B‹N‹C‹L‹K
108
zaten ilin ekonomik varl›¤› da hayvan ürünlerine dayan›r (koyun
say›s› 513.000, k›l keçisi 396.000, inek 66.000 ve öteki büyük-
bafl hayvanlar). ‹flletilmekte olan yeralt› kaynaklar› ve endüstri
niteli¤i tafl›yan kurulufllar yoktur. ‹l topraklar› içinde yer yer göl-
ler ve ormanlarla örtülü, derin ve genç vadilerle parçalanm›fl
da¤lar gerçekten görkemli görünüflleriyle turizm bak›m›ndan
(özellikle av) büyük bir de¤er tafl›r. Fakat, Elaz›¤, Mufl, Bitlis,
Van üzerinden ‹ran’a ulaflan transit yoluna ve demiryolunun da
biraz güneyinden, Genç’ten geçmesine ra¤men, turizmden ya-
rarlanmas› çok s›n›rl›d›r. ‹l merkezi Bingöl, 1936’da il olmufl ve
yeri de¤ifltirilerek vadi taban›ndaki eski ilçe merkezi Çapak-
çur’un daha yüksek bir k›sm›nda yeniden kurulmufltur. Eski Ça-
pakçur ise onun bir mahallesi hâline gelmifltir. Fakat 1971’de
büyük bir deprem felâketine u¤rayan Bingöl, büyük bölümüyle
harap olmufltur. Deprem öncesinde Bingöl Deresi’nin yata¤›nda
ve yamaçlar›nda yay›lm›fl olan kent, depremden sonra güneyde-
ki oval›k alana tafl›narak devlet eliyle deprem konutlar› yap›lm›fl-
t›r.
B‹N‹C‹L‹K,
ata binme bilgisi ve sanat›. Atl› sporlar›n asl›n›
oluflturur. Manej çal›flmalar›, at yar›fllar›na haz›rl›k, av ve arazi
biniflleri, yüksek binicilik olmak üzere dört ana bölümden olu-
flur. Binicilik sanat›n›n amac›, at›n içgüdüsel davran›fl›n›n yerine
daha zarif ve daha yetkin davran›fllar, hareketler koymakt›r. Bu
sanat, eyerleme, koflum tak›m› ve nallama tekniklerinin bulun-
mas›yla birlikte 12.-13. yüzy›llar aras›nda büyük ölçüde gelifl-
mifltir. At yar›flmalar›, di¤er ad›yla konkurhipik, özellikle ‹talya,
Fransa, Almanya, ‹sviçre, Belçika, Polonya baflta olmak üzere
birçok ülkede yayg›n binicilik gösterileridir. Yar›flmalar çeflitli
yükseklikte birçok engelin bulundu¤u bir alan üzerinde yap›l›r.
B‹NYAZAR, Adnan
(1934 Diyarbak›r), elefltirmen. Orta-
ö¤renimini Dicle Köy Enstitüsü, sonra Ö¤retmen Okulu’nda,
yüksekö¤renimini Ankara Gazi E¤itim Enstitüsü’nde tamamlad›
(1958). Hacettepe Üniversitesi Temel Bilimler Yüksek Okulu
Türkçe Bölümü’nde ö¤retim üyeli¤i, Kültür Bakanl›¤› Tan›tma ve
Yay›nlar Dairesi baflkanl›¤› yapt›. Varl›k (ilk yaz›s›, 1 Eylül
1960), Türk Dili, Varl›k Y›ll›k’lar›ndaki öykülerinden (1961-
1966) sonra ayn› dergilerle, Papirüs, Yeni Edebiyat, Milliyet-
Sanat dergilerinde kitap tan›tma, inceleme, elefltiri yaz›lar› ya-
y›mland›. Nesnel ölçülere ba¤l› bir elefltirmen olarak göründü.
Yap›tlar›: “Yazmak Sanat›” (Emin Özdemir ile birlikte, 1969),
“Toplum ve Edebiyat” (deneme, elefltiri, 1972), “Âfl›k Veysel”
(inceleme, antoloji, 1973), “Kültür ve E¤itim Sorunlar›” (yaz›lar,
1976), “A¤›t Toplumu” (inceleme, 1979), “Türk Dilinde Yirmi
Befl Ünlü Eser” (inceleme, 1982), “10 Türk Masal›” (1987),
“Halk Anlat›lar›” (1995), “Masal›n› Yitiren Dev” (2000), “Ölü-
mün Gölgesi Yok” (2004).
B‹RÇENEKL‹LER,
kapal›tohumlu bitkilerin bir s›n›f›
(Monocotyledoneae).
Embriyonlar›nda bir tek çenek ol-
du¤u için bu ad› al›rlar. Ço¤unlukla otsu bitkilerdir. Odunsu
olanlar azd›r. Bu s›n›ftaki bitkiler, tarihsel olufl ve evrim bak›-
m›ndan bitki dünyas›n›n en son ve en geliflmifl örnekleri olarak
kabul edilirler. Birçeneklilerin gövdeleri az dallan›r. Ana kökleri
fazla geliflmez. Paralel damarl› olan yapraklar›n›n kenarlar› düz-
dür. Çiçekleri genellikle gözal›c› renklerde olur. Merkez silindi-
rindeki iletim borular› s›ralar hâlinde de¤il, da¤›n›k olarak yer
al›r. Ayr›ca birçeneklilerde kambiyum halkas› da bulunmaz. Bu
nedenle odunsu olanlar›n›n gövdelerinde, ikiçeneklilerde oldu-
¤u gibi y›ll›k halkalar görülmez. Birçeneklilerin a¤aç hâlinde
olanlar›na örnek olarak ejder a¤açlar›, avize a¤açlar›, bambular,
palmiyeler say›labilir. Otsu birçenekliler aras›nda ise, bu¤day,
arpa, m›s›r, çavdar, ananas, zambak, lale, nergis, so¤an, papi-
rüs gibi bitkiler bulunur. Birçeneklilerin yaklafl›k olarak 50.000
kadar türü bilinmektedir.
B‹RET, ‹dil
(1941, Ankara), piyanist. Üç yafl›nda piyano çal-
maya bafllad›. Yedi yafl›ndayken özel bir yasayla Fransa’ya gön-
derildi (1949). Nadia Boulanger ile bir süre çal›flt›ktan sonra Pa-
ris Konservatuvar›’nda ö¤renim gördü. Yüksek solfej bölümünü
birincilikle bitirdi (1957). Bir süre de Alfred Cortot ve Wilhelm
Kempf ile çal›flt›ktan sonra 1958’de yurda döndü. Zengin reper-
tuvar› ve yorum gücüyle yurt içinde ve d›fl›nda verdi¤i baflar›l›
konserlerle dünya çap›nda büyük ün kazand›. 1973’te “devlet sa-
natç›s›” unvan›na lây›k görüldü. 1986 Montpellier Festivali’nde
Beethoven senfonilerinin Lizst taraf›ndan yap›lm›fl piyano uyar-
lamalar›n› dünyada ilk kez seslendirdi ve büyük yank›lar uyan-
d›rd›. Boston’da Lily Boulanger Memorial Found (1954, 1964)
ve Londra’da Harriet Cohen/Dinu Lipatti (1959) yar›flmalar›nda
alt›n madalya kazand›. Kraliçe Elisabeth (Belçika) ve Van Cliburn
(ABD) yar›flmalar›nda seçici kurul üyeli¤i yapt›. Devlet sanatç›s›
olan Biret’e 1986 y›l›nda Bo¤aziçi Üniversitesi taraf›ndan “fahrî
doktorluk”, 1996 y›l›nda Sevda Cenap And Müzik Vakf› Onur
Ödülü Alt›n Madalyas›, 2003 y›l›nda Ortado¤u Teknik Üniversi-
tesi taraf›ndan “Onursal Doktora” unvan› verildi.
B‹RHÜCREL‹LER,
vücudu, bütün hayatsal faaliyetleri ye-
rine getirebilen bir tek hücreden oluflmufl canl›lar. Vücutlar›
normal bir hücre gibi sitoplazma ve çekirdekten oluflmakla bir-
likte, aralar›nda basit çokhücrelilerden daha karmafl›k yap›da
olanlar› da vard›r. Bu nedenle kimi yazarlar, birhücrelileri, vü-
cutlar› hücrelere ayr›lmam›fl canl›lar olarak kabul ederler ve
“hücresizler” olarak adland›r›rlar. Kimilerinin biçimi de¤iflmez,
kimileri ise çok ince bir zarla örtülü olduklar›ndan sabit bir bi-
çimde kalamazlar. Kimi birhücrelilerde ise çeflitli maddelerden
oluflmufl bir iskelet bulunur. Ç›plak gözle görülemeyecek kadar
küçüktürler. “Mikroorganizma” olarak da adland›r›l›rlar. Bunlar›
canl›lar âleminin iki ana bölümü olan bitkiler ve hayvanlar bö-
lümlerinin herhangi birine yerlefltirmek oldukça zordur. Pek ço-
¤u hem bitkilerde hem de hayvanlarda bulunan özellikleri tafl›r-
lar. Örne¤in öglena hem bitki gibi klorofil tafl›r, hem de hayvan
gibi h›zla hareket eder. Son s›n›fland›rmalara göre bakteriler ve
mavi-yeflil algler bitki özellikleri a¤›r basmas› nedeniyle birhüc-
reli bitki
(Monera),
kamç›l›lar, kirpikliler, kökayakl›lar, spor-
lular ise hayvan özelliklerinin belirgin olmas› nedeniyle birhüc-
reli hayvan
(Protozoa)
olarak kabul edilmifllerdir. Birhücre-
liler de çokhücreli canl›lar gibi besin üretir ya da besinleri par-
çalay›p enerjiye dönüfltürerek hareket eder ve ço¤al›rlar. Birhüc-
relilerde sindirim, boflalt›m, hareket gibi görevleri gerçekleflti-
