575
Lozan Antlaflmas›
nun d›fl›nda tutmufltur.
2- Görüflmelerin, Yunanl›lar›n konferanstan çekilme-
si üzerine kesilmesinde ve Mudanya sözleflmesinin
Yunan ordusunun yeniden sald›rmas›yla bozulma-
s›nda sak›nca görülerek, öteki meselelerde antlafl-
maya var›lamazsa, görüflmelerin taraf›m›zdan kesil-
mesi tercih edilmifltir. Bu nokta, üzerinde düflünül-
meye de¤er.
3- Yunan onar›m tazminat› konusunda fedakârl›¤›
kabul ettikten sonra, öteki meseleleri birkaç gün
içinde sonuçland›rma yoluna gidilmesi de önemlidir.
Bakanlar Kurulu’nda henüz böyle bir kanaat oluflmufl
de¤ildir. Önemli meseleler gerçekten üç dört gün
içinde lehimize sonuçland›r›labilirse, tazminat mese-
lesine öncelik verilmesinde düflünülen sak›ncalar gi-
derilmifl olur. Muharrem Kararnamesi’nin (Düyûn-›
Umumiye’nin kurulmas›yla ilgili karar) yürürlükte ol-
du¤u hususunun belirtilmesine önem verilmesinin,
ancak çözümlenmesi ümidini besledi¤imiz mesele-
lerden sonraya ba¤l› oldu¤u bildirilmektedir.
4- Konferans›n, kuponlar›n ödenmesi meselesi yü-
zünden kesilmesinin içeriye ve d›flar›ya karfl› bizi da-
ha kuvvetli bulunduraca¤› düflüncesi de, üzerinde
iyiden iyiye durmaya de¤er.
Bu konuda bütün yabanc›lar aleyhimizdedir. ‹flin iç-
yüzünü kamuoyuna aç›klamak, tazminat meselesi
kadar kolay de¤ildir. Tazminat meselesinde yabanc›-
lar›n da bizi hakl› görmesi için sebepler vard›r.
5- Önemli meselelerde, görüflmelerin kesilmesine bi-
zim yol açm›fl olmam›z, fiilî hareketlerle birlikte ol-
mad›kça, ‹tilâf Devletleri’nin iste¤ine uygun düfler.
Bu sebeple, e¤er görüflmeler kesilecekse bunun Yu-
nan sald›r›s› üzerine yap›lmas›, bizi hakl› durumda
gösterirdi görüflü vard›r.
6- K›sacas›, Hükûmet ile Delegeler Heyeti aras›ndaki
anlaflmazl›k noktalar› önemlidir. Hükûmet’te oldu-
bittiler karfl›s›nda b›rak›lma endiflesi do¤mufltur. Bu-
nun için, bildirdi¤iniz üzere, önemli meselelerin bir-
kaç gün içinde mutlaka sonuçland›r›lmas›na a¤›rl›k
vererek, tazminat meselesine öncelik vermenin do-
¤uraca¤› sak›ncalar›n giderildi¤ini göstermek lâz›m-
d›r. Daha flimdiden fedakârl›kta bulunman›n, öteki
meselelerin süratle ve lehimizde çözüme ba¤lanaca-
¤› hususunda verilen sözlere karfl›l›k oldu¤unu gere-
kenlere ciddî olarak söylemek ve e¤er sonunda gö-
rüflmeler mutlaka kesilecekse, buna onlar›n sebep
oldu¤u ve sald›rgan görünecekleri bir yolda kesilme-
sini sa¤lamak gerekir.
7- Bugünlerde en ince de¤ifliklikleri ve özellikle gös-
terece¤iniz fedakârl›ktan sonra ‹tilâf Devletleri dele-
gelerinde beliren zihniyeti bildiriniz. Çünkü, bize
gözda¤› vererek baflar›ya ulaflmaktan do¤acak yeni
ümitlerinden hakl› olarak endifle ediliyor, efendim.
Gazi Mustafa Kemal
‹smet Pafla, 28 May›s 1923 tarihinde, Rauf Bey’e yazd›¤› telgrafta di-
yor ki: “Usulde, yani bir meseleyi önce veya sonra söz konusu etmek
gibi esas direktifte de¤il de uygulama flekli üzerinde aram›zda ayr›-
l›k belirmifltir. Yunan tazminat› meselesi daha kesin bir çözüme ba¤-
land›¤› gibi, öteki ana meseleler de bundan sonra görüflülece¤inden
cuma ve cumartesiye kadar bütün meselelerde konferans›n kesin
tutumunun anlafl›laca¤› san›lmaktad›r. Yunan tazminat› konusunda-
ki fedakârl›¤›, bizi ilgilendiren malî ve iktisadî konularda bu davran›-
fl›m›z›n dikkate al›naca¤› kayd›yla yapt›¤›m›z› söylemifltim. Bu ba-
k›mdan, e¤er öteki meselelerde anlaflamazsak, Yunan tazminat› da,
alaca¤›m›z genel karara ba¤l› olur.
E¤er esas talimatlara uymakla birlikte, beklenmedik talimatlara, ni-
hayet çeflitli meselelerin görüflülme ve çözümlenmesinde verilecek
kesin emirlere, önemli talimatlara, bütünüyle ve harfiyen uyamad›-
¤›m›z kabul buyurulursa, bu durum, istemedi¤imizden de¤il, fakat
gerçekten mümkün olmad›¤›ndand›r
Bendeniz aram›zdaki bu görüfl ayr›l›¤›n› zaman›nda görmüfl ve aç›k-
ça ortaya konmas›n› istirham etmifltim. Henüz hiçbir fley imza edil-
memifl, hiçbir taahhüde girilmemifltir. E¤er bu tutumumuz yanl›fl sa-
y›l›yorsa, onun, görüflünüze göre düzeltilmesi imkân› vard›r.
K›sacas›, bar›fl meselesinin yüzde doksan befli çözümlenmifltir. Ben-
den sonra görevi üzerine alacak kimse için güçlükler azalm›fl ve ba-
sitleflmifltir.
Öte yandan, e¤er bar›fl yap›lmaz da görüflmeler kesilirse, bizim tutu-
mumuz bu kesilmeyi daha elveriflsiz bir duruma sokmayacakt›r. Her-
halde emir ve karar Hükûmet’in ve yüce Baflkanl›¤›n›z›nd›r.”
‹smet Pafla, ayn› gün bana da cevap verdi. Bu cevab› oldu¤u gibi bil-
ginize sunay›m:
Lozan
Çekilifli: 28.5.1923
Gelifli: 29.5.1923
1/1016
Hükûmet Baflkanl›¤›’na
Gazi Mustafa Kemal Pafla Hazretleri’ne
Durum, Hükûmet’e gönderdi¤im raporda bildirilmifl-
tir. Her gün birer mesele ele al›nmak üzere, bütün
meseleleri önümüzdeki günlerde görüflece¤iz. Elbet-
te Yunan tazminat›n›, ask›da kalan bütün meselele-
rin çözümünde sürekli bir silâh olarak kullanaca¤›z.
Bu imkân› elde tuttuk. Yunan tazminat› meselesini
çözümledikten sonra di¤erlerinde bize gözda¤› vere-
rek bir sonuç alma ümidi besleyen olmad›. Aksine,
tehdit vas›tas› ortadan kalkt›. Durum sakinleflti. E¤er
eninde sonunda görüflmeler kesilirse, ya Yunan Or-
dusu kendisi için özel bir sebep bulunmad›¤›ndan
harekete geçmeyecek veyahut da ötekilerle birlikte
ve onlar›n davas› için ilerledi¤ini ortaya koyup ispat
edece¤iz. Her iki durum da maddî ve manevi bak›m-
lardan, tazminat bahanesiyle, Yunan ordusu ile çar-
p›flmaya bafllamaktan daha önemli ve uygun görül-
müfltür. Hükûmeti oldu-bittiler karfl›s›nda b›rakma
endiflesine yer yoktur. Tutumumuz genel duruma
göre de¤erlendirilirse, anlaflmazl›¤›n, uygulama yön-
teminde oldu¤u kabul edilebilir. Daha önce bu anlafl-
mazl›¤› da arz etmifltim. Ana konular›n hepsinin bir-
kaç güne kadar görüflülece¤i arz olunur.
‹smet
‹smet Pafla (‹nönü), Lozan dönüflü törenle karfl›lan›rken.
▲
