1.346.176 km 2 , nüfusu 112.000) adl› bir bölge bulunur. Avust-
ralya’n›n kitlesel bir biçimi vard›r. Kuzeyde Karpentarya Körfezi,
York Yar›madas› ve Arnhem arazisi, güneyde Büyük Avustralya
Körfezi, k›tan›n bafll›ca girinti ve ç›k›nt›lar›n› oluflturur. Do¤uda
Pasifik k›y›lar› boyunca Avustralya Alpleri, Bass Bo¤az›’ndan
York Yar›madas›’na kadar kesintisiz uzan›r. Bat› yar›s›nda genifl
bir plato bulunur. Do¤u ve bat› aras›nda kalan orta bölge, Kar-
pentarya Körfezi’nden Adelaide çevresinde Büyük Körfez’e kadar
uzanan ovalar ve havzalardan oluflur. Avustralya Alpleri’nden
inen bafll›ca akarsular Murray ve Darling’in afla¤› 盤›rlar› da bu
bölgededir. Büyük bölümüyle bir “küvet” meydana getiren orta
bölge, özellikle yeralt› sular›yla hidrografya bak›m›ndan ülkenin
en zengin kesimidir. O¤lak Dönencesi, aday› hemen hemen or-
tas›ndan keser. Bu nedenle adada farkl› iklim tipleri ve bölgele-
ri görülür. Kuzeyde, bol ya¤›fll› tropikal ilkim, güneybat› ve gü-
neyde k›fllar› ya¤›fll› Akdeniz iklimi, güneydo¤u ve Tasmanya’da
orta kuflak iklimi ve ülkenin yer yer çöllerle örtülü hemen bütün
bat› yar›s›nda kurak tropikal iklim görülür. Baz›lar› melezleflmifl
olan Avustralya yerlilerinin say›s› bugün 125.000 kadard›r. Ta-
r›m, hayvanc›l›k ve yeralt› kaynaklar› bak›m›ndan genifl bir po-
tansiyeli olan Avustralya ekonomisi, nüfus art›fl›na koflut olarak
geliflmektedir. Japonya ve Bat›’n›n büyük sanayi ülkeleri düze-
yinde olmamakla birlikte Avustralya geliflmifl bir sanayi ülkesi-
dir. Yine de ekonomide tar›m ve hayvanc›l›¤›n büyük a¤›rl›¤›
vard›r. Dünyan›n en çok koyun beslenen ülkesi Avustralya’d›r.
Daha çok ortadaki ovalarda, say›lar› 10.000’e yaklaflan artezyen
kuyular›ndan sa¤lanan suyla sulanan otlaklarda beslenen bu
koyunlar yünü de¤erli “merinos” türündendir. Koyun say›s› ya-
¤›fl koflullar›na ba¤l› olarak y›ldan y›la oynar. Avustralya dünya
yün üretiminin dörtte birini gerçeklefltirir. Büyükbafl hayvan
besleme olanaklar› ve say›s› daha k›s›tl›d›r. Tar›m, iklim bölge-
lerine ba¤l› olarak son derece çeflitlilik gösterir. Bafl ürün bu¤-
dayd›r. Nüfusunun az olmas› nedeniyle dünyan›n bafll›ca bu¤-
day sat›c›lar› aras›nda yer al›r. Yetifltirilen di¤er tar›m ürünleri-
nin bafll›calar› flekerkam›fl›, pirinç, üzüm, çok çeflitli meyve ve
sebzelerdir. Orman bak›m›ndan zengin de¤ildir. Ancak okaliptüs
a¤ac›n›n vatan› ve dünyan›n bafll›ca okaliptüs üreticisidir. Kur-
flun, çinko, demir, bak›r, tungsten, uranyum, kömür, petrol, do-
¤al gaz, gümüfl ve alt›n üretilir. Y›ll›k demir ve çelik üretimi 14’er
milyon tondur. Çeflitli imalat sanayileri özellikle büyük kentlerin
çevrelerinde toplanm›flt›r. Uçak, gemi, tar›m araçlar›, makineler,
bat›l› iflletmelerle ortak otomobil ve kimya ürünleri üretilir. Kara
ulafl›m a¤› Yeni Güney Gal ve Victoria d›fl›nda yo¤un de¤ildir.
AVUSTURYA,
(Alm.: Österreich, Fr.: Austriche, ‹ng.: Aust-
ria) Orta Avrupa’da 9 eyaletten oluflan federal cumhuriyet. Karn-
ten, Nieder-Österreich (Afla¤› Avusturya), Salzburg, Steiermark,
Tirol, Vorarlberg, Oberösterreich (Yukar› Avusturya), Wien (Vi-
yana) ve Burgenland eyaletlerinden oluflur. Kuzeyde Çekoslo-
vakya, do¤uda Macaristan, güneyde Yugoslavya, ‹talya, bat›da
‹sviçre ve Almanya ile s›n›rlan›r. Büyük k›sm› Alp Da¤lar› ile
kapl›d›r. En yüksek doruk, Hohe Tauern kitlesinde Gross Glock-
ner’dir (3.800 m.). Komflu ülkelere ulafl›m› sa¤layan bafll›ca ge-
çitler; Brenner ve Plöcken, Loibl ve Arlberg’dir. Ana ›rmak, Tu-
na ve kollar›d›r. En büyük göl, do¤u s›n›r›nda Neusiedler’dir. 20.
yüzy›l›n ilk yar›s› Avusturya için güçlüklerle dolu bir dönem ol-
mufltur. 1914-1918’den sonra Avrupa’n›n en güçlü devletlerin-
den biri olan Avusturya-Macaristan ‹mparatorlu¤u tarihe kar›fl-
t›. ‹mparatorluktan kopan ve ayr›lan bölgelerden sonra, yerinde
iki küçük Orta Avrupa ülkesi kald›: Avusturya ve Macaristan. Bu
siyasal de¤iflme Avusturya’y› sadece politik bak›mdan de¤il,
sosyal ve ekonomik bak›mdan da sarst›. ‹ki dünya savafl› ara-
s›ndaki y›llar›n en önemli olay› Almanya ile birleflmedir (Ansch-
luss). 1939-1945 savafl›nda yeniden büyük sars›nt›lar geçiren
ülke, 1950’lerden sonra yavafl yavafl toparlanmaya bafllad›. Bü-
yük k›sm› da¤l›k bir ülke olan Avusturya’da tar›m olanaklar› s›-
n›rl›d›r ve arazinin ancak %20’si ekilir. Tah›l, flekerpancar›,
üzüm, bafll›ca ürünlerdir. Tar›m ürünlerinde, özellikle sebze,
meyveler ve ya¤l› tohumlarda d›flal›m zorunlu¤u vard›r. Mera ve
çay›rlar (% 30), ormanc›l›k (3.5 milyon hektar iyi durumda or-
man) bak›m›ndan çok daha elveriflli koflullar içindedir. Y›ll›k süt
üretimi 3.5 milyon tondur. Ayr›ca peynir, tereya¤› üretilir. Hay-
vansal üretim, ihtiyac›n tamam›na yak›n›n› karfl›lar. Orman
ürünleriyse, Avusturya’n›n d›flsat›m›nda dördüncü s›ray› al›r.
Çal›flan nüfusun yar›ya yak›n› sanayi sektöründedir (demir, ba-
k›r, çinko, grafit, kaolen, talk, manyezit, tuz; ayr›ca kömür, pet-
rol ve oldukça yüksek düzeyde elektrik enerjisi üretimi). Demir-
çelik, alüminyum, porselen, a¤aç iflleri, mobilyac›l›k, bafll›ca
sanayi kollar›d›r. Avusturya, Avrupa’n›n en önemli turizm ülke-
lerinden biridir.
AY,
Yer’in tek do¤al uydusu. Ay, geceleri gökyüzünde Günefl’e
eflit büyüklükte, yani bütün y›ld›z ve uydulardan çok daha bü-
yük, iri bir gök varl›¤› gibi görünür. Ay’›n kendisi ›fl›k vermez;
Günefl’in ›fl›¤›n› yans›tarak parlar. Ay hemen hemen küre biçi-
mindedir. Yer çap›n›n üçte birinden küçük olan çap› 3.480 km.
uzunlu¤undad›r. Hacmi yer hacminden 49 kez daha küçük, küt-
lesi yer kütlesinden 81 kez daha hafiftir. Bu nedenle Dünya’da
100 kg. gelen bir a¤›rl›k ayda 17 kg. gelir. Ay’›n yerçekimi bu
verilerden yararlan›larak genel çekim yasalar› uyar›nca saptana-
bilir. Ay’›n yerçekimi Dünya’n›n yerçekiminden 6 kez daha zay›f-
t›r. Ay’›n Dünya’dan uzakl›¤› ortalama 384.000 km. dir. Ay, yö-
rünge düzlemine göre 83° 30´ e¤ik bir eksen üzerinde kendi
çevresinde döner. Ay’›n kendi ekseni çevresinde dönme süresi,
yer çevresinde dönme süresine tam olarak eflittir. Bu nedenle
yeryüzünden bak›ld›¤›nda Ay’›n hep ayn› yüzü görünür. Yer’den
yap›lan gökbilimsel araflt›rmalarda Ay’›n yaln›z bir yüzü incele-
nebilir. Ay’›n di¤er yüzü günümüzde uzay araçlar›ndan al›nan
foto¤raflarla incelenmektedir. Ay’›n Yer’den görünmeyen yüzü-
nün ilk foto¤raf›, 1959’da Sovyet araflt›rma uydusu Lunik-III
arac›l›¤›yla çekilmifltir. Ay, Yer çevresinde afla¤› yukar› dairesel
bir yörünge çizerek döner. Tam bir yörüngeyi 27 gün 8 saatte
dolan›r. Bu süre bir “y›ld›z ay›” uzunlu¤undad›r. Yer’in Ay hare-
ket ederken Günefl çevresinde dönmesi nedeniyle yeryüzünde
bulunan bir gözlemciye göre Ay, Yer çevresinde bir y›ld›z ay›n-
dan daha uzun sürede döner. “Ay ay›” denilen bu süre 29 gün,
12 saat, 44 dakika 2,8 saniyedir. Ay’›n her “Ay ay›” süresince üç
gökcisminin, yani Ay, Yer ve Günefl’in karfl›l›kl› konumlar›na
AVUSTURYA
70
