renkte ve ince yap›l› çekirge
(Oecanthus pellucens).
Asma ve meyve a¤açlar›nda bar›n›r. Küçük t›rt›l ve yaprak bitle-
rini yedi¤i için yararl›, taze sürgünlerin içine yumurtlay›p onlar›
öldürdü¤ü için de zararl› say›l›r.
BA⁄-KUR,
Esnaf ve Sanatkârlar ve Di¤er Ba¤›ms›z Çal›flan-
lar Sosyal Sigortalar Kurumu’nun k›sa ad›. 1971 y›l›nda 1479
say›l› yasayla kurulan Ba¤-Kur’un merkezi Ankara’dad›r. Yüksek
Denetleme Kurulu’nca denetlenen Ba¤-Kur, genel müdürlük,
yönetim kurulu ve genel kuruldan oluflur. Genel müdür, Çal›fl-
ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›’n›n önerisi üzerine Bakanlar
Kurulu’nca atan›r. Yönetim kurulu bir baflkanla sekiz üyeden
oluflur. Ba¤-Kur, Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› bünye-
sine ba¤l› olarak çal›flan özerk bir kurulufltur. Ba¤-Kur’un geli-
rini, sigortal›lardan al›nan primlerin yan› s›ra çeflitli ba¤›fl, vasi-
yet, para cezalar› ve yard›mlar oluflturur. Ba¤-Kur, yafll›l›k ayl›-
¤›ndan baflka sakatl›k ve ölüm ayl›¤› da verir. Ayr›ca üyelerine
konut ve toplu iflyeri yap›m› için krediler sa¤lar. Yabanc› uyruk-
lular, tar›m alan›nda çal›flanlarla Emekli Sand›¤› d›fl›nda kalan,
sözleflmeyle bir iflyerine ba¤l› olmayarak ba¤›ms›z çal›flan her-
kes Ba¤-Kur kapsam› içine girebilir.
BA⁄DAT,
Irak’›n baflkenti. Orta Do¤u’nun en eski kentlerin-
den ve uygarl›k merkezlerinden biri olan Ba¤dat, 762’de Halife
Ebu Cafer Mansur taraf›ndan Dicle k›y›s›nda kuruldu. En parlak
dönemini Abbasî Devleti’nin baflkenti olarak yaflad› (özellikle
786-809’da Harun Reflit zaman›nda), Mo¤ol istilâs›yla büyük
zarar görerek geriledi. 1534’te Osmanl› yönetimine giren Ba¤-
dat, 1921’den bu yana Irak Devleti’nin merkezidir. II. Dünya Sa-
vafl› sonundan beri petrolle zenginleflen Irak’›n baflkenti olarak
çok geliflti. Orta Do¤u’nun bafll›ca sanayi ve ticaret merkezlerin-
den biri hâline geldi. 1991 y›l›ndaki Körfez Savafl› s›ras›ndaki
yo¤un bombard›mandan büyük hasar gördü. Savafl sonras›nda
kentin yeniden imar›na baflland›. Nüfus 5.348.117 (1998).
BA⁄DOKU,
hücreleri flekilsiz bir ara madde içinde bulunan
destekdoku. Karaci¤er, dalak ve böbrekler gibi organlar›n çat›-
lar›n› oluflturur. Bükülme ve katlanma yetene¤i vard›r. Ba¤doku
önce yal›n hücrelerden oluflur. Daha sonra bunlar çevrelerine
tortul bir madde salg›layarak ba¤dokunun iskeletini, yani ara
maddesini olufltururlar. Ba¤dokunun ara maddesi, elastin ya da
kolajen ad› verilen liflerden oluflan, gevflek dokunmufl bir yap›-
d›r. Kat›lgandoku, k›k›rdakdoku, kemikdoku olmak üzere üç tür
ba¤doku vard›r. Kat›lgandoku di¤er dokular› birlefltirmeye ve
yaralar› onarmaya yarar. Kolajen ad› verilen ba¤doku ara mad-
desi kaynat›l›nca jelatin hâline gelir. Ba¤doku bozukluklar›, do-
kularda hücreleri ba¤layan kolajen yap› elemanlar›nda oluflan
zedelenme ve bozulma sonucu ortaya ç›kar.
BA⁄I ‹REM,
çok eskiden Yemen’de Ad kavmi hükümdarla-
r›ndan fieddad’›n Tanr›’ya isyan ederek Cennet’in benzeri olarak
yapt›rd›¤› söylenen efsanevî yerin ad›. Köflklerinin alt›n ve gü-
müflten oldu¤u, ›rmaklar›n k›y›lar›nda yakuttan a¤açlar bulun-
du¤u, sokaklar›n›n misk ve amber koktu¤u söylenir. Allah’›n ga-
zab›na u¤rayan fieddad ile birlikte kentin de kumlara gömüldü-
¤ü rivayet olunur.
BA⁄IRSAK,
sindirim sis-
teminin mideden sonraki bölü-
mü. Kar›n bofllu¤unu dolduran
ba¤›rsaklar, inceba¤›rsak ve
kal›nba¤›rsak olmak üzere iki
ayr› anatomik yap›ya sahiptir.
‹nceba¤›rsak, sindirim kanal›-
n›n en önemli bölümünü olufl-
turur. Sindirimin büyük bir bö-
lümü burada yap›l›r. Sindirilen
besin maddeleri kan ve lenf
damarlar›yla emilir, kap› top-
lardamar› yoluyla da karaci¤e-
re tafl›n›r. 3 cm. çap›nda ve 8,5
m. uzunlu¤undaki inceba¤›rsak, kastan yap›lm›fl, boru biçiminde
bir organd›r. Kal›nba¤›rsak yaklafl›k 1,5 m. uzunlu¤unda, inceba-
¤›rsaktan daha kal›n ve yine düz kastan oluflur. Kar›nda sa¤ kas›k
bölgesinden bafllayarak önce yukar› ç›kar, sonra enlemesine yol
al›r ve sol tarafta afla¤›ya yönelip S biçiminde k›vr›larak orta çiz-
gide d›flar›ya aç›l›r. Körba¤›rsak denilen ilk bölümünde apandis
ad› verilen 5-10 cm. uzunlu¤unda bir uzant› bulunur. Kal›nba¤›r-
sakta yaflayan birçok zarars›z bakteri, ba¤›rsak floras›n› oluflturur.
Bunlar›n, K vitamini üretmek gibi bir ifllevi vard›r. Kal›nba¤›rsa¤›n
düz olan son bölümüne göden, d›flar›ya aç›lan a¤z›na anüs ya da
makat denir. D›flk›n›n at›ld›¤› bu a¤›z, çepeçevre kaslarla büzül-
mekte ve kapal› tutulmaktad›r. Ba¤›rsaktaki sindirim art›klar› 8-12
saat burada kald›ktan sonra kas›lma ve gevfleme hareketleriyle
d›flk› olarak d›flar›ya at›l›rlar. Ba¤›rsak çeflitli hastal›klara tutulabi-
lir. Bunlar›n baz›lar›, anterit ve dizanteri gibi ba¤›rsa¤a özgü has-
tal›klard›r; baz›lar› da tifo, gastrit vb. hastal›klar s›ras›nda ortaya
ç›kabilir. Ba¤›rsakta kab›z, ishal, f›t›k, t›kanma ve ur olabilir. Ba-
¤›rsaklar›n mideyle birlikte hastaland›¤› durumlardaysa, çeflitli
bakteri, virüs ve asalaklar mideyi geçerek ba¤›rsaklar› iltihaplan-
d›rabilirler. Ba¤›rsakta yaflayan asalaklar nedeniyle ortaya ç›kan
hastal›klarda, ba¤›rsa¤a d›flar›dan gelip yerleflen, yumurtlayan,
evrimlerini vücut içinde ve d›fl›nda tamamlayarak yaflamlar›n› sür-
düren birçok asalak, insanda süre¤en (müzmin) kar›n a¤r›lar›na
neden olabilir. Yuvarlak kurt ya da çok yass› flerit biçiminde, bü-
yük ya da çok küçük asalaklar›n teflhisi d›flk›n›n incelenmesi yo-
luyla olur. ‹nceba¤›rsak ile kal›nba¤›rsaklar›n iç içe geçmesine ya
da bir tümörle t›kanmas›na ve bir f›t›k kesesi içinde bo¤ulmas›na
ba¤›rsak t›kanmas› denir. Ba¤›rsak dü¤ümlenmesi kal›nba¤›rsa-
¤›n ortalar›nda ve inceba¤›rsakta görülür. Dü¤ümlenmede, bir ba-
¤›rsak parças› kendi üstüne k›vr›larak burulur. Acele cerrahî mü-
dahaleyi gerektiren bu bozukluk, ba¤›rsak eski durumuna getiri-
lerek ya da dü¤ümlenen bölüm kesilip ç›kar›larak giderilebilir.
Ba¤›rsak kanamas›ndaysa hastan›n yüzü solar, nabz› h›zlan›r, ba-
fl› dönmeye bafllar, hatta kimi zaman hasta kendini kaybedebilir.
D›flk› ile kan gelmesi hastal›¤›n kesin belirtisidir. Ba¤›rsak kana-
malar›, müzmin karaci¤er hastal›klar›nda, ba¤›rsak kanserinde, ti-
fo s›ras›nda ve onikiparmakba¤›rsa¤› ülserinde görülür.
BA⁄IfiIKLIK,
organizman›n, belirli bir hastal›¤a ya da baz›
hastal›klara karfl› dirençli olmas›. Ba¤›fl›kl›k, do¤al ve do¤ufltan
BA⁄-KUR
78
