu. Habil’in ölü-
münden 5 y›l sonra do¤du. Âdem ölürken onu vâris seçti, Tan-
r›’n›n ö¤rettiklerini fiis’e aktard›. Âdem’den sonra peygamber ol-
du. Tanr› ona 50 suhuf (sayfalar) indirdi. Kâbe’yi ilk o kurdu.
Habil’in çocu¤u olmad›¤›ndan, Kabil’inki de tufanda kayboldu-
¤undan, insanlar›n fiis’ten türedi¤i söylenir. Kutsal Kitap’a gö-
re, öldü¤ünde 912 yafl›ndayd›. Ebu Kubeys Da¤›’ndaki ma¤ara-
da babas›n›n yan›na gömüldü.
fi‹VE,
bir dilin kültür düzeylerine göre gösterdi¤i de¤ifliklik.
Genellikle lehçe, flive, a¤›z terimleri birbirine kar›flt›r›lmaktad›r.
fiiveler aras›ndaki de¤ifliklikler temelde ses özellikleridir. Buna
göre bilinen fliveler, belirli koflullarda ve dilin herhangi bir dö-
neminde ana dilden ayr›larak, dilin geneldeki geliflimiyle birlik-
te bir de kendi içlerinde özel bir geliflim çizgisi izlemifllerdir.
Bunlar›n bafll›ca ayr›mlar›n› oluflturan ses, ek ve sözcük özellik-
leri o dönemin dil malzemeleri ile aç›klanabilir.
fi‹ZOFREN‹,
düflüncede kopukluk, duygularda afl›r›l›k, dav-
ran›flta tutars›zl›k, gerçeklikten kopma, kendine kapanma gibi
durumlarda beliren bir grup ruh hastal›¤›na verilen genel ad. Bu
bozuklu¤u di¤er ruhsal bozukluklardan ilk ay›rt eden, Alman
psikiyatrist Emil Kraepelin’di. Kraepelin, hastal›¤a “dementia
praecox” ad›n› verdi.
fiOK,
dolafl›m yetmezli¤inden do¤an
a¤›r durum. Çevresel kan dolafl›m›nda meydana gelen aksama-
lardan kaynaklan›r. Aksaman›n nedeni, ince kan damarlar›yla
k›lcal kan damarlar›n›n çeperlerinin geçirgenli¤inin artmas› so-
nucunda kan s›v›s›n›n dokulara geçmesidir. fiok durumlar›nda
hasta güçsüzleflir. Kaslar hareket yetene¤ini kaybeder, benzi sa-
rar›r, terleme artar. Kimi zaman siyanoz, yani deri renginin ma-
vileflmesi de görülür. Tansiyon düfler; nab›z zay›flar. Yaflamsal
ifllevler son derece yavafllar. fiok çeflitli nedenlerle oluflur: Ör-
ne¤in travmalar, yaralanmalar, cerrahî müdahaleler, böbrek yet-
mezli¤i, a¤›r hastal›klar vb. ‹ki türlü flok vard›r: Bunlardan birin-
ci birdenbire belirir, ancak daha az tehlikeli ve tedavisi daha ko-
layd›r. ‹kinci türünün oluflumu gizlidir ve dönem dönem ortaya
ç›kar; a¤›r ve tedavisi güç sonuçlar yarat›r. fiok durumunda ya-
p›lacak ilk ifl hastaya kan vererek kan dolafl›m›n›n dengelenme-
sini sa¤lamakt›r. Ayr›ca damarlar› güçlendirici ve kortizonlu
ilâçlar da verilir. fiok etkisinden flizofreni, depresif psikoz gibi
baz› ak›l hastal›klar›n›n tedavisinde, bir tedavi yöntemi olarak da
yararlan›lmaktad›r. ‹lk olarak 1938’de ‹talyan hekimi Cerletti ta-
raf›ndan uygulanan flok tedavisi, hastan›n beynine uygun doz-
larda elektrik ak›m› verilerek gerçeklefltirildi. fiok tedavisi ayr›ca
belirli ilâçlar›n verilmesiyle de uygulan›r.
fiORAY, Türkân
(1945 ‹stanbul), sinema oyuncusu. Fatih
K›z Lisesi’nde ö¤renim görürken “Köyde Bir K›z Sevdim” (1960)
adl› filmle oyunculu¤a bafllad›. K›sa sürede kendini kabul ettir-
di ve Türk sinemas›n›n önde gelen kad›n oyuncular›ndan biri ol-
du. 1964’te “Ac› Hayat”, 1968’de “Vesikal› Yarim”, 1987’de “Ha-
yallerim Aflk›m ve Sen” adl› filmlerdeki rolleriyle Antalya Alt›n
Portakal Film Festivali’nde en iyi kad›n oyuncu ödülünü ald›.
1972’de, baflrol oyuncusu olarak da yer ald›¤› “Dönüfl” adl› fil-
mi yönetti; bu filmi Moskova Film fienli¤i’nde Seçici Kurul Özel
Ödülü’nü ald›. “Selvi Boylum Al Yazmal›m” (1977) adl› filmde-
ki rolüyle Taflkent Film Festivali’nde en iyi kad›n oyuncu seçil-
di. Daha sonra “Azap” (1973), “Bodrum Hakimi” (1976), “Y›la-
n› Öldürseler” (1981) adl› filmleri çekti. 200’den çok filmde rol
alan fioray’›n oynad›¤› di¤er filmler aras›nda, “Her Zaman Kal-
bimdesin” (1967), “Çal›kuflu” (1966), “Güllü” (1971), “Cemo”
(1972), “Gramofon Avrat” (1987), “Berdel” (1990) say›labilir.
