B‹RLEfiM‹fi M‹LLETLER
109
ren özel hücre bölümlerine “organel” ad› verilir. Organeller bir
bak›ma çokhücreli canl›lar›n organlar› karfl›l›¤›d›r. Birhücreliler
aras›nda insan ve hayvanlarda hastal›k yapan pek çok tür bulu-
nur. Örne¤in, veba, difteri ve tetanos hastal›klar›n›n nedeni bak-
teriler, s›tma hastal›¤›n›n nedeni ise bir sporludur.
B‹R‹NC‹ DÜNYA SAVAfiI
→
DÜNYA SAVAfiII
B‹RLEfi‹K ARAP EM‹RL‹KLER‹,
‹ran Körfezi’nin gü-
neyinde, Katar-Umman-Suudi Arabistan aras›nda eski “Korsan-
lar K›y›s›” ad›yla tan›nan topraklarda 1971’de kurulan federal
devlet. Yüzölçümü 77.700 km
2
, nüfusu 2.354.000’dir (1998).
Yedi emirli¤in oluflturdu¤u yüksek konsey, ülke otoritesini elin-
de bulundurmaktad›r. Siyasal parti bulunmayan ülkede yasalar›
“Federal Ulusal Konsey” yapmaktad›r. Bunlardan arazi ve nüfus
bak›m›ndan en önemlisi, ayn› zamanda federal devletin de bafl-
kenti olan 521.000 nüfuslu Abu Dhabi’dir. Öteki 6 emirlik flun-
lard›r: Dubai, fiarcah, Acman, Üm-El-Kayvan, Rasal Kayma, Fu-
ceyra. Ülke, Bureyni ve Al Ain vahalar› d›fl›nda çöldür. Su bulu-
nabilen yerlerde yap›lan küçük çapta bahçe tar›m› ve bal›kç›l›k
d›fl›nda bafll›ca gelir petrol ve do¤al gazd›r. Birleflik Arap Emir-
likleri, dünyan›n en zengin üçüncü ülkesidir.
B‹RLEfiM‹fi M‹LLETLER,
dünyada bar›fl› sa¤lamak,
uluslar aras›nda ekonomik, sosyal, kültürel iflbirli¤ini yaratmak
amac›yla 1945 y›l›nda kurulmufl, genel merkezi New Yorkt’te
bulunan uluslararas› örgüt. II. Dünya Savafl› s›ras›nda ABD,
SSCB ve ‹ngiltere gibi ülkeler, gelecekte bir dünya savafl› ç›kma-
mas›, ortaya ç›kacak siyasî sorunlar›n uluslararas› bir örgütte çö-
zümlenmesi karar›na vard›lar. 1944 y›l›nda ABD’de Dumbarton
Oaks’ta ABD, SSCB, ‹ngiltere ve Çin’in temsilcileri B.M. örgütü-
nün plan›n› haz›rlayarak, 1945’te Yalta’da (SSCB) toplanan ‹ngi-
liz, ABD ve Sovyet baflkanlar›n›n görüfllerine sundular. Nihayet
1945’te San Francisco’da, Mihver devletlerine karfl› savafla gir-
mifl ülkelerin temsilcilerinin kat›ld›¤› ve 25 Nisan’dan 26 Hazira-
n’a kadar süren toplant›da B.M. Anayasas› ile Uluslararas› Ada-
let Divan›’n›n statüsü imzaland›. Dört büyük devletin yan› s›ra
Fransa’ya da daimî delegelik ve “veto” hakk› tan›narak B.M. sta-
tüsünde ayr›cal›k yarat›ld›. 24 Ekim 1945 günü 50 devlet temsil-
cisi B.M. Anayasas›’n› onaylad› ve o gün B.M.nin kurulufl günü
olarak kabul edildi. 111 maddelik B.M. Anayasas›’n›n önsözün-
de ve birinci maddesinde uluslararas› bar›fl ve güvenli¤in sürek-
lili¤ini sa¤lamak, bar›fl› tehdit eden sorunlar› bar›flç› yollarla çö-
züme kavuflturmak, insan haklar›na yard›mc› olmak hususunda-
ki hedefler s›ralanm›flt›r. Di¤er maddelerde örgütün çal›flmalar›,
üyelik koflullar› gibi ilkeler yer almaktad›r. B.M.nin ilk üyeleri
San Francisco Konferans›’na kat›lan ve aralar›nda Türkiye’nin de
bulundu¤u 50 devlettir. B.M.ye girebilmek için Güvenlik Konse-
yi’nin tavsiyesi ve Genel Kurul’un onay› gerekir. So¤uk savafl y›l-
lar›nda B.M.ye üye al›nmas› durdurulduysa da daha sonra eski
sömürgelerin ba¤›ms›zl›klar›n› kazanmas›yla B.M.nin bugünkü
üye say›s› 185’e (2000) ulaflm›flt›r. B.M. Anayasas›’n› devaml›
olarak çi¤neyen bir ülke, Genel Kurul karar›yla üyelikten ç›kar›-
labilir. Üye devletlerin hukukî sorumlulu¤una göre üye devletler
baflka devletlerin toprak bütünlü¤üne, siyasî ba¤›ms›zl›¤›na kar-
fl› tehdit ya da silâh gücü ile karfl› harekette bulunamazlar.
B.M.nin ald›¤› kararlara uymak ve desteklemekle yükümlüdürler.
B.M.nin yap›s›n› oluflturan 6 kurulufl vard›r: 1) “Genel Kurul”:
B.M.ye üye bütün devletlerin temsilcilerinden oluflan Genel Ku-
rul’da her üyenin bir oy hakk› vard›r. Genel Kurul’un görevleri
aras›nda, uluslararas› bar›fl ve güvenli¤in korunmas›, Güvenlik
Konseyi’nin daimî olmayan üyelerinin, Ekonomik ve Sosyal
Konsey’in, Vesayet Konseyi’nin üyelerinin seçimi, örgüte yeni
üye al›nmas›, üyelikten ç›karma ve örgüt bütçesinin onaylanma-
s› gibi ifller vard›r. Önemli konularda kararlar, oy kullananlar›n
üçte iki ço¤unlu¤u, di¤er konularda tam ço¤unlukla al›n›r. Siya-
sî konularda Genel Kurul’un kararlar› tavsiye niteli¤indedir. An-
cak üyeli¤e al›n›fl ya da üyelikten ç›kar›l›fl, bütçenin onaylanma-
s› ve çeflitli konsey üyeliklerine atama yap›lmas›nda kararlar ke-
sindir. Genel Kurul y›lda bir kez toplan›r; siyasî, ekonomik, sos-
yal, idarî ve hukukî alanlarda 7 özel komisyon Genel Kurul çal›fl-
malar›na yard›mc› olur. 2) “Güvenlik Konseyi”: Dünya bar›fl›n› ve
güvenli¤ini tehdit eden herhangi bir olay› görüflmek, al›nacak si-
yasî, askerî ya da ekonomik önlemleri karara ba¤lamak üzere her
üye devlet taraf›ndan gerek görülen durumlarda toplant›ya ça¤›-
r›l›r. Her üye devlet, Güvenlik Konseyi’nin kararlar›na uymay› ön-
ceden kabul etmifltir. Güvenlik Konseyi’nin, Çin Halk Cumhuri-
yeti (1972’ye kadar Milliyetçi Çin), SSCB, ABD, ‹ngiltere ve
Fransa’dan oluflan 5 daimî üyesi vard›r. Geri kalan 6 üye, Genel
Kurul taraf›ndan, bölge esas›na göre 2 y›l için seçilir. Her üyenin
bir oy hakk› vard›r, ancak daimî üyelerden biri, olumlu 7 oy için-
de bulunmazsa (red ya da çekimser olma durumu) veto kullan-
m›fl say›l›r ve o karar al›nmam›fl olur. Daima üyelerden birinin
toplant›ya kat›lmamas› ise karar al›nmas›n› engellemez. 3) “Ve-
sayet Konseyi”: B.M. Anayasas›’na göre kendini yönetecek duru-
ma gelmemifl uluslar›n siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel ge-
liflmelerini sa¤lamak ifli bu konseye verilmemifltir. Vesayet alt›n-
daki ülkelerin yönetimi, görevli devletlerin temsilcileri ile buna
eflit say›da baflka devlet üyelerinden oluflan Vesayet Konseyi bu
ülkelerin durumunu rapor, dilekçe ve zaman zaman yap›lan ziya-
retlerle izler. 4) “Ekonomik ve Sosyal Konsey”: Üye ülkelerin
ekonomik ve sosyal bak›mdan daha ileri düzeye gelmesi için ça-
l›flmalar yapan Ekonomik ve Sosyal Konsey, Genel Kurulca 3 y›l
için seçilen 18 üyeden oluflur ve her y›l 6 üyelik seçimi yap›l›r.
Konseyin, Avrupa, Asya, Uzak Do¤u, Lâtin Amerika ve Afrika için
bölge komisyonlar› vard›r: 5) “Uluslararas› Adalet Divan›”: Ulus-
lararas› hukukî sorunlar› çözümlemek için kurulmufl olan Adalet
Divan›, her biri ayr› ulustan olan 15 yarg›çtan oluflur. 9 y›l için
seçilen yarg›çlar› Genel Kurul ile Güvenlik Konseyi atar. Adalet
Divan›’na flikâyette bulunmak için B.M. üyesi olmak flart de¤il-
dir. Hollanda’n›n La Haye kentinde bulunan Adalet Divan›
B.M.nin di¤er kurulufllar›na hukuk konular›nda dan›flmanl›k ya-
par. 6) “Sekreterlik”: B.M. örgütünün idarî organ› olan Sekreter-
lik’in bafl›nda, Güvenlik Konseyi’nin tavsiyesi ile Genel Kurulca
seçilmifl bir Genel Sekreter bulunur. Yüksek düzeyde bir diplo-
mat olarak kabul edilen Genel Sekreter, Sekreterlik memurlar›n›
atad›¤› gibi, uluslararas› anlaflmazl›klarda bizzat ya da temsilci-
leri arac›l›¤› ile müdahalede bulunur. Ülkeleri ilgilendiren ve uz-
manl›k isteyen çeflitli sorunlar›n araflt›r›lmas›, izlenmesi ve de-
netlenmesi için B.M.ye ba¤l› ayr› uzmanl›k örgütleri kurulmufl-
tur; bunlar aras›nda B.M. E¤itim, Bilim, Kültür Örgütü (UNES-
