BARZAN‹, Molla Mustafa
88
zeyinde Karadeniz, bat›s›nda ve güneyinde Zonguldak, do¤usun-
da Kastamonu bulunur. Karadeniz k›y›s›ndan içeriye do¤ru
1.500 m’ye ulaflan yükseltiler (Sar›çiçek Tepe 1.726 m, K›c›lca-
ören Tepe 1.379 m, Göktepe 1.416 m, do¤uda Küre Da¤lar›’n›n
bat› uzant›lar›) yer al›r. ‹l topraklar› Karadeniz’e dökülen Koca›r-
mak (Bart›n Çay›, 107 km) ile beslenir. 1967’de iflletmeye aç›lan
Bart›n Liman› bölgeye ayr›ca bir önem kazand›rm›flt›r. Il›man Ka-
radeniz ikliminin gözlendi¤i ilde, ya¤›fllar k›y› kesimlerinde daha
fazlad›r. Yazlar serin, k›fllar Il›man, ya¤›fl tüm y›la da¤›lm›flt›r (y›l-
l›k ortalama ya¤›fl 1.067 mm, ortalama s›cakl›k 12.5ºC). Zengin
bitki örtüsünü ormanlar oluflturur (kay›n, gürgen, mefle, kara-
çam, göknar). Tar›m (bu¤day, m›s›r, ayçiçe¤i, keten, f›nd›k, elma
vb), bal›kç›l›k, hafif sanayi (tekne yap›m›, kiremit tu¤la, kereste,
çimento fabrikalar›), ticaret, ormanc›l›k, bafll›ca ekonomik etkin-
liklerdir. En önemli yeralt› kayna¤›, linyit yataklar›d›r. Hititler’e
kadar uzanan bir tarihe sahip olan bölge, ‹.Ö. 1200’lerde Friglerin
egemenli¤ine geçti. Kimmerler bir süre bölgeyi iflgal ettilerse de
uzun süre burada kalamad›lar. Siyasal güç, çeflitli yerel kavimler
aras›nda el de¤ifltirdikten sonra ‹.Ö. VI. yy’da Lidya’n›n eline
geçti. Bu dönemde ticarî amaçlarla Amastris (Amasra) iskelesi
kuruldu. ‹.Ö. 546’da Persler Anadolu’yu ele geçirdilerse de Kara-
deniz k›y›s›ndaki koloni kentlerine dokunmad›lar. Büyük ‹sken-
der’in Pers egemenli¤ine son vermesinin ard›ndan da durumda
de¤ifliklik olmad›. ‹.Ö. 70’te Roma, imparatorlu¤un 395’te ikiye
ayr›lmas›ndan sonra da Bizans egemenli¤ine girdi ve zamanla
önemini yitirdi. IX. yy’da Rus sald›r›lar›na u¤rayan kent tamamen
y›k›ld›. 1261’de Bizans, Cenevizliler’e Amasra Kalesi ve iskelesi-
ni kiralayarak yörenin denetimini onlara b›rakt›. Bart›n ve çevre-
si, Fatih Sultan Mehmet taraf›ndan 1460’ta Osmanl› topraklar›na
kat›ld›.
BARZAN‹, Molla Mustafa
(1903 Barzu-1979 ABD),
Kürt ba¤›ms›zl›k hareketinin önderi. 1946’da ‹ran Mahabad’da
kurulan Kürt Demokratik Cumhuriyeti’nin Silâhl› Kuvvetler Bafl-
komutanl›¤›’na getirildi. Bu cumhuriyetin ‹ran ordusu taraf›ndan
da¤›t›lmas› üzerine 1947’de Sovyetler Birli¤i’ne s›¤›nd›. 1958’de
krall›k rejiminin devrilmesiyle Irak’a döndü. Kuzey Irak’ta bafl-
latt›¤› özerk bir Kürt cumhuriyeti kurulmas›n› amaçlayan ayak-
lanmay› yönetti (1961-1970). Ayaklanma, Irak taraf›ndan bast›-
r›l›nca ‹ran’a kaçt›. Oradan Amerika Birleflik Devletleri’ne gitti ve
orada öldü.
BAS,
en kal›n erkek sesi (‹talyanca basso). Ses ya da çalg›
için yaz›lm›fl müzik parçalar›nda, armoninin temelini oluflturan
bütün armoni basamaklar›n›n üzerine kuruldu¤u ses. Bas›n ç›-
kamad›¤› ince tonlara ç›kabilen, bas›n inebildi¤i kal›n ve tok
tonlara inemeyen erkek sesine bas bariton denir. Askerî bando-
larda çal›nan üflemeli madenî bir çalg›ya da bas ad› verilir.
BASIN,
gazete, dergi gibi belirli zamanlarda ç›kan basmalar›n
hepsi, matbuat. Elle yaz›lan gazetelerin uzun bir geçmifli olmak-
la birlikte, bas›n kavram› ancak, son birkaç yüzy›l içinde, bugün-
kü düzeyine ulaflt›. Bas›n›n toplumda oynad›¤› etkin rol, uygarl›k
düzeyiyle orant›l› olarak sürekli artt›. Ancak bas›n›n, yasama, yü-
rütme ve yarg› güçlerinin yan›nda bir dördüncü güç olarak yer
almas›, uzun ve y›prat›c› mücadelelerden sonra elde edildi. Ta-
rihte ilk olarak yaz›yla haber verme ifline Romal›lar zaman›nda
giriflildi. Julius Sezar taraf›ndan kurulan “Acta diurna” önemli
haberleri halka bildirmek için alanlara as›lan bir tür duvar ilân›y-
d›. Bu yöntem daha sonralar› “özel mektuplar”a dönüfltü. Mer-
kezden taflradaki tan›d›klara yaz›lan bu özel mektuplarda günün
olaylar›n› vatandafllara bildirmek amac› güdülürdü. Ticarî ve po-
litik yaflam gelifltikten sonra, özel mektuplar büyük bir önem ka-
zand›. Böylece bu mektuplarda yaln›z para ya da malla ilgili ha-
berler de¤il, günün bafll›ca havadislerine de yer veriliyor ve halk
önünde aç›ktan okunuyordu. 16. yüzy›lda çok ünlü olan bu mek-
tuplara türlü adlar verildi. Örne¤in Venedik’te, böyle k⤛tlar›
okuma karfl›l›¤› olarak en küçük Venedik paras› olan bir “gazet-
ta” ödendi¤i için “gazete” ad› buradan kald›. Matbaan›n bulun-
mas›yla bu mektuplar›n büyük ölçüde ço¤alt›lmas› sa¤land›. Bu-
günkü anlam›yla, ilk gazete, 1609 y›l›nda Strasbourg’da yay›m-
land›. Haftal›k olan bu gazetenin ad› “Avisa, Relation oder Ze-
itung”du. Ondan sonra Avrupa’n›n öteki kentlerinde de ilk gaze-
teler yay›mland›. Bizde ilk Türkçe gazete Sultan Mahmut’un giri-
flimiyle, 11 Kas›m 1831’de ve “Takvim-i Vekayi” ad›yla yay›m-
land›. Önceleri hem resmî, hem genel haberleri yay›mlayan bu
gazete, öteki Türkçe gazeteler ç›kmaya bafllad›ktan sonra yaln›z
resmî haber yay›n› ile yetindi. ‹lk özel gazete, “Ceride-i Havadis”
ad›yla ‹ngiliz William Churchill taraf›ndan 1840’ta ç›kar›ld›. Bir
Türk taraf›ndan yay›mlanan ilk özel gazete “Tercüman-› Ah-
val”dir. fiinasi’nin yard›m›yla, Agâh Efendi taraf›ndan
21.10.1860’ta yay›mlanmaya baflland›. Türkiye’de bas›na hukukî
bir düzen verme giriflimi 1864 y›l›nda bafllad›. Bu amaçla 1864
tarihinde yay›mlanan ve 1 Ocak 1865’te yürürlü¤e giren “Matbu-
at Nizamnamesi” ilk bas›n yasas›d›r. 1982 Anayasas›’n›n 28.
Maddesi: “Bas›n hürdür, sansür edilemez. Bas›mevi kurmak, izin
alma ve malî teminat yat›rma flart›na ba¤lanamaz. Kanunla ya-
saklanm›fl olan herhangi bir dilde yay›n yap›lamaz. Devlet, bas›n
ve haber alma hürriyetlerini sa¤layacak tedbirleri al›r. Bas›n hür-
riyetinin s›n›rlanmas›nda, Anayasa’n›n 26 ve 27’nci maddeleri
hükümleri uygulan›r. Devletin iç ve d›fl güvenli¤ini, ülkesi ve
milletiyle bölünmez bütünlü¤ünü tehdit eden veya suç ifllemeye
ya da ayaklanma veya isyana teflvik eden nitelikte olan veya dev-
lete ait gizli bilgilere iliflkin bulunan her türlü haber veya yaz›y›
yazanlar veya bast›ranlar veya ayn› amaçla basanlar, baflkas›na
verenler, bu suçlara ait kanun hükümleri uyar›nca sorumlu olur-
lar...” demek suretiyle bas›n hürriyetinin s›n›r›n› çizmifltir. 29.
Madde: “Süreli veya süresiz yay›n önceden izin alma ve malî te-
minat yat›rma flart›na ba¤lanamaz...” 30. Madde, bas›n araçlar›-
n›n korunmas›n› teminat alt›na almakta, 31. Madde, kamu tüzel
kiflilerinin elindeki bas›n d›fl› kitle haberleflme araçlar›ndan, kifli-
lerin ve siyasî partilerin yararlanma hakk› ve 32. Madde, kiflile-
rin haysiyet ve flereflerine dokunulmas› veya kendileriyle ilgili
gerçe¤e ayk›r› yay›nlar yap›lmas› hâllerinde düzeltme ve cevap
hakk› hükümlerini getirmifltir. Ayr›ca 6 Mart 1986’da 1117 say›-
l› yasada bir de¤ifliklik yap›larak, 18 yafl›ndan küçükleri “muz›r”
(zararl›) yay›nlardan korumak amac›yla Baflbakanl›k’a ba¤l› bir
kurul oluflturuldu. Bu kurulun karar›na göre “zararl›” oldu¤u ka-
bul edilen yay›nlar›n üzerinde “küçüklere zararl›d›r” ibaresi bulu-
