BÜYÜK TAARRUZ
127
erekleri elde etmek umuduyla yap›lan eylemler. Büyü, bir tür
bofl inançt›r. Büyüyle u¤raflanlar, iyi ya da kötü do¤aüstü güç-
leri yönetebileceklerini ve böylelikle de, istedikleri kimselere za-
rar verebileceklerini ya da yarar sa¤layacaklar›n› savunarak çev-
resindekileri de buna inand›rmaya çal›fl›rlar. Büyü, çoktanr›l›
dinler ça¤›n›n insan-tanr› iliflkilerini düzenleyen, tanr›lar›n iyi-
liklerini kendi üzerlerine çekmek ve kötülüklerini de kendilerin-
den uzaklaflt›rmak için giriflilen dinsel eylemlerin, insanlar›n
tektanr›l› dinlere geçtikten sonra da koruduklar› inanç art›klar›-
d›r. Büyü, çeflitli amaçlar için yap›l›r, en yayg›n olanlar›, bir ki-
fliye kötülük etmek ya da büyüden kurtulmak amac›yla yap›lan›-
d›r. Bugün, bilim ça¤›nda büyü, art›k masallarda kalm›fl bir bofl
inanç durumundad›r.
BÜYÜK ‹SKENDER
(‹.Ö.
356 Pella-323 Babil), ‹lk Ça¤’da
kendi ad›yla an›lan imparatorlu-
¤un kurucusu ve “Helenistik Ça¤”
denilen dönemin bafllat›c›s› devlet
adam› ve asker. Makedonya Kral›
II. Filip ile ‹lliryal› Prenses Olim-
piyas’›n o¤ludur. 13 yafl›ndayken
Aristoteles, ‹skender’e ö¤retmen
tayin edildi. ‹skender genç yaflta
ola¤anüstü yeteneklere sahip ol-
du¤unu ortaya koydu. 16 yafl›nda Trak kabilelerine baflar›l› bir
sefer yapt›. 18 yafl›nda Heronia Savafl›’nda, Makedonya ordusu-
nun sol kanad›na komuta etti, zaferin kazan›lmas›nda etkili oldu.
Babas›n›n ‹.Ö. 336’da öldürülmesi üzerine Makedonya taht›na
geçti. Yunanistan’da ve Trakya’da Makedonya’n›n durumunu
güçlendirdikten sonra, ‹.Ö. 334’te Perslere karfl› “Asya Seferi”ni
bafllatt›. 30.000 piyade ve 5.000 süvariden oluflan bir kuvvetin
bafl›nda Anadolu’ya geçti. Pers ordular›n› Granikos/Biga Çay›
(334), ‹ssos (333) savafllar›nda yendi. ‹ssos Savafl›’ndan sonra
Fenike k›y›lar› ile M›s›r’› ele geçirdi. M›s›r’da Siva Vahas›’nda
bulunan Amon tap›na¤›n›n baflrahibi taraf›ndan “Amon’un O¤-
lu” olarak selâmland›. Bu olay gerek kendisi, gerekse ordusu
üzerinde önemli bir etki yapt›. M›s›r’dan sonra Pers ordular›n›
Gaugamela Savafl›’nda yendi (331). Bu yenilgiyle Pers ‹mpara-
torlu¤u tarihe kar›flt›. Pers imparatorlu¤u’nun bafll›ca kentleri
olan Babil, Sus, Persepolis ve Pasargad, ‹skender’in eline geç-
ti. Pers ‹mparatorlu¤u’nun ortadan kalkmas›yla ‹skender, “Asya
Seferi”nin sona erdi¤ini ilân etti. Bundan sonra Pers ‹mparator-
lu¤u’nun Do¤u ‹ran ve Orta Asya’daki eyaletlerini ele geçirmek
için harekete geçti. Bu bölgelerde kentler kurdu, garnizonlar
yerlefltirdi. ‹.Ö. 327 y›l›nda Hindistan’› fethe giriflti. ‹.Ö. 326’da
Hint mihracesi Poros’u yendi. ‹ndus Irma¤›’n› geçti. ‹ndus’un
denize döküldü¤ü yere ulaflt›; amac›, Ganj Irma¤›’na kadar olan
yerleri fethetmekti. Ancak askerlerinin muhalefeti buna engel ol-
du. Babil’e dönmek zorunda kald›. 33 yafl›nda bu kentte öldü.
BÜYÜK MENDERES,
Ege Bölgesi’nin en uzun, en
önemli akarsuyu. Göller Yöresi’nin kuzeyinde Sand›kl›, Banaz,
K›z›lda¤ ve Akda¤’dan ç›kan kollarla meydana gelir. Akda¤’dan
ç›kan kola bazen Sa¤ Menderes ad› da verilir (185 km). Tüm
uzunlu¤u 584 km’dir. Yer yer geniflleyen, zemini alüvyonlarla
kapl›, uzun bir oluk içinde do¤u-bat› yönünde akar. Söke yak›-
n›nda güneye dönerek, genifl a¤›z ovas›n› meydana getirir (Ba-
lat Ovas›). Bafa Gölü’nün bat›s›nda Ege Denizi’ne dökülür.
BÜYÜK OKYANUS
→
PAS‹F‹K OKYANUSU
BÜYÜK SELÇUKLU ‹MPARATORLU⁄U,
O¤uz
Türklerinin kurdu¤u büyük devlet (1040-1157). Aral Gölü ve
Hazar Denizi dolaylar›nda oturan O¤uzlar taraf›ndan kuruldu.
Ad›n› O¤uz Subafl›s› Selçuk Bey’den ald›. Selçuk Bey’in ölü-
münden sonra bir ara da¤›l›r gibi olan O¤uzlar›, Selçuk Bey’in
torunlar› Tu¤rul ve Ça¤r› beyler yeniden bir araya getirmeyi ba-
flard›lar. Tu¤rul ve Ça¤r› beylerin yönetiminde O¤uz boylar›, o
tarihlerde Gaznelilerin elinde olan Horasan’a girmeye bafllad›-
lar. 1037’de Niflapur kenti O¤uzlar›n eline geçti ve burada ilk
kez hutbe, ba¤›ms›zl›k simgesi olarak, Tu¤rul Bey’in ad›na
okundu. 1040 y›l›nda Gazneliler ile Dandanakan Savafl› yap›ld›.
Dandanakan yenilgisiyle Gazneliler büyük devlet olmaktan ç›k-
t›, onlar›n yerini Selçuklular ald›. Tu¤rul Bey’in yönetiminde
Selçuklular k›sa sürede tüm ‹ran’› ele geçirdiler. Tu¤rul Bey,
1055’te Ba¤dat’a girerek, Abbasî halifesini de himayesine ald›.
Tu¤rul Bey’in 1063’te ölümü üzerine yerine kardefli Ça¤r› Bey’in
o¤lu Alparslan geçti. Alparslan döneminin en önemli olay›, Bi-
zansl›lara karfl› kazan›lan Malazgirt Savafl›’d›r. Bu savaflla O¤uz
boylar› Anadolu’ya girmeye bafllad› ve Anadolu k›sa süre içinde
bir Türk yurdu oldu. Alparslan’›n ölümü üzerine Büyük Selçuk-
lu taht›na o¤lu Melikflah geçti. Melikflah devri Büyük Selçuklu-
lar›n en parlak dönemi oldu. Onun zaman›nda Büyük Selçuklu-
lar en genifl s›n›rlara sahip oldular. Ancak Melikflah’›n ölümüy-
le o¤ullar› aras›nda taht kavgalar› ç›kt›, bir ara Melikflah’›n o¤lu
Sencer, birli¤i sa¤lad›ysa da, Sencer’in 1141’de Katvan’da Ka-
rahitaylara yenilmesi, bunun hemen ard›ndan baflkald›ran O¤uz
boylar›na tutsak düflmesi ve sonunda 1157’de ölümüyle Büyük
Selçuklu ‹mparatorlu¤u kesin olarak parçaland›.
BÜYÜK TAARRUZ,
Kurtulufl Savafl›’n›n sonunda TBMM
ordular›n›n Yunan ordusunu kesin yenilgiye u¤ratmak amac›yla
26 A¤ustos 1922’de giriflti¤i büyük sald›r›. 30 A¤ustos’ta Bafl-
kumandanl›k Meydan Savafl› ile sona eren Büyük Taarruz befl
gün sürdü ve Yunanl›lar›n Anadolu’yu terk etmesiyle sonuçlan-
d›. Ankara’y› ele geçirmek amac›yla sald›ran Yunan güçleri
TBMM ordular› taraf›ndan Sakarya’da durduruldu. Bu savaflta
yenilgiye u¤rayan Yunanl›lar geri çekilerek Bilecik-Eskiflehir-
Afyon hatt›nda savunma haz›rl›klar›na girifltiler. Baflkomutan
Mustafa Kemal, Yunan ordular›n›n toparlanmas›na f›rsat verme-
den taarruzun sürdürülmesini emretti. Sakarya Savafl›’nda ol-
dukça güçsüz düflmüfl olan TBMM ordusunun durumu, taarru-
zu sürdürmeye elveriflli de¤ildi. Sald›r› ertelenerek, haz›rl›klara
baflland›. Do¤u ve Güneydo¤u Anadolu’daki birliklerin büyük
bir bölümü, Bat› Cephesi’ne kayd›r›ld›. Taarruz haz›rl›klar› 9 ay
kadar sürdü. 6 A¤ustos 1922’de ise taarruz emri verildi. Bat›
Cephesi karargâh›n›n bulundu¤u Akflehir’e giden Mustafa Ke-
mal, komutanlarla görüflmeler yapt›, taarruz plan› gelifltirildi.
TBMM ordusu, 26 A¤ustos 1922 sabah›, topçu atefli deste¤in-
de sald›r›ya geçti. Sald›r›, Mustafa Kemal, Bat› Cephesi Komu-
