rim gazetelerinin (1969-1971) baflyazarl›¤›n› yapt›. Yap›tlar›:
“Türkiye’nin Düzeni” (1968), “31 Mart’ta Yabanc› Parma¤›”
(1969), “Devrim Üzerine” (1971), “Millî Kurtulufl Tarihi” (üç ki-
tap, 1974), “Türklerin Tarihi” (1978), “Devrim ve Demokrasi
Üzerine” (1982).
AVOKADO,
defnegillerden, Güney Amerika’da yetiflen bir
a¤aç türü
(Persea gratissima).
Amerikaarmudu da denir.
Bu a¤ac›n armuda benzer, kokusuz ve yeflil meyvesi de bu adla
an›l›r.
AVRASYA,
Avrupa’y› Asya’n›n bat› uzant›s› kabul eden co¤-
rafyac›lar›n iki k›ta için kulland›klar› ortak ad.
AVRUPA,
(Fr., ‹ng.: Europe), Okyanusya’dan sonra ikinci
küçük k›ta (yaklafl›k 10 milyon km 2 ). Dünya nüfusunun %20’si
Avrupa’da yaflar. Yani küçüklü¤üne göre nüfusu kalabal›k ve
yo¤undur. Kuzeyde Kuzey Buz Denizi ile s›n›rlan›r. En kuzey
noktas› Norveç’te Kuzey Burnu’dur. Bafll›ca adalar› Vaygaç, No-
vaya Zemlya, Kolguev, Svalbard’d›r. Do¤u s›n›r› kesin de¤ildir.
Bu nedenle Avrupa, bazen Asya’n›n bir bat› uzant›s› gibi düflü-
nülür ve iki k›taya “Avrasya” ortak ad› verilir. Bununla beraber
itibarî do¤u s›n›r› Ural Da¤lar›, Ural Irma¤›, Hazar’›n kuzey k›y›-
lar› ve Kafkaslar’›n kuzeyindeki Maniç Çukurlu¤u’ndan oluflur.
Güneyde Türkiye, Karadeniz ve Akdeniz, K›r›m, Balkan, ‹talya,
‹ber yar›madalar›yla s›n›rlan›r. En güney noktas›, ‹spanya’da Po-
int Marroqui’dir. Güneyde bafll›ca adalar› Ege Adalar›, Girit, Yu-
nan Denizi adalar›, Sicilya, Sardinya, Korsika ve Balear adalar›-
d›r. Bat›da Atlas Okyanusu ve kenar denizleri, Biskay Körfezi,
Manfl, Kuzey Denizi, Norveç Denizi, kuzeybat›da Balt›k ve kuzey
uzant›lar› olan Finlandiya ve Botni körfezleri ile çevrilir. Balt›k,
Kattegat ve Skagerrak bo¤azlar› ile Kuzey Denizi’ne ba¤lan›r.
Kuzeybat›da Jutland ve ‹skandinav yar›madalar› vard›r. En bat›
noktas›, k›tada Roca Burnu (Portekiz), Britanya Adalar›’nda
Dunmore Head’dir. Bafll›ca adalar› Britanya Adalar›, Shetland,
Orkney, Hebrides, Far Oer, Lofot, Ahvenanmaa, Sarema, Khi-
uma, Gotland, Öland ve Rügen’dir. Britanya Adalar›, Avrupa’dan
Manfl Denizi ve Padökale Bo¤az› ile ayr›l›r (‹ng.: English Chan-
nel ve Strait of Dover). K›ta, Afrika’dan Cebelitar›k (‹ng.: Strait of
Gibraltar) ve Asya’dan Çanakkale, Marmara Denizi ve ‹stanbul
Bo¤az› ile ayr›l›r (‹ng.: Dardanelles, Sea of Marmara ve Bospho-
rus). Güneyde, Alp orojenezine dahil genç da¤lar, orta ve bat›-
da daha eski kitleler (Hersinyen ve Kaledonya) yer al›r. Bafll›ca
da¤ kitleleri ‹spanya-Fransa aras›nda Pireneler, Alpler (‹sviçre,
Fransa, ‹spanya, Avusturya, Federal Almanya), Apeninler (‹tal-
ya), Dinarlar (Yugoslavya), Erz-Gebirge, Südet Da¤lar› (Alman-
ya-Çekoslovakya), Karpatlar (Çekoslovakya, Polonya ve Ro-
manya), Transilvanya Alpleri (Romanya), Rodop ve Balkanlar
(Bulgaristan), Ist›ranca (Bulgaristan, Türkiye Avrupas›), Kantab-
riya, Sierra Nevada, Sierra Guadarrama da¤lar› ve ‹spanya’da
Meseta Platosu’dur. Do¤u Avrupa’da, K›r›m Da¤lar› d›fl›nda,
yüksekli¤i birkaç yüz metreden ibaret ova ve plato düzlükleri yer
al›r. Kaledonya kitleleri daha kuzeybat› Avrupa’da (Büyük Bri-
tanya, ‹rlanda, ‹skandinavya) bulunurlar. Bafll›ca ›rmaklar› Vol-
ga, Dinyeper, Dinyester, Don, Kuzey Dvina (Rusya), Vistül (Po-
lonya), Oder, Elbe (Almanya, Çekoslovakya), Ren (büyük k›sm›
Almanya’da akar), Thames (‹ngiltere), Seine, Loire, Rhone
(Fransa), Ebro, Guadalquivir (‹spanya), Douro, Tajo (‹spanya,
Portekiz), Po, Tiber (‹talya), Tuna (Almanya, Avusturya, Maca-
ristan, Yugoslavya, Romanya, Bulgaristan), Meriç (Bulgaristan,
Türkiye), Vardar (Yunanistan, Yugoslavya)’d›r. Avrupa’n›n dün-
ya üzerindeki co¤rafî konumu, çok merkezîdir. K›tan›n bu ayr›-
cal›kl› konumu büyük co¤rafya bulufllar›ndan bu yana Avrupal›-
lara ekonomik ve siyasal aç›lardan büyük yararlar sa¤lam›flt›r.
Dil, din ve politik bak›mlardan birlik yoktur. Neolitik dönemden
Orta Ça¤’a dek art arda gelen insan topluluklar›n›n y›¤›ld›¤› bir
alan gibidir. Avrupa’n›n antropolojik çeflitlili¤i içinde befl büyük
›rk grubunu ay›rmak olas›d›r: Kuzey Avrupa, Do¤u Avrupa, Ak-
deniz, Alp ve Dinar ›rklar›. Kuzey ›rk› uzun boylu, ince yap›l› ve
beyaz tenlidir; Balt›k ve Kuzey Denizi’ni çevreleyen topraklar
üzerinde yaflarlar. Do¤u Avrupa ›rk› daha aç›k renkli, daha kü-
çük ölçülüdür; genellikle Polonya, Kuzey ve Orta Rusya’da ya-
flarlar. Daha koyu renkli olan Alp ›rk›, k›sa boylu ve t›knazd›r;
Orta ve Bat› Avrupa’ya da¤›lm›fllard›r. Dinar ›rk›na Balkanlar ve
Karpatlar’da rastlan›r. Akdeniz ›rk› esmerdir, saçlar›, gözleri ko-
yu renklidir ve çeflitli tipleri vard›r; ‹ber Yar›madas›, Güney ‹tal-
ya, Balkanlar’›n güneydo¤usu ve Rusya’n›n güneyinde kar›flma
olmufltur. Bu k›tan›n küçüklü¤üne karfl›n 30’dan fazla devlet bu-
lunur. Bu devletler ekonomik ve siyasal yap›lar› birbirine karfl›t
iki bloka bölünmüfltür. Yerüstü ve yeralt› kaynaklar›n›n zengin-
li¤i, nüfus yo¤unlu¤u, bilim ve teknolojik alanda ulafl›lan düzey
ve bunun sonucu olarak keflif ve icatlarda gösterilen baflar›lar,
uzun sömürgecilik döneminde biriken sermaye ve bu sermaye-
nin ekonomik giriflimlere olanak sa¤lamas› gibi nedenlerle, Av-
rupa 18. ve 19. yüzy›llarda dünyada gerçeklefltirilen sosyal ve
ekonomik de¤iflimlerde baflrolü oynam›flt›r. Bugün üstünlü¤ü-
nü bir dereceye kadar kaybetmiflse de, yine de dünya gelirinin
%40’› Avrupa’n›n elinde bulunmaktad›r.
AVRUPA B‹RL‹⁄‹ (AB),
Bat› Avrupa ülkelerinin büyük
bölümünü bir araya getiren ve bu ülkelerin ekonomik ve siyasal
bütünleflmesini amaçlayan uluslararas› birlik. 1957’de kurulan
Avrupa Ekonomik Toplulu¤u (AET), 1967’de Avrupa Toplulu-
¤u’na (AT; 1980’lere de¤in Avrupa Topluluklar›) dönüflmüfl ve 1
Kas›m 1993’te yürürlü¤e giren Avrupa Birli¤i Antlaflmas›’yla
(Maastricht Antlaflmas›) AB do¤mufltur. AB’nin üç ana aya¤›,
Maastricht Antlaflmas›’yla birli¤in ekonomik örgütlenmesi ola-
rak yeniden tan›mlanan AT, ortak d›fl politika ve güvenlik politi-
kas›, iç güvenlik ve hukuk alanlar›nda iflbirli¤idir. Almanya, Bel-
çika, Fransa, Hollanda, ‹talya ve Lüksemburg, toplulu¤un ilk
üyeleriydi. Danimarka, ‹ngiltere ve ‹rlanda 1973’te, Yunanistan
1981’de, Portekiz ve ‹spanya 1986’da toplulu¤a kat›ld›lar. Dani-
marka’ya tam ba¤›ml› bir devlet konumunda topluluk üyesi olan
Grönland özerk bir devlete dönüfltükten sonra 1985’te üyelikten
çekildi. Eski Do¤u Almanya 1991’de yeniden birleflen Alman-
ya’n›n parças› olarak toplulukla bütünleflti. Avusturya, Finlandi-
ya ve ‹sveç 1995’te birlik üyesi oldu. Avrupa ortak pazar› ve bir-
leflik Avrupa kavramlar› Bat› Avrupa ülkeleri aras›nda II. Dünya
Savafl›’ndan sonraki canlanma döneminde tart›fl›lmaya baflla-
AVOKADO
66
