B‹RSEL, Salâh
110
CO); Uluslararas› Çal›flma Örgütü (ILO); Dünya Sa¤l›k Örgütü
(WHO); Uluslararas› Sivil Havac›l›k Örgütü (ICAO); Uluslararas›
G›da ve Tar›m Örgütü (FAO); Uluslararas› Ticaret Örgütü (UNC-
TAD); Uluslararas› Para Fonu (IMF); Uluslararas› ‹mar ve Kalk›n-
ma Bankas› (IBRD); Uluslararas› Atom Enerjisi Ajans› (IAEA);
Dünya Meteoroloji örgütü (WMO) say›labilir. Uluslararas› anlafl-
mazl›klarda Güvenlik Konseyi, B.M.nin üyesi olsun olmas›n bir
devletin
flikâyeti
üzerine,
Genel
Sekrete-
r kendi giriflimiyle harekete geçebilir. Sorunun görüflülmesi so-
nunda Konsey soruflturma açabilir, taraflar› bar›flç› yollarla uz-
laflmaya davet edebilir ya da uygun gördü¤ü bir anlaflma yolu
tavsiye edebilir. Genel Kurul, Güvenlik Konseyi’ne getirilmifl bir
soruna Konsey’in iste¤i olmaks›z›n tavsiyede bulunamaz. Bar›fl›n
do¤rudan tehditi, bozulmas› ya da sald›r› karfl›s›nda tek yetkili
organ, Güvenlik Konseyi’dir. Uluslararas› bar›fl ve güvenli¤in ye-
niden kurulmas› için kararlar al›r. Sorunun bütünü görüflülme-
den do¤acak zararlar› önlemek için geçici önlemler de alabilir.
Güvenlik Konseyi’nin bu önlemleri aras›nda askerî müdahale yo-
luna baflvurulabildi¤i gibi (Kore, Süveyfl, K›br›s sorunlar› gibi)
bu yola baflvurulmayan, ekonomik iliflkilerin kesilmesi, ulafl›m›n
durdurulmas›, diplomatik iliflkilerin ask›ya al›nmas› gibi yollar
da vard›r (Güney Afrika Cumhuriyeti’ne karfl› al›nan önlemler gi-
bi [Güney Afrika Cumhuriyeti’nin üyeli¤i 1974’te ask›ya al›nd›]).
Bar›fl›n bozuldu¤u, tehdit alt›nda kald›¤› ya da bir ülkenin silâh-
l› sald›r›ya u¤rad›¤› durumlarda Güvenlik Konseyi’nin alaca¤› ka-
rarlarda daimî üyelerin veto hakk› kullanmas›, gerekli önlemlerin
al›namamas›n› do¤urdu¤undan, 3 Kas›m 1950 tarihinde al›nan
bir kararla bu gibi durumlarda Genel Kurul, gerekli önlemleri al-
ma yetkisine sahip k›l›nm›flt›r. Güvenlik Konseyi’nin oybirli¤iyle
karar alamad›¤› durumlarda Genel Kurul silâhl› müdahale dahil
her türlü önlemi alabilir. Kore (1950), Süveyfl ve Macaristan
(1956), K›br›s (1964) olaylar›nda B.M. bu flekilde müdahalede
bulunmufltur. B.M. az geliflmifl ülkelere ekonomik ve teknik yar-
d›m götürmekte, uluslararas› ve k›talararas› haberleflme, incele-
me, karfl›laflt›rma yapmaktad›r. B.M.nin di¤er eylem alanlar›ndan
biri de insan haklar› ile ilgili aland›r. 10 Aral›k 1948’de kabul edi-
len ‹nsan Haklar› Bildirisi’ne dayan›larak, Ekonomik ve Sosyal
Konsey ve bu konseye ba¤l› komisyonlar, siyasal ve medenî
haklarla ve ayr›ca ekonomik, sosyal ve kültürel haklarla ilgili özel
antlaflmalar haz›rlay›p uygulan›p uygulanmad›¤›n› denetler.
1960’l› y›llardan sonra B.M.nin üye say›s› büyük bir h›zla artm›fl,
buna paralel olarak örgüt yeni kurulufllarla güçlendirilmifltir.
Merkezi Manilla’da olan Asya Kalk›nma Bankas› (1966), merke-
zi Viyana’da bulunan S›naî Kalk›nma ‹çin Birleflmifl Milletler Ku-
rumu (UNIDO) (1966), New York’ta E¤itim ve Araflt›rma Enstitü-
sü (1965) kurulmufltur. Yine 31 A¤ustos 1965’te yürürlü¤e giren
bir de¤iflikli¤e göre Güvenlik Konseyi üye say›s› 11’den 15’e,
Ekonomik ve Sosyal Konsey üye say›s› da 18’den 27’ye ç›kar›l-
m›flt›r. B.M.nin acil müdahale gücünü temsil eden ve çeflitli ül-
ke askerlerinden oluflan “Mavi Bereliler” ilk defa 1956’da M›s›r-
‹srail s›n›r›nda görev ald›lar. Daha sonra 1960-1964 aras› Kon-
go-Kinflasa’da bulundular ve K›br›s’ta ç›kan olaylardan sonra
1964’ten beri Türk ve Rum toplumlar›n›n çat›flmas›n› engellemek
amac›yla K›br›s’a geldiler. Ancak “Mavi Bereliler”in mevcudiyeti
K›br›s’ta Rum sald›r›lar›n› engelleyememifl, 1974 y›l›nda Türkiye
Cumhuriyeti, K›br›s’a ç›kartma yapmak zorunda kalm›flt›r. Günü-
müzde, B.M. örgütü, büyük devletlerin ç›kar çat›flmalar›ndan,
özellikle siyasal anlaflmazl›k ve baz› devletlerin sald›rgan davra-
n›fllar›n› önlemekte çaresiz kalmaktad›r.
B‹RSEL, Salâh
(1919 Ban-
d›rma-1999 ‹stanbul), flair, de-
neme yazar›. Yüksekö¤renimini
‹stanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Felsefe Bölümü’nde ta-
mamlad› (1948). Uzun y›llar An-
kara’da ve ‹stanbul’da ifl müfet-
tiflli¤i, kitapl›k müdürlü¤ü görev-
lerinde bulundu. Gündüz, Seçil-
mifl Hikâyeler, Sanat ve Edebiyat,
Nokta, Yenilik, Varl›k, Papirüs,
Türk Dili dergilerinde yazd›.
Okurun benimsedi¤i al›fl›lm›fl
kal›plar› sarsma iste¤iyle ola¤andaki flafl›rt›c›, çarp›c› yanlar›
arayarak genellikle tafllama havas›na kayd›. Son y›llarda özellik-
le an› ve anlat› türlerindeki yap›tlar›yla genifl ilgi toplad›. Bafll›-
ca yap›tlar›: “Dünya ‹flleri” (fliirler, 1947), “Günlük” (1955),
“Ases” (fliirler, 1960), “Kikirikname” (fliirler, 1961), “Dört Köfle-
li Üçgen” (roman, 1961), “Kendimle Konuflmalar” (denemeler,
1970), “Haydar Haydar” (fliirler, 1972), “Ah Beyo¤lu, Vah Be-
yo¤lu” (an›lar, 1976), “fiiir ve Cinayet” (denemeler, 1975- Türk
Dil Kurumu Ödülü, 1976), “Kahveler Kitab›” (an›lar, 1976),
“Kufllar› Örtünmek” (günlük, 1976), “Kurutulmufl Felsefe Bah-
çesi” (denemeler, 1979), “Bo¤aziçi fi›ng›r M›ng›r” (olaylar-an›-
lar, 1979), “Paf ile Puf” (deneme, 1981 - Türkiye ‹fl Bankas›
Deneme-Elefltiri Ödülü, 1982), “Halleyi Kim Kurtar›r” (deneme,
1981), “Hacivat Günlü¤ü” (1982), “Yafll›l›k Günlü¤ü” (1986,
Sedat Simavi Vakf› Edebiyat Ödülü), “fiifledeki Zenci” (1986),
“Aynalar Günlü¤ü” (1998), “Asansör” (deneme, 1987), “Kedi-
ler” (deneme, 1988), “Hafiyeler Önde Gider” (deneme, 1991),
“Varduman” (fliirler, 1993), “Rumba da Rumba” (fliirler, 1995),
“‹nce Donanma” (fliirler, 1995), “Papa¤anname” (günlük,
1995), “Yanl›fl Parmak” (deneme, 1996).
B‹S‹KLET,
tekerle¤inin ayakla çevrilmesiyle yürüyen, genel-
likle iki tekerlekli tafl›t, çiftteker. Bisikletin hareketi, ortadaki iki
pedal›n yard›m›yla sa¤lan›r. Pedallar, büyük ayna difllisini çevi-
rir, bu difllinin hareketi, bir zincirle arka tekerle¤e iletilir. Ancak
böyle basit bir mekanizmas› olan bisiklet, bugünkü durumuna
yüz y›ll›k bir geliflme sonucu gelebildi. 17. yüzy›l›n sonlar›nda,
binicinin ayaklar›yla yere bas›p yürüttü¤ü, bütünüyle tahtadan
olan ilk bisiklet yap›ld›. 1870 y›l›ndaysa, ön tekerle¤i çok büyük,
arka tekerle¤i çok küçük olan bir tür gelifltirildi. Bisiklet, bugün-
kü biçimini 1876’da ald›. Bu yeni tip bisiklette her iki tekerle¤in
boyu ayn›yd›. 1889’da havayla fliflirilmifl lastiklerin kullan›lma-
ya bafllanmas›, bisikletin geliflimini h›zland›rd›. Günümüzde,
tüm dünyaya yay›lm›fl olan bisiklet, tafl›t arac› olmaktan çok,
spor ve e¤lence arac›d›r.
B‹T,
kimi hayvan türlerinde ve insan vücudunda asalak olarak
