BURSA
125
mel haklar›; özgürlük, güvenlik, bask›ya karfl› direnme ve mül-
kiyet hakk›d›r. Burjuva dünya görüflünde mülkiyet hakk›, doku-
nulmaz ve kutsal bir hakt›r.
BURKULMA,
ola¤and›fl› bir hareket sonucunda eklem ba¤-
lar›nda oluflan kopma ya da afl›r› gerilme. T›p dilindeki ad› dis-
torsiyondur. En çok el ve ayak bileklerinde ve dizde olur. Belir-
tileri, burkulan eklemde a¤r›, fliflme, hareketin güçleflmesi ya da
yap›lamamas›d›r. Eklem içinde kanama da olabilir. Tedavisi için
so¤uk kompres ve fazla s›k› olmamak kofluluyla eklemi sarmak
yararl›d›r. Baz› burkulmalarda lokal anestezi gerekebilir.
BURMALI
ya da
YILANLI SÜTUN,
‹stanbul’da, Sulta-
nahmet Meydan›’nda Dikilitafl ve Örme Sütun’un aras›nda bulu-
nan tarihî tunç sütun. Yunanl›lar›n Perslere karfl› kazand›¤› Sa-
lamis ve Plataia zaferlerinin an›s›na yap›lm›fl ve Delfi’deki Apol-
lon Tap›na¤›’na arma¤an edilmiflti. Bizans ‹mparatoru I. Kons-
tantin taraf›ndan ‹stanbul’a getirilerek Hipodrom’a diktirilmifltir.
Eskiden sütunun üst bafl›nda üç yöne dönük üç y›lan bafl› var-
d›. Bunlar, 18. yüzy›l bafllar›nda kaybolmufltur. Bafllardan biri-
nin bir parças› ‹stanbul Arkeoloji Müzesi’ndedir. Eskiden sekiz
metre yüksekli¤inde olan sütun, bugün befl metredir. 3.-13.
burmalara, sütunu Apollon Tap›na¤›’na arma¤an eden 31 Yunan
flehrinin adlar› kaz›nm›flt›r.
BURSA,
Marmara Bölgesi’nde 28º10’ ve 30º kuzey enlemle-
riyle 40º 40
′
ve 39º 35
′
do¤u boylamlar› aras›nda yer alan il ve
bu ilin merkezi olan kent. ‹li do¤udan Bilecik, kuzeydo¤udan
Sakarya, kuzeyden Kocaeli, kuzey ve kuzeybat›dan Marmara De-
nizi, güneybat› ve güneyden Bal›kesir ile Kütahya çevreler. Yü-
zölçümü 11.027 km
2
’dir. ‹lin yeryüzü flekillerini, birbirinden
efliklerle ayr›lm›fl çöküntü alanlar›yla yüksek olmayan da¤lar
belirler. Çöküntü alanlar›n›n bafll›calar›n›, ‹znik ve Ulubat gölle-
ri ile Bursa, Yeniflehir ve ‹negöl ovalar› oluflturur. Bursa ili top-
raklar›ndaki ovalar›n yükseklikleri kimi yerde 1.000 m.yi bul-
makta, yaylalar ise da¤lar›n yüksek kesimlerinde genifl alanlar
kaplamaktad›r. Da¤lar genellikle do¤u-bat› yönünde uzan›r.
Bunlar›n en önemlisi Uluda¤’d›r (2.543 m.). Bat›s› Domaniç
Da¤lar›’n›n bir bölümüyle engebelenen il topraklar›nda, Orha-
neli ve Keles yöresinde Gökçeda¤, Akda¤ ve E¤riöz Da¤› gibi,
tek bir kitle durumundaki kabart›lar da bulunur. Di¤er da¤lar
Samanl› Da¤lar›, Kat›rl› Da¤lar›, Mudanya Da¤lar›, Karada¤,
Sincan Da¤lar›’d›r. Bursa ili topraklar›n›n yaklafl›k % 17’sini
ovalar kaplar. Bunlar da, Orhangazi, ‹znik, Yeniflehir, Bursa, Ça-
y›rköy, Karacabey, Mustafakemalpafla ve ‹negöl ovalar›d›r. ‹lde
genifl bir yer kaplayan yayla ve platolar, daha çok Uluda¤’›n
yüksek kesimlerindedir. En önemlileri, Sar›alan, Kad›yaylas› ve
Kirazl›yayla’d›r. Bursa ili akarsular bak›m›ndan fazla zengin de-
¤ildir. ‹lin en önemli akarsular› aras›nda Susurluk Çay› ile Ko-
caçay say›labilir. Ayr›ca Nilüfer Çay›, Deliçay, Mustafakemalpa-
fla Çay›, Küçükkaradere Suyu ve Göksu da Bursa ovalar›n› sula-
yan akarsulard›r. Bursa ili topraklar›ndaki en önemli göller, Ulu-
bat ve ‹znik’tir. Bunlardan baflka, Uluda¤’›n doru¤unun 8 km do-
¤usunda, Karagöller ad›yla an›lan üç küçük göl vard›r. ‹klimi,
Akdeniz ile Karadeniz iklimleri aras›nda bir geçifl niteli¤i göster-
mektedir. K›fllar›n çok sert geçmedi¤i ilde, yaz dönemlerinde de
fliddetli bir kurakl›k görülmez. En çok ya¤›fl, k›fl ve ilkbahar ay-
lar›nda düflmektedir. Bursa’n›n y›ll›k ya¤›fl ortalamas› 713
mm.dir. Bitki örtüsü, iklim özelliklerine ba¤l› olarak çeflitlilik
gösterir. Selvi ve kavak türleri, mefle, kocayemifl, kay›n, yaprak
döken mefleler, karaçam, akçaa¤aç, k›z›la¤aç, titrekkavak, bodu-
rard›ç, gürgen gibi, de¤iflik türde a¤açlara rastlan›r. ‹lin baz›
bölgelerindeki egemen bitki örtüsü ise makilerdir. Bursa ili top-
raklar› av hayvanlar› bak›m›ndan oldukça zengindir. Bu hayvan-
lar aras›nda vaflak, kurt, çakal, yabandomuzu, pars, s›rtlan, tav-
flan, tilki gibi türler vard›r. Bursa, nüfus varl›¤› aç›s›ndan ülke-
mizin önemli illeri aras›nda yer al›r. Bursa, hem tar›m hem sa-
nayi bak›m›ndan oldukça geliflmifl yap›s›yla ‹stanbul, Ankara,
‹zmir, Adana gibi merkezlerin hemen ard›ndan gelir. Do¤al ve
tarihî zenginlikleriyle oldu¤u kadar, verimli ve sulak topraklar›,
yurt çap›nda tan›nan ürünleriyle Bursa, hakl› bir ün kazanm›flt›r.
‹pek, sofral›k zeytin, fleftali, kestane dendi¤inde akla Bursa ge-
lir. ‹lde her türlü tah›l yetifltirilmekle birlikte, bitkisel üretimin
a¤›rl›¤›, türlü sanayi bitkileri ve meyve-sebze tar›m›ndad›r. Bur-
sa’da sanayi bitkileri, ekim alan› bak›m›ndan tah›llar›n çok geri-
sinde olmakla birlikte, ekonomik bak›mdan daha de¤erlidir. Sa-
nayi bitkileri ekimi 1950’lerde yayg›nlaflmaya bafllam›fl ve bir-
çok tah›l türünün yerini alm›flt›r. Tütün, Bursa’n›n en önemli ih-
racat ürünlerinden biridir. fiekerpancar›, anason, pamuk (havlu-
culukta), ayçiçe¤i ve susam, Bursa’da yetifltirilen öteki sanayi
bitkileridir. Bursa’da, hayvanc›l›k oldukça geliflmifltir. Küçükbafl
hayvanlardan en yayg›n olan› koyundur. Daha çok yapa¤›s› için
beslenen merinos ›rk› önemli bir yer tutar. Büyükbafl hayvanla-
r›n en önemlisi s›¤›rd›r (Montafon, kara ve boz ›rk s›¤›rlar). Hay-
vanc›l›¤›n en h›zl› ve sürekli geliflen kolu kümes hayvanc›l›¤›,
özellikle de tavukçuluktur. ‹lde birçok modern tavuk çiftli¤i bu-
lunmaktad›r. Ar›c›l›k, deniz bal›kç›l›¤› ve tatl› su bal›kç›l›¤› da ya-
p›lmaktad›r. Bir zamanlar ilin en önemli gelir kayna¤› olan ipek-
böcekçili¤i, eski önemini yitirmifl olmas›na karfl›n, yine de hem
tar›m, hem de sanayi üretimi içinde önemli bir yere sahiptir.
Bursa, orman varl›¤› aç›s›ndan da zengin bir ildir. Türkiye’nin
önemli imalat sanayii merkezlerinden biridir. Kentte sanayinin
as›l at›l›m› 1960’lar›n ortalar›ndan bafllayarak gerçekleflti. Kim-
ya dal›nda sentetik iplik üreten fabrikalar, tafl›t araçlar› dal›nda
otomobil fabrikalar› ve otomotiv yan sanayii, g›da sanayii dal›n-
da konserve ve meyve sular› fabrikalar›, dokuma dal›nda tam
entegre modern fabrikalar kuruldu. Bursa, Türkiye’nin en çok
turist çeken yörelerinden biridir. Osmanl› sanat yap›tlar›n›n en
önemlilerinden baz›lar›n›n bulundu¤u Bursa, ayn› zamanda bir
“kapl›ca kenti”dir. Türkiye’nin bafll›ca k›fl sporlar› ve kayak mer-
kezidir. Marmara k›y›lar›nda h›zla yay›lan tatil siteleri ve yazl›k-
lar, Bursa’n›n turizm olanaklar›n› daha da zenginlefltirmifltir.
Bursa, düzenli ve bak›ml› karayollar›yla, ‹stanbul, Ankara, ‹zmir
gibi merkezlere ve bütün komflu illere ba¤l›d›r. Bursa’ya ulafl›m
as›l olarak karayoluyla yap›lmaktad›r. Bursa, Marmara Bölge-
si’nde, ‹stanbul’dan sonra, ikinci büyük kenttir. Kent, büyümesi
yeterli ölçüde denetlenemedi¤i için, teknik ve sosyal donan›m-
dan yoksun, düzensiz bir bina y›¤›n› hâline gelmifltir. Düzensiz
ve yo¤un kurak alanlar oluflmufl, etkin bir ulafl›m sistemi sa¤la-
