liklerinden al›rlar. Suya dald›klar›nda bu delikler s›k›ca kapan›r.
Balinalar s›cakkanl› hayvanlard›r. Bununla beraber vücut s›cak-
l›¤›n› sabit tutacak k›l ya da postlar› yoktur. Bunun yerine deri-
lerinin alt›nda kal›n bir ya¤ tabakas› bulunur. Balinalar iyi iflitir,
ses ç›karabilirler. Son zamanlarda yap›lan araflt›rmalar, aralar›n-
da haberlefltiklerini ortaya koymufl ve çok ilkel biçimde de olsa
bir balina dili oldu¤u iddialar›na yol açm›flt›r. Koku alma duyu-
lar› yoktur. Do¤urarak ürerler. Difli balina bir kerede bir yavru
do¤urur, yavrusunu emzirir. Balinalar bütün okyanuslarda ya-
flarlar. Ya¤lar› çok çeflitli yerlerde kullan›ld›¤›ndan, insanlar ta-
raf›ndan amans›zca izlenip avlanan kimi türleri, yok olma tehli-
kesiyle karfl› karfl›yad›r. Balinalar iki alttak›ma ayr›l›r: Difllibali-
nalar ya da yunuslar
(Odontoceti),
diflsizbalinalar
(Mysticeti).
Difllibalinalar di¤erlerine göre daha küçüktür,
türleri ise daha çoktur. Bafllar›n›n üstünde bir tek burun deli¤i
bulunur. A¤›zlar›nda diflleri vard›r. Bal›k ve di¤er küçük deniz
canl›lar› ile beslenirler. Difllibalinalar›n en büyü¤ü, 12-18 met-
re boyundaki domuzbal›¤›d›r
(Phocaena phocaena).
Gagal›balina
(Hyperodon ampullatus),
akbalina
(Delphinapterus leucos)
ve yunuslar difllibalinalardan-
d›r. Diflsizbalinalar›n tür say›s› daha azd›r. Dünyan›n en büyük
hayvan› olan mavi balina
(Balaenoptera mesculus)
bu
tak›mdand›r ve boyu 30 metreden, a¤›rl›¤› 100 tondan fazlad›r.
Diflsizbalinalar›n a¤z›nda difl yerine a¤›z tavan›ndan afla¤› do¤-
ru as›l› duran kemik plakalar (balin) vard›r. A¤za giren su, ba-
linler aras›ndan süzülerek d›flar› at›l›r ve böylece bu balinalar›n
besinini oluflturan küçük organizmalar a¤›zda kal›r. Burun de-
likleri iki tanedir. Gerçek balinalar
(Balaena, Eubala-
ena),
gri balina
(Eschrichtius gibbosus),
kambur ba-
lina
(Megaptera novaenagliae),
kaflalot
(Physeter
catadon)
bu alttak›mdand›r. Balinalar, ya¤lar› ve balinleri
için geçmifl yüzy›llardan beri avlanmaktad›r. Özellikle modern
avlanma yöntemlerinin kullan›lmas›yla günümüzde birçok bali-
na türünün soyu tükenmek üzeredir.
BAL‹ST‹K,
bofllu¤a at›lan cisimlerin, özellikle mermilerin
hedefe var›ncaya kadar geçirdikleri hareketleri inceleyen bilim.
‹ç ve d›fl balistik olmak üzere iki dala ayr›l›r. ‹ç balistik, mermi-
nin silâh namlusu içindeki hareketini, barutun oluflturdu¤u ›s›-
y› ve gazlar›, bunlar›n namluya ve mermiye yapt›klar› etkileri in-
celer. ‹ç balistikte ilk deney 1839’da General Piobert’in barutu
kapal› kapta yakmak için yapt›¤› çal›flmalarla bafllad›. D›fl balis-
tik, merminin namlu a¤z›ndan itibaren kazanm›fl oldu¤u h›z›,
hava direnci ve yerçekimi etkileri alt›ndaki hareketini inceler. Bu
hareket kapsam›na merminin havadaki hareketinden sonra
çarpt›¤› madde içinde durmas›na ya da paralanmas›na kadar
olan delici hareketi de girer. 1537 y›l›nda Venedikli Tartaglia,
yörüngenin daima e¤ri oldu¤unu ortaya koydu. Daha sonra
1638’de Galile yerçekiminin, 1723’te de Newton hava direncinin
etkilerini belirleyerek balistik biliminin geliflmesinde önemli rol
oynad›lar. 1742’de ‹ngiliz Robins taraf›ndan balistik sarkac›n
ortaya konmas› sayesinde mermilerin yörüngelerindeki h›zlar›
ölçülebildi. D›fl balisti¤e göre mermi, bofllukta dik eksenli bir
parabol çizer. Ancak bu parabol ilk h›z›n, bas›nc›n ve rüzgâr›n
etkisiyle havada de¤iflime u¤rar.
BALKAN OYUNLARI,
Arnavutluk, Bulgaristan, Roman-
ya, Türkiye ve Yunanistan aras›nda çeflitli spor dallar›nda yap›-
lan yar›flmalar. Balkan Oyunlar›’n›n temeli 1928 Amsterdam
Olimpiyat Oyunlar› s›ras›nda at›ld›. 1930 y›l›nda resmen bafllat›l-
d›. II. Dünya Savafl› ve sonras›nda (1941-1953) 12 y›l yap›lama-
d›. Balkan ülkelerinden birinde düzenlenen ve önceleri atletizme
dayanan bu oyunlara daha sonra gürefl, futbol, yüzme, eskrim,
tenis, basketbol, boks, yelken, motosiklet ve binicilik dallar› da
eklendi. Oyunlar, Balkan ülkelerinden birinde düzenlenir.
BALKAN SAVAfiLARI,
önce Osmanl› Devleti ile Bulga-
ristan, Yunanistan, S›rbistan ve Karada¤ aras›nda (Birinci Bal-
kan Savafl›), daha sonra da dört Balkan devleti aras›nda (‹kinci
Balkan Savafl›) ç›kan savafl (1912-1913). Birinci Balkan Savafl›:
Trablusgarp Savafl›, Balkan Savafl›’n›n bafllang›c› oldu. Bu sa-
vafl Osmanl› topraklar›n›n parçalanma sürecini yeniden bafllatt›.
Osmanl› topraklar›n›n paylafl›lmas› konusunda 13 Mart 1912’de
S›rbistan-Bulgaristan, 30 May›s 1912’de Yunanistan-Bulgaris-
tan anlaflt›lar. 6 Ekim 1912’de de S›rbistan ile Karada¤ aras›nda
bir antlaflma imzaland›. Rusya’n›n da destekledi¤i Balkan dev-
letleri, 13 Ekim 1912’de Rumeli’de ›slahat yap›lmas›, bu ›slahat-
ta kendilerine de söz hakk› tan›nmas› ve Osmanl› ordusunun he-
men terhis edilmesini istediler. Daha bu ültimatom verilmeden
Karada¤ 8 Ekim 1912’de Osmanl› Devleti’ne savafl ilân etmifl
bulunuyordu. Bu ültimatom üzerine Osmanl› Devleti 14 Ekim
1912’de büyük devletlere, Makedonya’da ›slahat›, yabanc›lar›n
kar›flmas› olmadan kendisinin yapaca¤›n› bildirdi. 17 Ekim
1912 tarihinde de S›rp ve Bulgar elçilerine pasaportlar› iade
edildi. Yunanistan da S›rbistan ve Bulgaristan ile siyasî iliflkile-
rin kesilmesini savafl nedeni sayarak müttefiklerinin yan›nda yer
ald›. Osmanl› ordusu bu savaflta çok kötü yönetildi ve en ufak
bir baflar› bile elde edemedi. Bulgarlar 15 Kas›m 1912’de Çatal-
ca’ya dayand›lar. Yanya, Edirne ve ‹flkodra kaleleri d›fl›nda tüm
Balkanlar, Osmanl› Devleti’nin elinden ç›kt›. 29 Kas›m 1912’de
de Arnavutluk ba¤›ms›zl›¤›n› ilân etti. Sonuçta, 3 Aral›k 1912’de
Bulgaristan, S›rbistan ve Karada¤ ile ateflkes imzaland›. Yuna-
nistan, koflullar› kabul edilmedi¤i için ateflkese kat›lmad›. 17
Ocak 1913’te büyük devletler Osmanl› Devleti’ne bir nota vere-
rek Edirne’nin Bulgaristan’a verilmesini, Midye-Enez hatt›n›n s›-
n›r kabul edilmesini ve adalarla ilgili karar›n da kendilerine b›-
rak›lmas›n› istediler. Osmanl› hükümeti bu notay› kabul etmek
üzereydi ki, Bab›âli Bask›n› ile ‹stanbul’da hükümet de¤iflti ve
savafl yeniden bafllad›. Bu son savafllarda Bulgar ordusu, baz›
baflar›lar›na karfl›n 3 fiubat’ta Çatalca savunma hatt›n› yarama-
d›. Ancak kuflatma hâlinde olan Edirne, Yanya, ‹flkodra kaleleri
Balkan devletlerinin eline geçti. Bu koflullar alt›nda, Osmanl›
Devleti dört Balkan devleti ile bar›fl yapmay› kabul etti. Bar›fl ant-
laflmas› 30 May›s 1913’te Londra’da imzaland›. Bu antlaflmayla
Osmanl› Devleti Midye-Enez hatt›n› s›n›r olarak kabul etti. Edir-
ne’yi, Dedea¤aç’› Bulgaristan’a; Selânik, Makedonya’n›n bir k›s-
m›n› ve Girit’i Yunanistan’a; Makedonya’n›n geri kalan k›sm›n›
da S›rbistan’a b›rakt›. Bu antlaflmayla Bulgaristan, Ege Denizi’ne
sahili olan bir devlet oluyor ve Birinci Balkan Savafl›’ndan en
kârl› devlet olarak ç›k›yordu. ‹kinci Balkan Savafl›: Birinci Balkan
BALKAN SAVAfiLARI
83
