BARTIN
87
BARBAROS HAYRETT‹N PAfiA
(1467 ?, Midil-
li-1546 ‹stanbul), Türk denizcisi. As›l ad› H›z›r’d›r. Barbaros lâ-
kab›n›n, a¤abeysi Baba Oruç’tan geldi¤i söylenir. Bat›l›lar ise,
ona ‹talyanca “K›z›l Sakal” anlam›nda “Barbarosa” dendi¤ini,
Barbaros lakab›n›n bundan verildi¤ini savunur. Babas› Eceova-
l› Yakup, bir sipahi subay›yd›. Barbaros’un Yusuf, ‹shak, Oruç
ve ‹lyas ad›nda dört kardefli vard›. Yusuf küçükken ölmüfltü.
Barbaros, Saroz ve Selânik’e gemi iflleterek ticaret yaparken ‹l-
yas ile birlikte Rodos flövalyelerine esir düfltü. Rodos’tan kaça-
rak, Akdeniz’de korsanl›k yapan a¤abeyisi Oruç ile birleflti ve
Cerbe Adas›’n› kendilerine üs edinerek Hristiyan gemilerine kar-
fl› korsanl›k yapmaya bafllad›lar. Cezayir Kalesi’ni ‹spanyollar-
dan alarak burada bir hükümet kurdular (1516). Hükümetin ba-
fl›na geçen Oruç Reis, ‹spanyollar ve Araplar ile çarp›fl›rken öl-
dü (1519) ve Barbaros, onun yerine geçti. Düflmanlar›na tek ba-
fl›na karfl› koyamayaca¤› için Yavuz Selim’e, buralar›n da Os-
manl› topraklar›na kat›lmas›n› önerdi. Bu önerisi kabul edilerek
emirlik rütbesi verildi, ayr›ca emrine 2.000 yeniçeri gönderildi.
‹stanbul’a geldi (1520). Önce beylerbeyi, sonra da kaptan›derya
(amiral) oldu. Ölünceye kadar Akdeniz’de Osmanl› donanmas›-
n› yönetti, birçok baflar› kazand›. Denizden Haçl› Seferleri’ne
karfl› koydu. Avrupa k›y›lar›na seferler yapt›. Cezayir’deki top-
raklar›n› geniflletti. Birleflik Haçl› donanmalar›na, fiarlken ve
amirali Andrea Doria’ya karfl› ünlü Preveze Deniz Savafl›’n› ka-
zand› (1538). Böylelikle 16. yüzy›lda Akdeniz bir Türk gölü hâ-
line geldi. Fransa Kral› I. François, Osmanl›lardan yard›m iste-
yince, donanmas›yla V. Karl’›n (fiarlken) donanmas›n› bozguna
u¤ratt›. Nice’i alarak Fransa kral›n› kurtard›. Tunus’u ele geçirdi.
1544’te ‹stanbul’a döndü, art›k sefere ç›kmad› ve burada öldü,
Befliktafl’taki türbesine gömüldü. 1944’te türbesinin yak›n›na
heykeli dikildi.
→
PREVEZE DEN‹Z SAVAfiI
BARBUNYA,
barbunyagillerden, pembe-k›rm›z› renkli, 25-
30 cm. uzunlukta, beyaz eti be¤enilen bir bal›k türü
(Mullus
barbatus).
Kar›n yüzgeci gö¤sündedir, alt çenesinde iki ça-
tall› bir b›y›k bulunur. Akdeniz’de ve Atlantik’te yaflar.
BARF‹KS,
dik iki direk aras›na yatay olarak tutturulmufl, 2 m.
uzunlukta, 28 mm. çap›nda yuvarlak bir demir çubuktan oluflan
jimnastik arac›. Yüksekli¤i 1.50-2.50 m. aras›nda ayarlanabilir.
Ellerle kavranarak çeflitli jimnastik hareketleri yapmaya yarar.
BAR‹
→
BAR
BAR‹TON,
tenor ve bas aras›nda yer alan erkek sesi. Bas ve
alto aras›nda ses veren pistonlu bir a¤›z çalg›s›na da bariton
dendi¤i gibi, 18. yüzy›lda kullan›lan, on befl kadar teli olan ke-
mana benzer bir çalg›ya da bu ad verilmifltir.
BARNARD, Christiaan
(1922 Beaufort West/Güney Af-
rika-2001 K›br›s Rum Kesimi), Güney Afrikal› hekim ve cerrah.
Ö¤renimini ABD’de yapt›. Minnesota Üniversitesi’nde doktora
çal›flmalar›n› tamamlad›ktan (1956-58) sonra, kalp ve gö¤üs
cerrah› olarak ülkesine döndü. Aç›k kalp ameliyat› çal›flmalar›n›
bafllatt›. Kalp nakli konusunda çal›flmalar yapt›. 1967’de dünya-
da ilk kez olmak üzere insandan insana kalp nakli ameliyat›n›
gerçeklefltirdi. Ancak yeni kalp tak›lan hasta, kullan›lan ilâçlar
nedeniyle ba¤›fl›kl›k sistemini yitirdi¤i için zatürreeden hayat›n›
kaybetti. Bundan sonra yapt›¤› nakil ameliyatlar›nda önemli iler-
lemeler kaydeden ve hastalar›n› birkaç y›l yaflatabilen Barnard,
1983’te baflhekimli¤ini yapt›¤› Groote Schuur Hastanesi’nden
emekliye ayr›larak cerrahl›¤› b›rakt› ve bilimsel araflt›rmalar›n›
sürdürmeye devam etti.
BARO,
bir kent ya da bölgenin avukatlar›n› içinde toplayan, tü-
zel kiflili¤i olan meslek kuruluflu. Baro, avukatlar›n haklar›n› ve
onurlar›n› korur, meslek gereklerini hukuk ahlâk›na uygun bir bi-
çimde yerine getirip getirmediklerini denetler. Her baronun, genel
kurul, yönetim kurulu, baflkanl›k, baflkanl›k divan›, disiplin kurulu
ve denetleme kurulu gibi organlar› vard›r. Yönetim kurulu, baro
baflkan›yla en az dört üyeden oluflur. Üyeler, levhada yaz›l› ve en az
on y›l k›demli olanlar aras›ndan seçilir. Türkiye’de ilk baro 1878’de
‹stanbul’da kurulmufltur. Bilinen en eski barolar ‹.Ö. 500’de kuru-
lan Atina barosu ve ‹.Ö. 60’ta kurulan Roma barosudur.
BAROGRAF,
aç›k hava bas›nc›n›, grafik biçiminde kayde-
den barometre. Yaz›c› barometre de denir. Genellikle metal bir
barometre, buna ba¤l› mürekkepli uç ve üzerine derecelenmifl
k⤛t tak›labilen a¤›r devirli (24 saatte 1 devir) bir silindirden
oluflur. Silindir döndükçe, sürekli temas hâlindeki mürekkepli
uç, bas›nç de¤iflimini k⤛da geçirir.
BAROK,
Avrupa sanat›na, 17. yüzy›ldan 18. yüzy›l›n ortalar›-
na dek verilen ad. Barok sözcü¤ünün kökeni kesin olarak bilin-
memekle birlikte, Portekizce “düzensiz bir biçimi olan inci” an-
lam›na gelen barroco sözcü¤ünden geldi¤i san›lmaktad›r. ‹lk
kez Frans›z sanat› için kullan›lan terim, abart›l› ve grotesk bi-
çimleri anlat›yordu. Roma’da barok tarz›n ilk temsilcilerinden
ikisi Giovanni Lanfranco ve Pietro da Cortona’yd› . Cortona’n›n
en önemli yap›t› da Barberini Saray›’n›n tavan›ndaki resimlerdi.
Barok resmin ilk büyük temsilcisi Michelangelo Caravaggio,
yal›nl›¤›, gerçekçili¤i ve resimde kulland›¤› yeni boyama teknik-
leriyle, ‹talya d›fl›ndaki ressamlar› da etkiledi. Mimarl›k alan›n-
da Fransa’da ortaya ç›kan barok anlay›fl, en iyi biçimiyle resmî
yap›larda ve saraylarda gözüktü. Frans›z barok tarz›n›n en iyi
örne¤i ise, mutlak monarflinin zaferine adanm›fl olan Versailles
Saray›’yd›. Günümüzde, 16. yüzy›l›n ortalar›ndan J. S. Bach ve
G. F. Handel’in dönemlerine kadar geçen zaman içinde beste-
lenen müzik yap›tlar›n›n tümünü barok müzik olarak adland›r-
ma e¤ilimi vard›r. Bu, genelde do¤ru bir yaklafl›m olmas›na
karfl›n, Purcell, Schütz, Couperin, Corelli gibi bestecilerin mü-
zikleri tam anlam›yla barok müzik olarak nitelenemezler. Barok
müzi¤in temel özelli¤i, d›flavurumcu ve canl› olmas›d›r. Melo-
di kat› biçimlerden s›yr›lm›flt›r. Barok müzik döneminde opera,
yeni bir biçim olarak ortaya ç›kt›. Enstrümantal müzikteyse so-
nat, konçerto, uvertür gibi türler geliflti. Füg, prelüd ve tokka-
ta, barok müzi¤in son dönemlerinde görülen önemli beste tür-
leriydi.
BARTIN,
Karadeniz Bölgesi’nin bat› bölümünde il ve bu ilin
merkezi olan kent. Cumhuriyet’in ilân›ndan sonra Zonguldak ili-
ne ba¤l› bir ilçeyken A¤ustos 1991’de il konumuna getirildi. Ku-
