T
611
T,
Türk alfabesinin yirmi dördüncü harfi. Sesbilim bak›m›ndan
kat›, patlay›c›, titreflimsiz, sert, süreksiz difl ünsüzü. Kimyada
tritum elementinin, fizikte periyodun, kelvin cinsinden ifade edi-
len termodinamik s›cakl›¤›n (küçük t ile), 1.000 kg.a eflit kütle
birimi tonun, indükleme ölçü birimi teslan›n, ayr›ca zaman›n
simgesi. Müzikte tuttinin k›salt›lm›fl›. Ebced hesab›nda (te) 400,
(t›) 9 say›s›n›n karfl›l›¤›d›r.
TABLET,
eski ça¤larda ve Orta Ça¤’da üzerine kaz› kalemiy-
le yaz› yaz›lan piflmifl çamurdan levha. Yap›lan kaz›lar sonucu
Sümerler, Asurlular ve Babillilere ait olduklar› anlafl›lan ve ‹.Ö.
4. bin ile milât aras›nda çiviyaz›s›yla yaz›lm›fl olduklar› tahmin
edilen birçok tablet bulunmufltur. En küçüklerinin boyutlar› 2-3
cm., en büyüklerininse 30 cm. olan bu tabletler edebiyat, din,
destan, tarih, hukuk, matematik, astronomi metinleri, muskalar
ve mektuplar› içermektedir. F›r›nlanm›fl kil ya da çamurun d›fl›n-
da de¤erli madenlerden ve fildiflinden tabletlere de rastlanm›fl-
t›r. Bu tür tabletlerin önemli olaylarda ve devletleraras› yaz›flma-
larda kullan›ld›¤› san›lmaktad›r. Romal›lar›n ise yaz›lar›n› bal-
mumu s›vanm›fl sert tahta üzerine yazd›klar› bilinmektedir. Da-
ha sonra 15. yüzy›l bafllar›nda k⤛d›n kullan›m›na bafllan›lma-
s›yla tabletler önemini yitirmifltir.
TAC MAHAL,
Hindistan’da Agra kenti civar›nda Cemna
(Yamuna) Irma¤› k›y›s›nda türbe. ‹mparator fiah Cihan taraf›n-
dan, Mümtaz Mahal denilen kar›s› Ercüment Banu için yapt›r›l-
m›flt›r. ‹stanbullu mimar Mehmet ‹sa Efendi’nin yap›t›d›r. Kub-
besi, yerden 82 metre yüksekliktedir. Ak mermerden yap›lm›fl
dört minaresi vard›r. Türbenin tamam› beyaz mermerden yap›l-
m›flt›r. ‹çinde yine beyaz mermerden yap›lma ve biri hükümda-
ra, öteki kar›s›na ait iki sanduka bulunmaktad›r. Yap›m›na 1632
y›l›nda bafllanm›fl ve ancak 22 y›lda bitirilebilmifltir. 1643 y›l›na
dek yap›da her gün 20.000’in üstünde iflçi çal›flt›r›lm›flt›r.
TAC‹K‹STAN,
Orta Asya’da ülke. Kuzeyden Özbekistan ve
K›rg›zistan, güneyden Afganistan, do¤udan Çin’le çevrilidir. Yü-
zölçümü 143.100 km
2
, nüfusu 6.270.000, baflkenti Duflan-
be’dir. Çok da¤l›k (yar›s› 3.000 m. yükseltinin üzerinde) olan ül-
ke topraklar›, Pamir’in do¤u kesiminde yer al›r (Komünizm Do-
ru¤u’nda 7.496 m’ye, Lenin Doru¤u’nda 7.134 m.’ye yükselen
Transaltay Da¤lar›). Bat›da, Zerefflan S›rada¤lar› 5.495 m.’ye
yükselir; kuzeyde, Tianflan’›n kollar› Fergana çöküntü alan›na
tepeden bakar. Sular›n› Yukar› Amu Derya (Pianc) ve kollar›
(Vahfl, Murgab) ile Zerefflan’› alarak büyüyen Sir Derya’n›n top-
lad›¤›, kuzey s›n›rlar› k›vr›nt›l› ülke topraklar›, güneybat›da iyice
korunaks›z bir da¤ ete¤i üzerinde uzan›r. Karasal koflullar›n ve
yükseltinin etkilendi¤i iklim, bat›ya do¤ru yumuflar. Nüfus Ta-
cikler (% 62,3), Özbekler (% 23) ve Ruslardan (% 7,6) oluflur.
Tar›m ve hayvanc›l›k: tar›m ürünleri (pamuk, tütün, tah›l, çiçek,
meyve, a¤aç yetifltiricili¤i) ve özellikle s›¤›r besicili¤i. Kömür
(fiurab), hidrokarbürler (Nefteabad) ve aralar›nda uranyumun
(Nurek) bulundu¤u demird›fl› metaller; Sir Derya (Karakum) ve
Vahfl üzerinde hidroelektrik santrallar›, kurflun ve çinko. fiehir-
lerde sanayi ve zanaatç›l›k: metalürji; makine imalat›, tar›m alet-
leri; tekstil (pamuk, ipek); deri; g›da sanayii; tütün. 1924’te ku-
rulan ve önce Özbekistan s›n›rlar› içinde yer alan Tacikistan,
1929’da SSCB’nin federe cumhuriyetlerinden biri oldu. A¤ustos
1991’de ba¤›ms›zl›¤›n› kazanan ülke, BDT’nin üyesi olup Mart
1992’de BM’ye kabul edildi.
TAFLAN,
gülgillerden, her zaman yeflil kalan küçük bir süs
a¤ac›; karayemifl
(Prunus laurocerasus).
En fazla 5-6
m.ye kadar boylan›r. Yapraklar› uzun, flerit biçiminde ve deri gibi
serttir. Beyaz renkli çiçekleri 5-10 cm. boyunda bir salk›m olufltu-
