BAYEZ‹T I, Y›ld›r›m
93
den gereken yard›m› göremedi¤i için geri çekilmek zorunda kal-
d›. Bir süre sonra da öldü.
BAYBURT,
Karadeniz Bölgesi’nin do¤u bölümünün iç ke-
siminde il. TBMM Genel Kurulu’nda 1989 y›l›nda al›nan bir
kararla il yap›lmadan önce Gümüflhane iline ba¤l› bir ilçeydi.
‹lin kuzeyinde Trabzon, do¤usunda Erzurum, güneyinde Er-
zincan ve bat›s›nda Gümüflhane illeri bulunur. Trabzon-‹ran
transit yolu üzerinde önemli bir merkezdir. Otlukbeli, Kap,
Çoruh ve So¤anl› da¤lar› ile çevrili olan Bayburt’ta Do¤u
Anadolu’nun yüksek yerlerinde görülen sert yayla iklimi özel-
likleri egemendir. Y›ll›k ya¤›fl ortalamas› 400 mm. dolay›nda-
d›r. Ya¤›fl da¤›l›m› düzensiz olup, yazlar kurak geçmektedir.
Yüksek Bayburt Ovas›’nda genellikle bu¤day, arpa, flekerpan-
car›, patates, çavdar ve fasulye ekimi yap›lmaktad›r. Hayvan-
c›l›k geliflmifltir; mera hayvanc›l›¤› yap›lmakta olup s›¤›r, ko-
yun ve keçi yetifltirilmektedir. Bayburt’ta özel kifli ve kuru-
lufllarca ilkel yöntemlerle iflletilen linyit ocaklar›ndan ç›kar›-
lan kömür, ifllenmek ve pazarlanmak için Erzurum ve Erzin-
can’a gönderilmektedir. Bizans döneminde Baiberdon ad›n›
tafl›yan kent önce Saltuklular›n, sonra da Daniflmendlilerin
egemenli¤ine geçti. Selçuklular taraf›ndan al›nan kent (1202)
daha sonra Karakoyunlular ve Akkoyunlular aras›nda el de-
¤ifltirdi. Otlukbeli Savafl›’nda (1473) Akkoyunlular’› yenen Fa-
tih Sultan Mehmet, Bayburt’u Osmanl› Devleti’ne ba¤lad›. Ya-
vuz Sultan Selim’in Çald›ran zaferinden sonra kesin olarak
Osmanl› topraklar›na kat›lmas›na kadar bir süre de Safevî
egemenli¤i alt›nda kald›. De¤iflik tarihlerde k›sa sürelerle Rus
iflgalinde kalan kent, I. Dünya Savafl› sonlar›nda (1918) kur-
tar›ld›. XIX. yüzy›l boyunca Erzurum Vilâyeti’nin bir kazas› du-
rumunda olan Bayburt, Cumhuriyet döneminde Gümüflha-
ne’ye ba¤l› bir ilçe konumuna getirildi (1927) ve il olana dek
bu konumunu sürdürdü. ‹ldeki en eski yap› Bayburt Kale-
si’dir. XVIII. yüzy›lda yap›lan Ulu Cami yenilenmek üzere y›k-
t›r›lm›fl, yaln›zca çini bezemeli minaresi kalm›flt›r. Ayr›ca
medrese, türbe ve hamamlar vard›r.
BAYBURTLU Z‹HN‹
(1799 Bayburt-1859 Holansa kö-
yü/Trabzon), halk flairi. Çocuklu¤unda medrese e¤itimi görerek
yetiflti. On y›l kadar ‹stanbul’da Divan›hümayun kaleminde ça-
l›flt›ktan sonra memleketine döndü (1828). Ruslar ile yap›lan
savaflta Erzurum ve Artvin ile birlikte Bayburt da istilâya u¤ra-
m›flt›. Bu ac›y› yans›tan fliirler yazd›. Divan fliirinden edindi¤i
teknik bilgileri kendi türünde genellikle baflar›yla uygulayan
Zihni’nin fliirlerinde oldukça süslü bir dil ve divan sanatlar›na
merak görülür. ‹stilâ ac›s›n› yans›tan fliirlerindeki içtenlik, fliirin
ana ilkeleri ihmal edilmedi¤inden ayn› duyarl›¤› bugün de koru-
maktad›r. Sergüzeflt-name ad›n› verdi¤i mesnevisindeyse ayn›
baflar›y› pek gösterememifltir.
BAYEZ‹T
(1526/1527, ?-1562 Kazvin), Kanuni Sultan Süley-
man’›n o¤lu, II. Selim’in kardefli. A¤abeyi Selim’i kendisine he-
def seçen babas›na karfl› baflkald›rd›. Konya’da Selim ile yapt›¤›
savaflta yenildi (1559). Amasya’ya çekildi, oradan da dört o¤luy-
la birlikte ‹ran’a kaçt›. Ancak Osmanl›-‹ran devletleri aras›nda ya-
p›lan diplomatik anlaflma sonucunda, para karfl›l›¤›nda Osman-
l›lara geri verildi. Kendisini teslim alan heyetçe dört o¤luyla bir-
likte öldürüldü. Mumyalanan cesetleri S›vas’ta gömüldü.
BAYEZ‹T I, Y›ld›r›m
(1360, ?-1403 Akflehir), dördüncü
Osmanl› padiflah›. I. Murat’›n (Hüdâvendigâr) büyük o¤ludur.
Annesi Gülçiçek Hatun’dur. Bayezit, flahzedeli¤inde Germiya-
no¤lu Süleyman fiah’›n k›z› Devlet Hatun ile evlendi (1381).
K›z›n çeyizi olarak Germiyano¤lu taraf›ndan Osmanl›lara Si-
mav, Tavflanl›, Emet yöreleri verildi. Daha flahzedeli¤i s›ras›n-
da yeteneklerinden ötürü “Y›ld›r›m” diye an›lmaya baflland›.
Babas› Sultan Murat, Kosova’da flehit edilince, 15 Haziran
1389’da onun yerine tahta ç›kt›. ‹lk ifl olarak kardefli Yakup
Çelebi’yi öldürttü. Böylece Osmanl› padiflahlar› aras›nda kar-
defl kan› ak›tma gibi kötü bir gelene¤in temelini att›. Y›ld›r›m
Bayezit önce S›rbistan’› Osmanl›lara ba¤lad›. Bizans’a boyun
e¤direrek imparatorlar›n› de¤ifltirtti, ‹stanbul’da bir Türk ma-
hallesi kurulmas›n› emretti, ayr›ca her y›l belli miktarda vergi
ödemelerini istedi. Ard›ndan Anadolu beyliklerini buyru¤u al-
t›na ald›. Anadolu’da bu ifllerle u¤rafl›rken Bizans’›n, verdi¤i
sözde durmad›¤›n› görerek 1395’te ‹stanbul’u kuflatt›. Papal›k,
Macar Kral› Sigismund’un komuta etti¤i yetmifl bin kiflilik bir
Haçl› ordusunu ‹stanbul’u kurtarmaya gönderdi. Haçl›lar Ni¤-
bolu Kalesi’ni kuflatt›. Bayezit, Haçl› ordusunu, Ni¤bolu Sava-
fl› diye an›lan büyük bir savafl sonunda yok etti (1396). Dönüp
Bizans’› yeniden kuflatt›. 1397’de Anadoluhisar›’n› (Güzelcehi-
sar) yapt›rarak bu kuflatmay› daha da pekifltirdi. Anadolu’daki
birtak›m ayaklanmalar yüzünden ‹stanbul’un al›nmas› ifli uza-
d›. 1400 y›l›nda Timurlenk’in Anadolu’ya girdi¤i, S›vas ve Ma-
latya’y› yak›p y›kt›¤› ö¤renildi. ‹ki büyük Türk hükümdar› ara-
s›nda bir mektuplaflma oldu. Bayezit, Timur’un bütün önerile-
rini geri çevirdi. Böylece savafl kaç›n›lmaz oldu. ‹ki Türk hü-
kümdar›, 20 Temmuz 1402’de Ankara’da Çubuk Ovas›’nda kar-
fl›laflt›lar. Osmanl› ordusundan bir bölüm askerin, eski beyle-
rinin bulundu¤u Timur taraf›na geçmeleri, savafl›n sonucunu
etkiledi. Bayezit sonuna dek dö¤üfltü, ancak üstün güçler kar-
fl›s›nda tutsak düfltü (28 Temmuz 1402). Timur, Bayezit’i de-
mir bir kafes içinde (kapal› taht›revan) tafl›tarak Bat› Anado-
lu’ya yürüdü. Kütahya’da uzunca bir süre kald›ktan sonra De-
nizli üzerinden Ayd›n’a geldi. Bayezit, hastal›¤› yüzünden Ak-
flehir’de b›rak›lm›flt›. Timur, 2 Aral›k 1402’de ‹zmir k›y›lar›na
vararak, buras›n› iki haftada ele geçirdi. Hastal›¤› gittikçe artan
Bayezit 1403’te Akflehir’de öldü. ‹ntihar etti¤i de söylenir.
