573
Lozan Antlaflmas›
nan ve bizce çözümü flart olan meselelerin lehimize
sonuçland›r›lmas› suretiyle bar›fla yard›mc› olmal›d›r.
Bundan dolay›, ancak, Düyûn-› Umumiye faizleri, ifl-
gal alt›ndaki topraklar›m›z›n k›sa zamanda boflalt›l-
mas›, adlî ifllerle ilgili formül ve flirketler tazminat›
konular›n›n Yunan tazminat› konular›yla birlikte or-
taya konulmas› ve ancak lehimizde çözümü sa¤lan›p
garanti edildi¤i takdirde, karfl›l›¤›nda bu fedakârl›¤›n
göze al›nmas› uygun olabilir.
Bu formül çerçevesinde, en çok yarar sa¤layacak bir
bar›fl yap›lmas›n›n mümkün oldu¤u ve bunun d›fl›nda
uzun görüflmelerin iyi bir bar›fl getirmeyece¤i dü-
flüncesinde olan kabine, konferansa son ve kesin fle-
kilde tekliflerde bulunarak verilecek cevab› bekle-
menizi rica etmektedir.
Hüseyin Rauf
Benim yazd›¤›m telgraf da fludur:
25.5.1923
24 May›s tarihli ve 141-144 say›l› telgraflar›n›zda yaz›-
l› olan hususlar Hükûmet’te incelendi ve görüflüldü.
Hükûmet’çe al›nan karar Hükû›net Baflkanl›¤›’ndan
bildirildi. Benim düflüncelerim:
1- Üzerinde durulmas› ve ›srar edilmesi gereken me-
sele, Yunan tazminat› meselesinde Türkiye’nin göze
alaca¤› fedakârl›k de¤ildir. Belki bu fedakârl›¤a raz›
olunabilmesi için, bar›fl›n imzalanmas›na engel olan
köklü ve önemli meselelerin daha çözümlenmemifl
ve beklendi¤i flekilde çözümlenebilece¤ini gösteren
inand›r›c› deliller bulunmam›fl olmas›d›r. Gerçekte,
çözümlendi¤i veya çözümlenebilece¤i tahmin edilen
iktisadî meseleler, Ankara’da toplanmakta devam
eden flirketlerle yap›lacak görüflmelerin sonucuna
ba¤l›d›r. Bu flirketlerin ise afl›r› isteklerde bulunduk-
lar› flimdiden anlafl›lm›flt›r.
2- ‹ktisadî ve malî meseleler, ‹tilâf Devletleri’nin gö-
rüflüne uygun olarak yani aleyhimizde çözümlenin-
ceye kadar, ‹stanbul’un boflalt›lmas›n› geciktirmede
direnmelerinden duyulan endifle büyüktür ve ciddî-
dir. Hatta bu gecikmenin, Musul meselesinin ‹ngilte-
re lehine çözüme ba¤lan›ncaya kadar devam ettiril-
mesi de kuvvetli bir ihtimaldir.
3- Borçlar›m›z›n hangi çeflit para ile ödenece¤i me-
selesinin de, Muharrem Kararnamesi’nin yürürlükte
oldu¤unu belirten bir bildiri yay›mlanmas› iste¤inde
›srar edildikçe, lehimize çözümlenemeyece¤i görülü-
yor.
4- Adlî ifllerle ilgili çözüm formülü ‹tilâf Devletleri’nin
teklifi üzerine kabul edilmifl oldu¤u halde, sonradan
bundan vazgeçmeleri ve bu formülü tan›mamakta
direnmeleri dikkate de¤er.
5- Bu bak›mdan, Yunan tazminat› meselesinde, bizi
fedakârl›¤a zorlamalar›n›n sebebini flu flekilde düflü-
nüyorum:
Yunanl›lar, ordular›n› uzun süre silâh alt›nda tutmak
ve y›pratmak istemiyorlar. Türkiye ile aralar›nda çö-
züme ba¤lanmas› gereken tazminat meselesini ken-
di isteklerine göre çözümletecek güvenilir ve sakin
bir duruma geçmek ihtiyac›ndad›rlar. ‹tilâf Devletle-
ri ise, bizim hayatî sayd›¤›m›z meseleleri lehimizde
çözümleme karar›nda de¤illerdir. Görüflmeleri müm-
kün oldu¤u kadar uzatarak ve her konu üzerinde bi-
zi y›pratarak, en sonunda kendi lehlerinde fedakârl›-
¤a mecbur etmek karar›ndad›rlar. Yunanl›lar›n aske-
rî harekât ile gayeye ulaflmalar›na da raz› olmad›kla-
r›ndan, maksatlar›n› bize bask› yaparak gerçeklefltir-
mekle, Yunanl›lar› sakin ve memnun bir duruma sok-
mak istiyorlar. Biz bu direnme karfl›s›nda fedakârl›k
yapmakla bar›fl› sa¤lamaya hizmet etmifl olaca¤›m›-
z› sanm›yorum. Aksine, yine zaman geçecek ve bar›-
fl›n elde edilebilmesi için sonuna kadar fedakârl›k
yapmak mecburiyeti karfl›s›nda b›rak›laca¤›z. ‹z-
mir’in kurtar›l›fl›ndan bugüne kadar dokuz ay geçti.
Bu flekilde daha dokuz ay geçebilir.
Önemle göz önünde bulundurmak gerekir ki, belirsiz
bir zaman boyunca beklemek zorunda kalmay› kabul
edemeyiz.
6- Aleyhimize olan meselelerde fedakârl›k etmek, le-
himize çözümü zarurî olan meseleleri olumlu bir so-
nuca götürememek bizi zay›f ve güç duruma sokar.
Bunun için bar›fla temel olacak meselelerin hepsini
bir bütün olarak dikkate almak, bunu ciddiyetle, aç›k
ve kesin bir dille konferans›n dikkatine sunmak ve
kabulüne çal›flmak; bu konuda garanti elde etmedik-
çe fedakârl›¤› gerektiren meselelerin çözümüne ya-
naflmaktan kesinlikle kaç›nma zaman› gelmifltir.
7- 24 May›s tarihli ve 144 say›l› telgraf›n›zla bildirilen
son karar›m›z› uygulamakta acele etmemenizi rica
ederim. Esas› Meclis’ten gelen talimat›n önemli nok-
tas›, malî, iktisadî, adlî ve idarî konularda hayat ve
ba¤›ms›zl›k haklar›m›z›n tam ve güvenilir olarak ka-
zan›lmas›d›r. Daha bu sonuç elde edilemedi¤ine gö-
re, fedakârl›k noktas›nda ›srar göstermeyiniz.
8- ‹tilâf Devletleri, bize hayat ve ba¤›ms›zl›¤›m›zla il-
gili konularda ne yap›p yap›p aleyhimizde esasl›
flartlar kabul ettirmeye karar vermedikçe, tazminat
konusunda gösterece¤imiz ciddî tutum üzerine, Yu-
nan ordusunun hareketine izin veremezler; dolay›-
s›yla kendilerinin de fiilen savafl durumuna geçmele-
rini uygun göremezler. E¤er olumsuz görüflü benim-
semekteki kararlar› kesin ise, Yunan tazminat› konu-
sunda olmasa bile, ‹stanbul’un boflalt›lmas›, borçla-
r›n hangi tür para ile ödenece¤i veya adlî meseleler
gibi bütün dünyay› ilgilendiren konularla ve elveriflli
bir ortam içinde bize karfl› fiilî hareketlere giriflirler.
Böyle olunca da biz daha zay›f bir duruma düfleriz.
9- Yunanl›lar›n cumartesi günü konferanstan çekil-
melerini önleyebilmek için, isteklerini kabul etmek
lehimizde de¤ildir. Böyle bir çekilmenin ayn› hareke-
te ‹tilâf Devletleri de kat›lmad›kça hiçbir anlam ve
etkisi olamaz. E¤er konferanstan çekileceklerini bil-
dirmenin anlam›, fiilen askerî harekâta geçeceklerini
önceden haber vermek ise, bu konuda ‹tilâf Devletle-
ri’nden hakl› olarak sorulacak noktalar vard›r.
‹smet Pafla’n›n Mustafa
Kemal’e 6 A¤ustos
1923’te Lozan’dan
gönderdi¤i mektup:
“Amerika ile antlaflmay›
imzalad›k. 7 A¤ustos’ta
hareket ediyoruz. Uygun
görürseniz alt›n kalemi
sizin ad›n›za ‹stanbul
Darülfünunu’na hediye
edece¤iz”.
▲
