rada kurdu. Arand›¤›n› ö¤renince Yafa’ya döndü, fiam’da staj›n›
tamamlay›p kola¤as› (k›demli yüzbafl›) oldu (1907) ve fiam Or-
du Erkân›harbiyesi’ne atand›. Bu görev ona gizli cemiyetini ge-
lifltirme f›rsat›n› vermiflti, fakat Makedonya’da ‹ttihat ve Terakki
Cemiyeti’nin büyük bir etkinli¤i vard› ve cemiyet bir dernekten
çok, bir siyasal parti gibi davran›yordu. Arkadafllar›n›n ›srar›yla
‹ttihat ve Terakki Cemiyeti’ne kat›ld› (29 Ekim 1907). Cemiyetin
Makedonya’da örgütlenmesi çal›flmalar›na yard›mc› oldu. Bir
süre sonra II. Meflrutiyet ilân edildi (23 Temmuz 1908). Musta-
fa Kemal’in görüflleriyle cemiyetin önde gelenlerinin (Talat ve
Enver beyler) görüflleri uyuflmuyordu. Görüflleri dikkate al›nma-
y›nca askerlikle ilgili çal›flmalar›na daha fazla a¤›rl›k verdi, yay›n
çal›flmalar› yapt›. Bu arada ‹stanbul’da patlak veren 31 Mart Ola-
y›’n›n (13 Nisan 1909) bast›r›lmas›nda etkin rol oynad›, ad›n›
verdi¤i Hareket Ordusu’nun kurmayl›¤›n› yapt›. ‹syan›n bast›r›l-
mas›ndan sonra Selânik’e döndü.
Ordunun siyasete kat›lmas›n›n, za-
y›flamas›na, disiplinin bozulmas›na
yol açt›¤›n› ileri sürdü; ona göre ce-
miyet, siyasal bir parti hâline gelme-
li ve iktidara geçmeliydi. Bu görüfl-
lerinin ilgi görmemesi, hatta be¤e-
nilmemesi üzerine cemiyet ile olan
iliflkisini bütünüyle kesti. Arnavut-
luk’taki kar›fl›kl›klar›n bast›r›lmas›na
Harbiye Naz›r› Mahmut fievket Pa-
fla’n›n kurmay baflkan› olarak kat›ld›.
1910’da Fransa’da Picardie’de yap›-
lan büyük manevralarda Türk Ordu-
su’nu temsil eden kurulda yer ald›.
istanbul Genelkurmay Dairesi’ne
atand›¤› s›rada (13 Eyül 1911), ‹tal-
yanlar Trablusgarp’a sald›r›ya geç-
mifllerdi. Birkaç arkadafl›yla gizlice
M›s›r yoluyla Tobruk’a gitti. Türk
birliklerini sald›r›ya geçirerek bu
cephedeki savafl›n kazan›lmas›nda
büyük rol oynad›. Oradan Derne’ye
geçti, buradaki birliklerin komuta-
n›yken binbafl›l›¤a yükseltildi (27
Kas›m 1911). Bu s›rada Balkanlar-
daki kaynaflmalar savafl hâlini alm›flt›. ‹stanbul’a dönen Musta-
fa Kemal, Gelibolu Yar›madas›’n› korumak üzere Bolay›r’da ku-
rulan Bahrisefit Bo¤az› Kuvvay› Mürettebesi Harekât fiubesi
müdürlü¤üne tayin edildi (25 Kas›m 1912). Ayr›ca Bolay›r Ko-
lordusu kurmay baflkanl›¤› ile görevlendirildi. Bu arada ‹ttihat ve
Terakki Cemiyeti, bir hükümet darbesi yaparak iktidar› ele geçir-
miflti (23 Ocak 1913). Cemiyetin genel sekreteri olan Fethi Bey,
ordudan ayr›l›p Sofya büyükelçili¤ine atan›nca, Mustafa Kemal
de askerî atafle olarak oraya gönderildi (27 Ekim 1913) ve ayn›
zamanda yarbayl›¤a yükseltildi (1 Mart 1914). ‹ttihat ve Terakki
önderlerinin Alman yanl›s› olmalar›, Almanya’dan getirttikleri
uzmanlarla Osmanl› ordusunu düzene sokmaya çal›flmalar›,
Mustafa Kemal’de ülkenin Büyük Savafl’a (Birinci Dünya Sava-
fl›’na) kat›laca¤› korkusunu uyand›rd›. Nitekim bir süre sonra 29
Ekim 1914’te Alman z›rhl›lar› Goeben ve Breslau’nun Karade-
niz’e geçerek Rus limanlar›n› topa tutmalar›yla Osmanl› Devleti
de savafla girmifl oluyordu. Mustafa Kemal, Tekirda¤’da henüz
kurulufl hâlinde olan 19. Tümen Komutanl›¤›’na atand› (2 fiubat
1915) ve tümeni ile birlikte Maydos’a gönderildi. Düflman kuv-
vetlerinin bir ç›karma yapmalar› olas›l›¤› üzerine Çanakkale Bo-
¤az›’n›n her iki yan›nda yo¤un savunma önlemleri al›nmaya
bafllan›nca, Mustafa Kemal, Rumeli yakas›nda Ece liman›ndan
Seddülbahir ve Morto liman›na kadar olan bölgenin savunma-
s›yla görevlendirildi. ‹tilâf Devletleri 25 Nisan 1915’te Ar›burnu
ve Seddülbahir bölgelerine asker ç›karmaya bafllad›lar. Mustafa
Kemal, bu ç›karmay› çetin çarp›flmalar sonunda önledi. 1 Hazi-
ran 1915’te rütbesi albayl›¤a yükseltildi. Düflman kuvvetleri bu
kez de 6/7 A¤ustos gecesi Ar›burnu kuzeyinde ve Anafartalar’da
asker ç›karmaya bafllad›lar. Anafar-
talar Grubu komutanl›¤›na atanan
Mustafa Kemal 10 A¤ustos 1915’te
emrindeki birliklerle sald›r›ya geçti
ve Conkbay›r›’nda yerleflmek isteyen
düflman› geri püskürttü. 17 A¤us-
tos’ta Kepirtepe’de düflman› yenerek
geri çekilmek zorunda b›rakt›; 21
A¤ustos ‹kinci Anafartalar Savafl›’n›
da baflar›yla sonuçland›rd› ve “Ana-
fartalar Kahraman›” olarak an›lmaya
baflland›. Daha sonra Edirne’ye çeki-
len 16. Kolordu Komutanl›¤›’na
atand›, k›sa bir süre sonra da Do¤u
Cephesi’ne gönderildi; bu arada rüt-
besi tu¤generalli¤e (mirliva) yüksel-
tildi. 2. Ordu’da görev ald›; Mufl ve
Bitlis’in Rus birliklerince iflgaline
son verilmesinde rol oynad› (6 ve 7
A¤ustos 1916). Daha sonra ‹kinci
Ordu Komutanl›¤›’na atand›, bir süre
sonra ise Halep’te General Falken-
hayn’›n komutas›ndaki Y›ld›r›m Or-
dular› Grubu içindeki 7. Ordu’nun
komutanl›¤›na getirildi. Mustafa Ke-
mal, General Falkenhayn’›n yörede
Almanya’n›n ç›kar›n› her fleyden önde tutan anlay›fl›n› tepkiyle
karfl›lad›. Bu s›rada komutas›ndaki 7. Ordu’nun Filistin Cephe-
si’ndeki ‹ngiliz Ordusu’na karfl› çok riskli bir sald›r›ya geçmesi
istendi. General Falkenhayn’›n savafl plân›n› be¤enmeyen Mus-
tafa Kemal, güçlü ‹ngiliz Ordusu karfl›s›nda çok elveriflsiz koflul-
larda bulunan bir orduyla savafla giriflemeyece¤ini bildirerek
sald›r›ya raz› olmad›. Arkadafl› Albay ‹smet (‹nönü) ile birlikte,
General Falkenhayn’›n Suriye cephesinde tutumunu siyasî ve
askerî yönleriyle elefltiren ünlü raporu haz›rlad›lar (20 Eylül
1917). Rapordaki görüfllere Baflkomutanl›¤›n kat›lmad›¤›n›n bil-
dirilmesi üzerine 7. Ordu Komutanl›¤› görevini Ali R›za Pafla’ya
b›rakarak ‹stanbul’a geldi (9 Ekim 1917). Mustafa Kemal’in bu
s›rada Almanya ve Avusturya’y› ziyaret edecek olan Veliaht Vah-
ATATÜRK, Mustafa Kemal
59
