Anadolu’daki baz› baflar›lar›na karfl›n, Osmanl› Devleti’nin a¤›r
bir yenilgisiyle sonuçland›. Önce 31 Ocak 1878’de Edirne Müta-
rekesi imzaland›. Daha sonra çarl›k ordular›n›n baflkomutanl›k
karargâh›n›n bulundu¤u Ayastefanos’ta as›l bar›fl görüflmelerine
baflland›. Bar›fl antlaflmas› burada 3 Mart’ta Osmanl› delegeleri
Saffet Pafla, Sadullah Bey ile çar›n temsilcileri ‹gnatiev ve Neli-
dov taraf›ndan imzaland›. 29 maddeden oluflan antlaflman›n
bafll›ca maddeleri flunlard›: 1. Karada¤, S›rbistan ve Romanya
prenslikleri bundan böyle ba¤›ms›z olacakt›r. 2. Osmanl› ege-
menli¤inde, fakat iç ifllerinde serbest bir Bulgaristan Prensli¤i
kurulacak ve bu prensli¤in s›n›rlar› Tuna Nehri’nden Ege Deni-
zi’ne kadar uzayacakt›r. 3. Osmanl› Devleti, Çarl›k Rusyas›’na
1.400.000.000 ruble savafl tazminat› ödeyecek, ancak bu savafl
tazminat›n›n bir k›sm›na karfl›l›k Ardahan, Kars, Batum ve Do¤u-
beyaz›t (Karaköse) vilâyetleriyle, Dobruca, Çarl›k Rusyas›’na b›-
rak›lacakt›r. Bu topraklar›n Rusya’ya b›rak›lmas›ndan sonra Os-
manl› Devleti’nin ödeyece¤i savafl tazminat› 400.000.000 ruble-
ye inecektir. Ancak büyük devletlerin, özellikle ‹ngiltere’nin ç›-
karlar› araya girince bu bar›fl antlaflmas› uygulanamad›. Avustur-
ya-Macaristan ‹mparatorlu¤u, Ayastefanos Antlaflmas›’n›n Avru-
pa’da toplanacak bir kongrede yeniden görüflülmesini istedi ve
bu iste¤i ‹ngiltere taraf›ndan desteklendi. Hatta ‹ngiltere, Çarl›k
Rusyas›’na karfl› savafl haz›rl›klar›na bile giriflti. Çarl›k Rusyas›
bu bask›lara karfl› koyamad› ve Berlin’de toplanacak bir kongre-
nin Ayastefanos Antlaflmas›’n› gözden geçirmesini kabul etti.
AYBALI⁄I,
bir kemiklibal›k türü
(Mela mola).
Di¤er tüm
bal›klardan, yuvarlak ve kuyruksuz görünüflüyle ayr›l›r. Perva-
nebal›¤› ya da kemerbal›¤› da denir. 1000 kg. a¤›rl›¤›nda olabi-
lir. Eti kötü koktu¤u için yenilmez.
AYÇ‹ÇE⁄‹,
sar› ve çok iri çiçekli otsu bitki
(Helianthus
annus).
Çiçekleri günefle do¤ru döndü¤ü için günebakan ya
da günçiçe¤i de denilir. Ayçiçe¤i, tohumlar›ndan ya¤ elde et-
mek amac›yla yetifltirilir. Düflük asitli ve sar›mt›rak renkli olan
bu s›v› ya¤, yemeklik olarak kullan›ld›¤› gibi margarin, sabun ve
ya¤l›boya yap›m›nda da kullan›l›r. Ayçiçe¤inin süs bitkisi olarak
yetifltirilen türleri de vard›r. Anayurdu orta Amerika’d›r. Ayçiçe-
¤i tar›m› son y›llarda Türkiye’de büyük bir geliflme göstermifltir.
Daha çok Trakya ve Marmara Bölgesi’nde yetifltirilir. 1997 ista-
tistiklerine göre Türkiye’de ayçiçe¤i tohumu üretimi y›lda
900.000 tona ulaflm›flt›r. Ayçiçe¤i tanelerinden ya¤ elde edildik-
ten sonra, geriye kalan küspe, hayvan yemi olarak kullan›l›r.
AYDEM‹R, fievket Süreyya
(1987 Edirne-1976 Anka-
ra), yazar. Tunal› bir göçmen ailesinin o¤ludur. ‹lk ve ortaö¤re-
nimini do¤du¤u kentte yapt› (1910). I. Dünya Savafl›’nda yedek
subay olarak Kafkas cephesindeki savafllara kat›ld›. Sar›kam›fl’ta
yaraland›. Bir süre Azerbaycan’da ö¤retmenlik yapt›ktan sonra
(1919-1920), Moskova fiark Üniversitesi’ne girdi; ekonomi bö-
lümünü bitirerek (1923) yurda döndü. ‹lk gençli¤inde Turanc›-
l›k ülküsüne ba¤lanan Aydemir, Moskova’daki ö¤renimi s›ra-
s›nda Marksizm’i benimsedi. Yurda dönünce gizli faaliyetlere
kat›ld›¤› sav› ile ‹stiklâl Mahkemesi’nce yarg›land› (1925), hü-
küm giydi. Afyon Cezaevi’nde yatarken, üzerinde çal›flt›¤› bir ra-
porun Maarif Vekâleti’nce olumlu karfl›lanmas› üzerine cezas›n›
bitirip ç›k›nca iktidar çevreleriyle iliflkiler kurdu. Kendi deyimiy-
le, gücünü Atatürk ‹nk›lâb›’na adad›. Ticaret Lisesi ve Ankara ‹k-
tisat müdürlü¤ü (1928-1939), ‹ktisat Vekâleti Sanayi Tetkik He-
yeti baflkanl›¤› (1939-1947), Umumi Murakabe Heyeti üyeli¤i
gibi görevlerde bulundu (1947-1951). 1960’tan sonra ilkin Yön
dergisinde yazmaya bafllayan Aydemir, 1932 y›llar›nda Yakup
Kadri, Vedat Nedim Tör, Burhan Belge vd. arkadafllar›yla birlik-
te Kadro adl› ünlü dergide görev alm›flt›r. Yap›tlar›: “‹nk›lâp ve
Kadro” (1932), “Suyu Arayan Adam” (1961), “Tek Adam” (3
cilt, 1963-1965), “Toprak Uyan›rsa” (roman, 1963), “‹kinci
Adam ‹smet ‹nönü” (3 cilt, 1966-1968), “Menderes’in Dram›”
(1969), “Üçüncü Adam” (1969), “Enver Pafla” (3 cilt, 1970-
1972), “Kahramanlar Do¤mal›yd›” (denemeler, 1974).
AYDIN,
Ege Bölgesi’nde il ve ayn› ilin merkezi olan kent. Ku-
zeyde ‹zmir ve Manisa, do¤uda Denizli, güneyde Mu¤la illeri ve
bat›da Ege k›y›lar›yla s›n›rlan›r. Son yüzy›l içinde yönetim biçi-
mi ve s›n›rlar›nda birkaç kez de¤ifliklik yap›lm›fl, son olarak
cumhuriyetin ilk y›llar›nda, yukar›da belirlenen s›n›rlar›yla il du-
rumuna getirilmifltir. Yüzölçümü 7.870 km 2 ’dir. Ayd›n’›n top-
raklar›n›n en genifl ve tar›m hayat› bak›m›ndan en zengin bölü-
mü, Büyük Menderes Vadisi’nde ve bu vadiye ba¤lanan Akçay,
Çinesuyu gibi ›rmaklar boyunda yer al›r. Kuzeyde, Büyük Men-
deres olu¤unu Küçük Menderes’ten ay›ran Ayd›n Da¤lar›’ndan
inen akarsular küçük, dar ve sel rejimlidir. ‹lin güneyinde Kar›n-
cal›, Madran Da¤lar› ile, güneybat›da Mentefle kitlesinin bir bö-
lümü bafll›ca engebeli kesimleri oluflturur. Ayd›n ili denildi¤in-
de akla Büyük Menderes Vadisi gelir. Do¤udan bat›ya gidildik-
çe geniflleyen Büyük Menderes olu¤u (ya da ovas›), Germen-
cik’te güneye döner ve Söke’den sonra genifl bir ova hâlini al›r.
Bu ovan›n güneydo¤u kenar›nda yer alan Bafa Gölü, Ayd›n ile
komflu Mu¤la ili s›n›r›ndad›r. Baz› yeralt› kaynaklar›na sahip ol-
makla beraber (linyit, c›va ...) il ekonomisi esas olarak tar›ma ve
hammadesini tar›mdan alan baz› sanayilere dayan›r. Yetifltirilen
bafll›ca tar›m ürünleri pamuk, çi¤it, tah›l, zeytin ve özellikle in-
AYBALI⁄I
72
