dettin ile birlikte gitmesi istendi. ‹stanbul’a dönüflünden (5 Ocak
1918) bir süre sonra Viyana’ya tedaviye gitti. Bu s›rada General
Falkenhayn geri ça¤r›lm›fl, Mareflal Liman von Sanders, Y›ld›-
r›m Ordular› Grubu komutanl›¤›na getirilmiflti. Vahdettin padi-
flah olunca (5 Temmuz 1918), Mustafa Kemal ‹stanbul’a ça¤r›l-
d› ve Filistin’deki 7. Ordu Komutanl›¤›’na tayin edildi. Mustafa
Kemal 7. Ordu ile birlikte bir yandan ‹ngilizlere, öte yandan da
yerli fleyhlere karfl› fliddetli geçen savafllar verdi ve son olarak
Halep’in kuzeyine çekilmeyi uygun gördü. Osmanl› Devleti de
sonunda yenilen devletler aras›nda yer ald›¤› için Mondros Mü-
tarekesi’ni imzalad› (30 Ekim 1918) ve ordular›na bunu duyur-
du. Bu mütareke gere¤i Almanlar Osmanl› ülkesinden ayr›l›nca,
Y›ld›r›m Ordular› Grubu komutanl›¤›na Mustafa Kemal atand›
(31 Ekim 1918). Mustafa Kemal, Mondros Mütarekesi’nin hü-
kümlerine itiraz edilmesini, çekti¤i telgraflarla Genel Erkân›har-
biye Reisli¤i’ne (savafl›n son günlerinde Vahdettin bu görevi
bizzat üstlenmiflti), Sadrazam ‹zzet Pafla’ya anlatmaya çal›flt›.
Fakat ‹stanbul Hükümeti, Y›ld›r›m Ordular› Grubu ve 7. Ordu ka-
rargâh›n› la¤vetmeye ve Mustafa Kemal’i de Harbiye Nezareti
emrine almaya karar verdi (7 Kas›m 1918). 13 Kas›m 1918’de
‹stanbul’a gelen Mustafa Kemal, padiflahla, sadrazamla, harbiye
naz›r›yla, milletvekilleriyle iliflki kurup görüflme yollar›n› arad›;
Ahmet ‹zzet Pafla kabinesinin Meclis’ten güvenoyu almamas›
için milletvekilleriyle Meclis’te görüflmeler yapt›, fakat kabine
güvenoyu ald›. Giriflimlerinden hiçbir olumlu sonuç alamayaca-
¤›n› anlad›. Tek çözüm yolu Anadolu’ya geçip halk› iflgal kuvvet-
lerine karfl› örgütlemek, her cephede savafl vererek özgürlük ve
ba¤›ms›zl›¤› kazanmakt›. Bu s›rada hükümet, Mustafa Kemal’i 9.
Ordu k›taat› müfettifli olarak Anadolu’ya tayin etti (30 Nisan
1919). ‹lgili makamlarla derhal iliflki kurarak görev bölgesinde
hem askerî teftifl görevi yapmas›n› hem de sosyal çalkant›lar›n
bast›r›lmas›nda söz sahibi olmas›n› sa¤layan belgeleri ald›.
Mustafa Kemal’in Anadolu’ya geçmesi kimi yöneticileri ve iflgal
kuvvetlerini hayli kuflkuland›rm›flt›. Nihayet 16 May›s 1919’da
Band›rma vapuru ile Galata r›ht›m›ndan yola ç›kt›. 19 May›s
1919 Pazartesi günü sabah› Samsun’a vard›. Samsun’da bir-iki
gün kald›ktan sonra Havza’ya geçti. Mustafa Kemal bütün ko-
mutanlara gizli bir duyuru yaparak ülkenin her yerinde iflgal
kuvvetlerine karfl› mitingler düzenlenmesini, bu mücadelenin
bütün dünyaya her türlü olanaklar de¤erlendirilip duyurulmas›-
n› istedi. Mustafa Kemal’in bu giriflimleri hem ‹stanbul Hükü-
meti’ni, hem de iflgal kuvvetlerini rahats›z etmeye bafllad›. Ana-
dolu’nun de¤iflik yörelerinde ulusal kurtulufl örgütleri kurulu-
yor, ülkenin kurtuluflu için de¤iflik öneriler yap›l›yordu. Musta-
fa Kemal, birli¤i ve kesin karar› oluflturmak için ulusal bir kong-
re toplanmas›ndan yanayd›. 8 Temmuz 1919’daki duyurusunda
Mustafa Kemal, resmî görevinden ve askerlikten ayr›ld›¤›n› du-
yurdu. Vilayeti fiarkiye Müdafaay› Hukuku Milliye Cemiyeti Er-
zurum fiubesi’nin düzenledi¤i kongrede oybirli¤iyle baflkan se-
çildi (23 Temmuz - 7 A¤ustos 1919). Kongrede vatan›n bütün-
lü¤ü ilkesi kabul edildi; manda ve himaye reddedildi, hemen
geçici bir hükümet kurulmas›, Millet Meclisi’nin toplanmas› ka-
rarlaflt›r›ld› ve dokuz kiflilik bir “heyeti temsiliye” seçildi. Mus-
tafa Kemal, S›vas’ta da bir kongre toplamak amac›yla 2 Eylül’de
S›vas’a geldi. 4-11 Eylül 1919 tarihlerinde Mustafa Kemal’in
baflkanl›¤›nda toplanan S›vas Kongresi’nde “Ulusal Ant”›n (Mi-
sak› Millî) esaslar› saptand›, bütün direnifl örgütlerinin tek mer-
kezden yönetilmesi kararlaflt›r›ld›. Padiflaha, ülkenin yönetimi
konusunda tek yetkili kurulun “heyeti temsiliye” oldu¤unun bil-
dirilmesi üzerine Damat Ferit Pafla istifa etti; yeni kabineyi ku-
ran Ali R›za Pafla, Dahiliye Naz›r› Salih Pafla’y› Mustafa Kemal’e
göndererek anlaflma olanaklar› arad›; ‹stanbul Hükümeti ile S›-
vas Kongresi kararlar›n›n Mebuslar Meclisi’nde kabul edilmesi,
milletvekili seçimine müdahale edilmemesi, Meclis’in ‹stan-
bul’da toplanmas› gibi konularda anlaflmaya var›ld›. Mustafa
Kemal, k›sa bir süre sonra “heyeti temsiliye”nin merkezini An-
kara’ya tafl›maya karar verdi ve 27 Aral›k 1919’da Ankara’ya gel-
di. ‹stanbul’da toplanacak olan Mebusan Meclisi’nin Anadolulu
üyeleri Ankara’ya gelmeye bafllad›lar; bu milletvekilleriyle ‹stan-
bul’daki Meclis’e hâkim olmalar›, ulusun istek ve amaçlar›n› içe-
ren bir program›n (Misak› Millî) Meclis’te onaylat›lmas›, Musta-
fa Kemal’in Meclis Baflkan› seçilmesi gibi konularda görüflme-
ler yap›ld›. Mustafa Kemal, Meclis’in olumlu bir sonuç al›nma-
dan da¤›t›laca¤›n› sezdi¤i için ‹stanbul’a gitmedi. ‹stanbul’da
toplanan Mebusan Meclisi’nde sadece Misak› Millî onayland›
ve bütün parlamentolara ve dünya bas›n›na gönderilmesine ka-
rar verildi. Bu arada Anadolu’nun çeflitli yerlerinde Millî Müca-
delecilere karfl› sindirme hareketlerine giriflildi. ‹stanbul’un ‹tilâf
Devletleri’nce iflgali kararlaflt›r›ld›, ‹stanbul’da 150 kadar ayd›n
tutukland›. Yeniden sadrazaml›¤a getirilen Damat Ferit Pafla (5
Nisan), Millî Mücadelecilerin vatan haini oldu¤u konusunda
fetvalar yay›mlatmaya, ulusal direnifli k›rmaya yönelik ayaklan-
malar ç›karmaya bafllad›. Bu arada Büyük Millet Meclisi’nin ha-
z›rl›klar› tamamland›. 23 Nisan 1920 günü Anadolu’nun çeflitli
yörelerinden seçilen milletvekilleriyle Mebusan Meclisi’nden
Anadolu’ya geçenlerin kat›ld›¤› Büyük Millet Meclisi çal›flmaya
bafllad›. 25 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi, Mustafa Ke-
mal’in baflkanl›¤›nda yedi kiflilik bir geçici “icra heyeti” seçti, ‹s-
met Bey genelkurmay baflkanl›¤›na, Fevzi (Çakmak) Pafla da
millî savunma bakanl›¤›na seçildi. Mustafa Kemal, 30 Nisan
1920’de Büyük Millet Meclisi’nin kuruldu¤unu bütün yabanc›
devletlere duyurdu. ‹tilâf Devletleri, Mondros Mütarekesi uya-
r›nca Osmanl› ordusunu terhis etmifl, silâhlar›na el koymufltu;
düzenli bir ordu kurulmas› yolundaki çal›flmalardan henüz
olumlu bir sonuç al›nmam›flt›. Anadolu’nun çeflitli yörelerinde
oluflturulan milis kuvvetleri, daha sonra Kuvay› Milliye, özellik-
le ‹stanbul’dan kaçan subaylarla örgütlenmesini tamamlamaya
çal›fl›yordu. Büyük Millet Meclisi’ndeki geçici yönetim, General
Kâz›m Karabekir’i Do¤u Cephesi komutanl›¤›na, Ali Fuat (Cebe-
soy) Pafla’y› da Bat› Cephesi komutanl›¤›na tayin etti. Bu arada
‹tilâf Devletleri, Osmanl› Devleti ile bar›fl koflullar›n› içeren Sevr
Antlaflmas›’n› haz›rlayarak imza aflamas›na getirmifllerdi. ‹stan-
bul Hükümeti, Paris’e gönderdi¤i murahhaslar›na bu antlaflma-
y› imzalatarak kabul etti¤ini göstermiflti (10 A¤ustos 1920). Bu
antlaflmay› Büyük Millet Meclisi’nin tan›mad›¤›n› Mustafa Ke-
mal d›fl dünyaya duyurdu, Büyük Millet Meclisi, bunu imzala-
yanlar› ve kabul edenleri vatana ihanetle suçlad› ve vatans›z sa-
y›lmalar›n› kararlaflt›rd› (19 A¤ustos 1920). Bu arada Mustafa
ATATÜRK, Mustafa Kemal
60
