CÂM
130
için cam hamuruna kimi metal oksitleri (demir-sar› ya da k›rm›-
z› vb.) kat›l›r. Normal pencere cam›, günefl ›fl›nlar›n›n bir bölü-
münü geçirirse de morötesi ›fl›nlar› geçirmez. Bu yüzden silis
yerine B
2
O
3
ya da P
2
O
5
içeren ve morötesi ›fl›n›m› da geçiren
camlar›n kullan›lmas› daha sa¤l›kl›d›r.
CÂM,
s›rça, cam; kadeh. Edebiyatta flarap, bade gibi sözcük-
lerle kadeh anlam›nda kullan›lm›flt›r. Biçimi ve rengi, âfl›¤› sar-
hofl etmesi bak›m›ndan, sevgilinin duda¤›, genellikle câma ben-
zetilerek say›s›z tamlama yap›lm›flt›r. Ayr›ca Cem, Cemflid adla-
r›yla birlikte yayg›n olarak geçer. Tasavvufta ise Tanr› âfl›¤›n›n
yüre¤i anlam›nda kullan›lm›flt›r.
CAMGÖZ,
deniz k›y›lar›na yak›n yerlerde yaflayan, boyu 1,5
m. kadar olan, eti lezzetli bir cins köpekbal›¤›
(Galeus ca-
nis).
Küçük bal›klarla beslenen camgöz, az say›da ve canl› ola-
rak yavrular. Üç türü vard›r: boz camgöz, adi camgöz ve mah-
muzlu camgöz. Aç›k yeflil ya da sar› olan gözleri cam gibi par-
lad›¤›ndan bu ad› alm›flt›r.
CAMGÜZEL‹,
k›rm›z› çiçekler açan bir tür k›naçiçe¤i. Pen-
cere kenarlar›nda daha iyi yetiflti¤i için bu ad› alm›flt›r. Evlerde
süs çiçe¤i olarak yetifltirilir.
CAM‹,
Müslümanlar›n ibadet etmek için topland›klar› minare-
li tap›nak. En geliflmifl durumunda büyük bir d›fl avlunun orta-
s›nda yer alan flad›rvanl› iç avlu ve kubbeli as›l yap› olmak üze-
re iki bölümden oluflur. Caminin sözlük anlam› “toplayan”d›r.
Müslümanlar günde befl kez namaz zamanlar›nda, ayr›ca bay-
ram sabahlar›nda ve cuma namazlar›nda camide toplan›rlar.
Günlük namazlar› camide k›lma zorunlu¤u yoktur; ama bayram
ve cuma namazlar› cemaatle (topluca) ve camide k›l›n›r. Camile-
rin baz› ortak özellikleri vard›r. Hemen her cami, bir “d›fl avlu”
nun ortas›nda bulunur. Bu avlu genellikle, pencereleri demir
parmakl›klarla süslü bir alçak duvarla çevrilidir. Çeflitli yönlere
aç›lan birkaç kap›s› vard›r. Baz› camilerde, d›fl avluda imamlar
için “meflruta” ad› verilen konut bulunur. Büyük bir cümle kap›-
s›yla di¤er yard›mc› kap›lardan girilen “iç avlu”, d›fl avlu ile ana
yap› aras›ndad›r. ‹ç avlu ya da harem, iç taraf›nda sütunlu bir ga-
leriyle çevrilidir. Bu galerilere “revak” denir. Ortada abdest al-
maya yarayan bir flad›rvan bulunur. Avlunun camiye girifl cep-
hesi boyunca uzanan revak›, “son cemaat yeri” ad›n› tafl›r. Yine
büyük bir cümle kap›s›yla geçilen as›l ibadet bölümüne genel
olarak “harim” ya da “sah›n” denilir. Ortada daha genifl olan “or-
ta sah›n” bulunur, bunun tam orta bölümüne “kubbealt›”, yan-
lardakilere de, “yan sah›nlar” denir. ‹badet yönünü gösteren
“mihrap”, k›ble duvarlar›nda çukur bir hücre hâlinde olur. Mih-
rab›n önünde caminin esas taban›ndan az yüksekteki yer, “mih-
rap sekisi” ad›n› tafl›r. Mihrab›n sa¤ taraf›nda, hutbe okumak için
merdivenli bir “mimber”, solda yine birkaç basamakla ç›k›lan bir
“vaiz kürsüsü” bulunur. Selâtin camilerde, güneydo¤u köflesin-
de bulunan ve bir locay› and›ran “hünkâr mahfili” vard›r. Bura-
da hükümdarlar namaz k›larlard›. Ayr›ca caminin içinde kad›n-
lara ayr›lm›fl “kad›nlar mahfili”, müezzinler için “müezzin mahfi-
li” gibi bölümler yer al›r. Namaz vakitlerini bildirmek üzere “fle-
refe” denilen balkonundan ezan okunan “minare”, caminin
önemli bir parças›d›r. Baz› camilerde iki ya da daha çok say›da
minare vard›r. Birden çok minareli camilerde, kandil ve bayram
günlerinde minareler aras›na “mahya”lar kurulur. Eski camiler,
genellikle tek yap›lar de¤ildiler. Medrese, kütüphane, çeflme,
sebil, hamam, imaret, s›byan okulu, darüflflifa, hazire (mezarl›k)
gibi yap›lar›n bütünü ya da bir bölümüyle çevrilir ve bu yap›lar
toplulu¤una “külliye” ad› verilir. ‹lk cami, Hicret s›ras›nda, Mek-
ke ile Medine aras›ndaki “Kubâ” köyünde kerpiçten yap›ld›. Da-
ha sonra, Medine’de Muhammet Peygamber’in evinin avlusu
cami olarak kullan›ld›. Minaresi yoktu. Müezzin, yüksek bir tafl
üzerine ç›karak ezan okurdu. Emevîler döneminde, gerçek an-
lamda camiler yap›ld›. Bunlar›n en ünlüsü, 691’de yap›lan Ku-
düs’teki Ömer Camii’dir. Bunu 702’de yap›lan Mescid-ül Aksa
izler. Cami mimarl›¤› Abbasîler, Fat›mîler ve Anadolu Selçuklu-
lar› dönemlerinde güzel örnekler vermiflse de en görkemli cami-
lere Osmanl›lar döneminde rastlan›r. Bursa’daki Ulucami
(1399), Yeflilcami (1424), Edirne’deki Beyaz›t Külliyesi (1488),
Selimiye Külliyesi (1575), ‹stanbul’daki Fatih Camii (1470), Be-
yaz›t Camii (1505), fiehzade Camii (1548), Süleymaniye Camii
(1557) Osmanl› dönemi camilerinin önemli örnekleridir.
CAM‹ALTI TERSANES‹,
‹stanbul’da Haliç k›y›s›nda, Ka-
s›mpafla’yla Camialt› aras›nda, Türkiye’nin en eski tersanesi.
Fatih Sultan Mehmet döneminde yap›ld› (1455). Daha sonra ya-
p›lan eklerle geniflletildi. 1984’te Türkiye Gemi Sanayii Afi’ye
ba¤land›. Tersanede 20.000 t’a kadar yük gemileri, 160 m’ye ka-
dar her tipte özel yolcu gemileri yap›lmaktayd›.
CAMKANATLILAR,
hortumlar› körelmifl bir kelebek fa-
milyas›
(Sesiidae).
Kurtçuklar›, elma, kavak, mefle, kay›n,
frenküzümü ve gürgen a¤açlar›n›n odunlar›na zarar verir. Kanat-
lar› saydam olan camkanatl›lar, eflekar›lar›na benzerler.
CANDARO⁄ULLARI BEYL‹⁄‹,
1292-1461 y›llar› aras›n-
da Anadolu’da Kastamonu, Sinop, Samsun, Çank›r› ve Çorum
dolaylar›nda hüküm süren beylik. Beyli¤in kurucusu, Anadolu
Selçuklu emirlerinden fiemsettin Yaman Candar’d›r. fiemsettin
Yaman, Eflani dolaylar›nda ‹lhanl›lara ba¤l› olarak beyli¤ini sür-
dürdü. O¤lu I. Süleyman Pafla Kastamonu, Sinop ve Samsun
dolaylar›n› ele geçirdi ve ‹lhanl›lar›n y›k›l›fl›na kadar onlara ba¤l›
kald›. ‹lhanl›lar›n y›k›l›fl›ndan sonra da ba¤›ms›z olarak beyli¤ini
sürdürdü. Ancak Süleyman Pafla’n›n ölümünden sonra beylik,
Sinop ve Kastamonu flubelerine ayr›ld›. Bu ayr›l›ktan bir süre
sonra, önce Kastamonu flubesi Osmanl›lar›n eline geçti. Fatih,
Trabzon Seferi s›ras›nda beyli¤in Sinop flubesine de son verdi.
Candaro¤ullar›, edebiyatç›lar› ve bilginleri korumufl, yönetimle-
rindeki yerleri imar etmifllerdir. Candaro¤ullar›n›n beyli¤i hima-
yesindeki yazarlar aras›nda, Maktel-i Hüseyin’in yazar› Ebu Mih-
nef, ‹ntihab-› Süleymanî adl› tasavvuf kitab›n›n yazar› Allame
Mahmud fiirazî say›labilir. Kastamonu, Sinop, Eflani, Safranbo-
lu gibi yerlerde çok say›da cami, medrese, imaret ve külliye yap-
t›ran Candaro¤ullar›ndan kalan en önemli yap›lardan biri Kasta-
monu’daki ‹smailbey Külliyesi’dir.
CAN‹K DA⁄LARI,
Kuzey Anadolu Da¤lar›’n›n Orta Kara-
deniz k›y› bölümünde yer alan kesimine verilen genel ad. Yak-
