(Garip Öyküler) adl› bir yap›tla, pek tan›nmayan birkaç tiyatro
oyunu da yazm›flt›r. Dilimize çevrilen bafll›ca yap›tlar›: “Gobseck”
(Tefeci Gobseck, 1830), “La Femme de Trente Ans” (Otuz Yafl›n-
daki Kad›n, 1831-1844), “Le Père Goriot” (Goriot Baba, 1834-
1835), “Eugénie Grandet”, (1833), “Les Illusions Perdues” (Sön-
müfl Hayaller, 1837-1839), “Histoire de la Grandeur et de la Dé-
cadence de César Birotteau” (César Birotteau’nun Yüceli¤inin ve
Düflüflünün Öyküsü, Türkçeye “César Birotteau” ad›yla çevrildi,
1837), “Splendeurs et Misères des Courtisanes” (Kibar Fahiflele-
rin ‹htiflam ve Sefaleti, 1839-1847), “La Cousine Bette” (1846),
“Le Médecin de Campagne” (Köy Hekimi, 1833), “Le Lys dans la
Vallée” (Vadideki Zambak, 1835), “Le Curé de Village” (Köy Pa-
paz›, 1838-1839), “La Peau de Chagrin” (T›ls›ml› Deri, 1831), “La
Recherche de l’Absolu” (Mutlak Peflinde, 1834).
BAMBU,
birçeneklilerin bu¤daygiller familyas›ndan, odunsu
bir bitki
(Bambusa).
Bol ya¤›fll› ve s›cak yerlerde yetiflir. Boyu
25 m.ye kadar uzar. On iki kadar türü vard›r. Boru gibi uzun ve ara-
l›kl› dü¤ümlerden meydana gelmifl gövdesinden mobilya, baston
ve çeflitli ev eflyalar›n›n yap›m›nda yararlan›l›r. Bambuya hazaren
ve hintkam›fl› da denir.
BAMBUL,
ekinlere ve sebzelere zarar veren, kara benekli, kü-
çük, k›rm›z› k›nkanatl› böcek
(Anisoplia austriaca).
Kurt-
çuklar› bitkilerin köklerini, erginleri sütlü taneleri yer. Özellikle Gü-
neydo¤u Anadolu’da bitkilere çok zarar verir.
BAMYA,
ebegümecigillerden, ›l›man bölgelerde yetiflen bir bit-
ki
(Hibiscus esculentus).
Yapraklar› el ayas› biçiminde,
kaba ve tüylü, çiçekleri erdiflidir. Yeflil renkteki meyvesi sebze ola-
rak kullan›l›r. Türkiye’de yetifltirilen bafll›ca bamya çeflitleri; yaflken
tüketilen sultani bamya ve Bal›kesir bamyas›yla, kurutulup k›fla
saklanan Amasya bamyas›d›r.
BANGLADEfi
(Fr.:
Bangladesh, ‹ng.: Bang-
ladesh), Asya’n›n güne-
yinde devlet. Bangladefl
topraklar›n›n büyük bir
bölümü Ganj ve Brah-
maputra ›rmaklar›n›n or-
ta deltas› üzerindedir.
1971’de ba¤›ms›zl›k ka-
zanan ülke, kuzey ve do-
¤uda Hindistan, güneydo¤uda Birmanya ve güneyde Bengal s›-
n›r›yla çevrilidir. Ülkenin yüzölçümü 143.998 km
2
dir. Bu engin
alçak ova, hemen her y›l, yazlar›, ya¤›fl mevsiminde seller alt›n-
da kal›r. Muson ya¤›fllar›n›n normalin üstünde oldu¤u dönem-
lerde ›rmaklar›n oluflturdu¤u taflk›nlar ve tropikal alanlar›n yol
açt›¤› deniz kabarmalar›yla zaman zaman büyük su bask›nlar›na
u¤rar. Ganj ve Brahmaputra ›rmaklar› dünyan›n en çok ya¤mur
alan muson bölgelerinin sular›n› denize boflalt›rlar. Ülkenin he-
men her yerinde y›ll›k ya¤›fl ortalamas› 2.000 mm.yi geçer. Do-
¤al koflullar›n zorlu¤una karfl›n ülke çok kalabal›kt›r (1998 y›l›n-
da 127.567.000). Nüfus yo¤unlu¤u kilometrekarede 800 kifliyi
aflar. Bu say› yaln›z tar›mla geçinen bir ülke için yüksek bir yo-
¤unluktur. Ayr›ca nüfus art›fl› da çok h›zl›d›r. Ekonomi tar›ma
dayal›d›r. Bangladefl, dünya hintkeneviri üretiminin %80’ini
karfl›lar. Bengal Körfezi’nden ç›kar›lan petrol ve do¤al gaz, bir
boru hatt›yla Dakka’ya getirilir. Ülkenin bafll›ca ürünleri pirinç,
flekerkam›fl› ve hintkeneviridir. fieker, k⤛t, çimento ve gübre
sanayileri de geliflmifltir. Halk›n Bengalce konufltu¤u ülkede,
resmî dil olarak yayg›n biçimde ‹ngilizce kullan›l›r.
BAR,
genellikle Do¤u ve Kuzeydo¤u Anadolu bölgelerine öz-
gü, el ele tutuflularak davul-zurna eflli¤inde oynanan s›ra dans-
lar›n›n ortak ad›. Büyük bir k›sm› türkülü olan barlar genellikle
aç›k havada oynan›r. Erzurum ve dolaylar›nda erkekler ve kad›n-
lar taraf›ndan kendi aralar›nda ayr› ayr› oynanan bar, Kars ve Art-
vin dolaylar›nda karma flekilde oynan›r ve “alaca bar” ad›n› al›r.
Barlar en az befl kifliyle oynan›r. Elinde mendil sallayarak oyunu
yöneten oyuncuya bar bafl› denir.
BARAJ,
elektrik enerjisi üretmek, kentlere içme suyu sa¤la-
mak, arazi sulamak ve taflk›nlar› önlemek gibi amaçlarla akarsu-
lar üzerine yap›lan yüksek, kal›n duvarl› bent. Bilinen en eski ba-
raj, ‹.Ö. 2900 y›l›nda Nil Nehri üzerine kurulmufl olan 15 m. yük-
sekli¤indeki barajd›r. Bilimsel olarak tasarlanm›fl ilk baraj ise,
1866’da Fransa’da yap›lm›flt›r. Baraj yap›m› için öncelikle akarsu
yata¤›n›n jeolojik yap›s›n›n bu ifle elveriflli olup olmad›¤› incele-
nir. Derivasyon tünelleriyle akarsu yata¤› de¤ifltirilir ve çal›flma
alan› aç›l›r. Baraj tamamland›ktan sonra arkas›nda biriken sular
baraj gölünü oluflturur. Bir baraj, arkas›nda birikecek suyu tuta-
bilecek dirençte olmal›, donmaya, bas›nca, s›cakl›k de¤iflimi ve
depremlerin yol açt›¤› gerilmelere dayanabilmelidir. Zemin sa¤-
lam olmal› ve su geçirmemelidir. Bu nedenle, yap›m öncesinde
sondaj, sismik deneyler yap›l›r ve modeller üzerinde bilgisayar
teknikleriyle çal›fl›l›r. Barajlar, profillerine ve yap›ld›klar› malze-
meye göre s›n›fland›r›l›r. Payandal› barajlar, duvarlar›n arkas›nda
bulunan betonarme payandalar ve duvar›n›n 45 derecelik e¤imi
sayesinde su bas›nc›na karfl› koyarlar. Kemer barajlar› da suyu
kendi a¤›rl›klar›yla tutarlar. Duvarlar› yay biçiminde oldu¤u için
bu adla an›l›r. Toprak barajlar›, çak›l, kum ve kilden yap›l›r. Su-
yun s›zmas›n› önleyen bir iç duvara sahip bulunan bu barajlara
hidrolik baraj da denir. Kaya dolgu barajlar›n ise suya bakan
yüzleri betondand›r ve dipleri kayalarla örtülür. Günümüzde pet-
rol, kömür ve gaz gibi yeralt› enerji kaynaklar›n›n fiyatlar›n›n afl›-
r› ölçüde artmas›, barajlar›n önemini daha da fazlalaflt›rm›flt›r.
BARBARLAR,
eski Yunanl›lar›n, Yunanca konuflmayan
herkese verdikleri ad (Yunanca “barbari”). Yunanl›lar bu sözcü-
¤ü yaln›zca ilkel kavimler için de¤il, Persler ve M›s›rl›lar gibi
uygarl›klar için de kullan›yorlard›. Romal›lar Yunan kültürünü
benimseyince, Yunanl›lar’›n ve Roma ‹mparatorlu¤u’nun s›n›r-
lar› d›fl›nda kalan uluslar barbar (Lâtince “barbarus”) say›lmaya
baflland›. Aralar›nda Got, Vandal ve Hunlar›n bulundu¤u bu bar-
barlar, ‹.S. 4. ve 5. yüzy›lda imparatorlu¤un s›n›rlar›n› geçtiler.
Barbar ak›nlar› 6. yüzy›l›n sonunda zaten zay›f düflmüfl olan Ro-
ma ‹mparatorlu¤u’nun çökmesine yol açt›. Terim giderek eski
anlam›n› yitirdi ve genellikle uygar olmayanlar için kullan›ld›.
BAMBU
86
