BOLU
115
(teknik nakavt). Günümüzde amatörler, Uluslararas› Amatör
Boks Birli¤i’ne (AIBA); profesyonellerse Avrupa Boks Birli¤i’ne
(EBU) ba¤l›d›r.
BOL‹VYA
(‹spanyolca : Republica de Bolivia, Fr.: Republi-
que de la Bolivie, ‹ng.: Republic of Bolivia), Güney Amerika’da
devlet. Brezilya, Paraguay, Arjantin, fiili ve Peru ile s›n›rlan›r;
denize k›y›s› yoktur. Amerika yerlilerinin genel nüfusa oranla
en çok olduklar› ülkedir (nüfusun % 60’›, Andlar’da % 85). Yi-
ne yerli-beyaz melezi olan Chololar % 31, beyazlar ise ancak
% 10’dan ibarettir. Resmî dil ‹spanyolca olmakla beraber, bir-
kaç yerli dili de kullan›l›r. Dini Katolik’tir (% 94). ‹ki merkezi
vard›r: La Paz (3.800 m. yükseklikte, nüfusu 992.592 ve Suc-
re). Yönetim bak›m›ndan 9 bölgeye ayr›l›r. La Paz (133.985
km
2
), Potosi (118.218 km
2
), Santa Cruz (370.621 km
2
), Beni
(213.564 km
2
), Pando (63.827 km
2
), Oruro (53.588 km
2
),
Chuquiosaca (51.524 km
2
), Cochabaruba (55.631 km
2
), Tari-
ja (37.623 km
2
). Genifl ülke birbirinden aç›kça farkl› iki bölge-
den meydana gelir. Birinci bölgede, kuzey ve do¤uda, ülkenin
% 70 kadar›n› içine alan ova ve platolar yer al›r. Buras› Ama-
zon havzas›n›n bir parças› say›l›r; Amazon’un baz› kollar› tara-
f›ndan sulan›r. Ya¤›fll›, s›cak, ekvator orman› ile kapl›d›r. Or-
man, güneye do¤ru yerini savana b›rak›r. Kuzey ve do¤u Boliv-
ya, her ne kadar birçok tropikal ürünler yetifltirirse de, nüfus
bak›m›ndan tenha, ekonomi bak›m›ndan ülkenin en geri kalm›fl
k›sm›d›r. ‹kinci bölgeyse Andlar›n Cordillera Orientale ve Cor-
dillera Occidentale s›ralar› ve bu s›ralar aras›nda kalan yüksek
ova ve plato düzlüklerinden oluflur. Andlar üzerinde 6.000-
6.500 metreye kadar ulaflan sönmüfl ya da etkin volkanlar var-
d›r. Ova ve plato düzlüklerinin ortalama yüksekli¤i 4.000 m.dir.
Fakat bu yüksekli¤ine ra¤men do¤a koflullar› elverifllidir ve bu
nedenle ülkenin as›l kalabal›k bölgesi buras›d›r. Bununla bir-
likte, deniz etkilerine kapal› oldu¤undan kurakt›r. Kalay (üre-
timde dünyada üçüncü), volfram, antimuan, bak›r, çinko, pet-
rol gibi birçok yeralt› kayna¤›na sahiptir. Birçok tropikal ürün-
ler elde eder: Pirinç, turunçgiller, pamuk, kahve, kauçuk, koka
(Peru ile dünyan›n en önemli üreticisi), büyük ve küçük bafl
hayvan. Fakat buna ra¤men Bolivya, Lâtin Amerika’n›n ekono-
mi bak›m›ndan en geri kalm›fl ülkelerinden biridir. Bunun bafl-
l›ca nedenleri aras›nda, toprak mülkiyeti sorununun hâlâ çözü-
lememifl olmas› (az olan etkili topraklar›n büyük bölümü, say›-
s› s›n›rl› küçük bir az›nl›¤›n mal›d›r); ayr›ca ulafl›m yollar›n›n
yetersizli¤i (1 milyon km
2
genifllikte bir ülkede 3.745 km de-
miryolu ve 16 bin km karayolu), yeralt› kaynaklar›n›n ço¤un-
lukla yabanc› ortakl›klar taraf›ndan iflletilmesi ve yerli imalat
sanayii olmad›¤› için d›flar›ya cevher hâlinde ihraç edilmesi ve
nihayet ülkenin yüzy›ldan uzun bir süreden beri, siyasal bir is-
tikrara kavuflamam›fl olmas› say›labilir. ‹.S. 300’lerde Tiahna-
naco yerlilerinin yerleflti¤i Bolivya, 15. yüzy›lda ‹nkalar›n eline
geçti. Alt›n ve gümüfl peflinde koflan ‹spanyollar, 1538’de ‹nka
uygarl›¤›n› –sözcü¤ün tam anlam›yla– yok ettiler. 18. yüzy›lda
‹spanyollara karfl› birçok yerli ayaklanmas› oldu. Ülke, 300 y›l
kadar ‹spanya yönetiminde kald›ktan sonra 1825’te ba¤›ms›zl›-
¤›n› sa¤layan Simon Bolivar’›n ad›yla, Bolivar Cumhuriyeti di-
ye an›ld›. Kuruluflundan sonraki ilk 140 y›l boyunca Bolivya 60
devrim giriflimi, 70 baflkan ve 11 anayasa de¤iflikli¤i yaflad›.
1879-1884 Savafl›’ndan sonra, Pasifik k›y›lar›nda sahip oldu¤u
araziyi fiili’ye b›rakmak zorunda kald›. 1903’te Brezilya, kauçuk
bak›m›ndan zengin olan Avre eyaletini 10 milyon dolara Boliv-
ya’dan sat›n ald›. 1938 Bolivya-Paraguay Savafl›’nda Bolivya,
Chaco bölgesini Paraguay’a b›rakt›. Bolivya’n›n yenilgisi üst
üste birçok darbe giriflimine neden oldu. 1960’larda maden ifl-
çileriyle ö¤rencilerin devrimci eylemleri yo¤unlaflt›. Arjantin
do¤umlu ünlü devrimci Che Guevara, 1967’de gerilla eylemle-
ri s›ras›nda Bolivya’da öldürüldü. Ülke, 1970’ten 1985’e kadar
s›k s›k de¤iflen Cuntalarla yönetildi; bu yüzden ekonomik ve si-
yasî istikrar sa¤lanamad›. 1985’te Katolik Kilisesi’nin ve Boliv-
ya Merkezî ‹flçi Sendikalar›’n›n bask›lar›yla, çeflitli darbe söy-
lentileri içinde genel seçimler yap›ld›. Milliyetçi Devrim Hare-
keti (MNR)’nin önderi Victor Paz Estenssoro baflkan seçildi.
Ülkede yüzde 14 bine ulaflan enflasyonu afla¤›ya çekmek için
bir dizi ekonomik önlem al›nd› ve IMF ile anlaflma imzaland›.
Bolivya’da May›s 1989’da yeni baflkanl›k seçimleri yap›ld› an-
cak hiçbir aday gerekli ço¤unlu¤u sa¤layamad›. Anayasa uya-
r›nca seçim, Kongre’ye b›rak›ld›. Sol Devrimci Hareket’in (MIR)
aday› Jaime Paz Zamora, Kongre’de ço¤unlu¤u elde ederek
baflkan seçildi. Paz Zamora, eski baflkan Victor Paz Estensso-
ro’nun serbest piyasa politikalar›n› sürdürme güvencesi verdi.
BOLU,
Bat› Karadeniz bölü-
münde il. Kuzeyde Zonguldak,
Karadeniz, bat›da Sakarya, Bile-
cik, güneyde Ankara, Eskiflehir,
do¤uda Ankara ve Çank›r› illeri
aras›nda kal›r. ‹l merkezinin gü-
neyindeki Köro¤lu kütlesi (en
yüksek doru¤u 2.499 m.) hariç,
da¤lar az yüksektir ve genellik-
le 2.000 m.yi bulmazlar. Bu
da¤lar aras›nda, yukar› 盤›rla-
r›nda do¤u-bat› yönünde uza-
nan vadi oluklar› yer yer genifl-
leyerek yüksek ova düzlükleri meydana getirir. Ana yollar bura-
lardan geçti¤i gibi, bafll›ca yerleflmeler de, birbirinden dik ya da
bas›k da¤lar, efliklerle ayr›lm›fl olan bu ovalarda kurulmufltur
(Gerede, Yeniça¤a, Bolu, Düzce, Seben, Mudurnu, Göynük ova-
lar›). Bütün akarsular sular›n› ya Sakarya’ya ya da öteki ›rmak-
larla Karadeniz’e gönderirler. ‹l içinde ancak birkaç küçük göl
vard›r (Yeniça¤a, Yedigöller ve Abant). Bat› Karadeniz bölümü-
nün tipik iklim koflullar› iç k›s›mlara do¤ru bozulur ve yerini or-
ta derecede ya¤›fll›, k›fllar› daha so¤uk bir iklime b›rak›r. Fakat
do¤al bitki örtüsü Karadeniz özelliklerini daha iyi saklar. Bolu
ili, orman bak›m›ndan Türkiye’nin en zengin köflelerinden biri-
dir (% 40). Ekonomi tar›ma dayan›r. Bafll›ca ürünler; tah›l, f›n-
d›k, patates, flekerpancar› ve tütündür. Yeralt› kaynaklar›ndan
iflletilenler aras›nda linyit baflta gelir (Bolu-Mengen aras›nda).
Sanayi kurulufllar› daha çok orman ürünlerini iflleyen fabrika ve
atölyelerdir. Büyük fabrika olarak Bolu Çimento Fabrikas› say›-
labilir. Ankara-‹stanbul flosesi üzerinde ve bu iki büyük kente
eflit uzakl›kta bulunmas›, ormanlar›, çevresiyle güzel bir tabiat
