CEMAL SÜREYA
133
mie Lunceford, Benny Goodman gibi büyük cazc›lar›n orkestra-
lar›n›n dönemi oldu. 1939 y›l›nda iki yeni ak›m ortaya ç›kt›. Bun-
lardan birincisi, New Orleans geleneklerine dönme ak›m›yd›. Bu
hareket, yapayl›¤› yüzünden etkisiz kald›. ‹kinci ak›m, özellikle
solo tarz›nda, caz› gerek anlat›m ve gerek müzik dili bak›m›ndan
daha ileriye götürmeyi amaçl›yordu. “Bebop” ad› verilen bu ak›-
m›, trompetçi Dizzy Gillespie ile alto saksofoncu Charlie Parker
kurdular. Öte yandan, caz›n hareketli anlat›m›n› daha sakin bir
anlat›flla de¤ifltirmek isteyen Miles Davis, Lee Konitz, Gerry
Mulligan gibi müzikçilerin temsil etti¤i “cool style” (serinkanl›
üslup) olufltu. Avrupa’n›n ça¤dafl müzi¤inin de caza büyük etki-
si oldu. Stan Kenton ve Boyd Raeburn gibi büyük orkestralar,
Eddie Sauter, Lennie Tristano, Charlie Mingus, Jimmy Giuffre,
Teddy Charles ve Modern Jazz Quartet gibi besteci, icrac› ve
topluluklar, bat› müzi¤i ve caz geleneklerini birlefltirdiler. De-
bussy, Ravel, Stravinsky, ve Milhaud gibi besteciler de cazla il-
gilendiler. George Gershwin “Rhapsody in Blue” (Mavi Rapso-
di) adl› caz müzi¤i yap›t›n› oluflturdu. Bir caz toplulu¤u, çalg›la-
ma (instrumentation) bak›m›ndan iki bölüme ayr›l›r: Melodi bö-
lümü ve ritm bölümü. Melodi bölümünde trompet, trombon,
klarnet, saksofon gibi nefesli çalg›lar; ritm bölümünde de piya-
no, kontrbas, gitar ve davul vard›r. Bafll›ca caz sanatç›lar›: Trom-
petçilerden Louis Armstrong, Roy Eldridge, Dizzy Gillespie, Mi-
les Davis, Clifford Brown ve Thad Jones; trombonculardan Kid
Ory, Dicky Wells, Jimmie Harrison, J.J. Johnson ve Jimmie
Cleveland; Klarnetçilerden Jimmie Noone, Albert Nicholas, Sid-
ney Bechet, Barney Bigard, Jimmy Giuffre, Benny Goodman, Ar-
tie Shaw ve Tony Scott; alto saksofonculardan Johny Hodges,
Benny Carter, Charlie Tarker, Lee Konit; tenor saksofonculardan
Coleman Hawkins, Lester Young, Lucky Thompson ve Stan
Getz; bariton saksofonculardan Hary Carney, Gerry Mulligan ve
Cecil Tayne; piyanistlerden Jelly Roll Morton, James J. John-
son, Fats Waller, Duke Ellington, Erroll Garner, Earl Hines,
Teddy Wilson, Nat King Cole, Billy Taylor, Art Tatum, Lennie
Tristano ve Oscar Peterson; gitarc›lardan Charlie Christian, Bill
D’Arango, Barney Kessel ve Jimmy Raney; kontrbasç›lardan
Tops Foster, Billy Taylor, Jimmy Blanton, Ray Brown ve Charlie
Mingus; davulculardan Baby Dodds, Jo Jones, Denzil Best, Max
Roach ve Shelly Manne.
CEBEL‹,
Osmanl›larda t›mar ve zeamet sahiplerinin besle-
dikleri silâhl› ve z›rhl› asker. T›mar ve zeamet sahiplerinin, dir-
likleri oran›na göre savafla kaç cebeli götürecekleri önceden be-
lirlenirdi. Bu atl› askerlerin tüm giderleri, ba¤l› olduklar› t›mar ve
zeamet sahiplerince karfl›lan›rd›.
CEBEL‹TARIK BO⁄AZI,
‹spanya ile Afrika aras›nda,
Akdeniz’i Atlas Okyanusu’na birlefltiren, 51 km. uzunlukta bo-
¤az. Do¤u ucunda, kuzeyde Cebelitar›k ‹ngiliz üssü, güneyde,
Afrika taraf›nda da ‹spanya’ya ait Septe yer al›r. Bat› ucunda, ku-
zeyde Trafalgar ve güneyde Spartel burunlar› aras›nda genifller
ve sona erer. En dar yeri 13, en genifl yeri 37 km.dir. En fazla
derinli¤i 350 m.
CEBESOY, Ali Fuat
(1882 ‹stanbul-1968 ‹stanbul), Kur-
tulufl Savafl›’n›n önde gelen komutanlar›ndan ve TBMM hükü-
metinin ilk Moskova elçisi. 1905’te
Harp Okulu’nu bitirdi. Balkan Sa-
vafllar›’na kat›ld›. I. Dünya Sava-
fl›’nda Kanal Harekât›’na kat›ld›;
Kafkas, Suriye ve Filistin cephele-
rinde bulundu. Kurtulufl Savafl›’n›
bafllatan ilk kumandanlardan olan
Cebesoy, S›vas Kongresi taraf›n-
dan Umum Kuvayi Milliye Baflku-
mandanl›¤›’na, TBMM taraf›ndan
da Garp Cephesi kumandanl›¤›na
getirildi. Bu görevdeyken iç isyanlar›n bast›r›lmas›nda etkili ol-
du. Yeflil Ordu Cemiyeti’ne girdi, bu yüzden Garp Cephesi ku-
mandanl›¤›ndan al›narak Moskova dönüflünde Terakkiperver
Cumhuriyet F›rkas›’na girdi, ‹zmir Suikast› dolay›s›yla tutuklan-
d›ysa da akland›. Atatürk’ün ölümünden sonra bay›nd›rl›k ba-
kanl›¤› (1939-1943) ve ulaflt›rma bakanl›¤› (1947) yapt›. De-
mokrat Parti’den Eskiflehir ve ‹stanbul milletvekili olarak mec-
liste yer ald›.
CELÂLÎ ‹SYANLARI,
16. ve 17. yüzy›llarda Anadolu’da
ç›kan ayaklanmalar›n genel ad›. 16. yüzy›l sonlar›nda, Osmanl›
Devleti, dünya ekonomisindeki de¤ifliklikler nedeniyle ekono-
mik bir bunal›m›n içine düfltü. Mirî topraklar üzerinde yaflayan
köylülerden vergileri toplama ifli, mukataa yöntemiyle birtak›m
mültezimlere verildi. Bunun sonucu olarak da pek çok t›mar ve
zeamet sahibi dirli¤ini yitirdi. ‹flte bu gibi kifliler 17. yüzy›l orta-
lar›ndan bafllayarak Anadolu’da Osmanl› merkezî yönetimiyle
çat›flmaya girifltiler. Bunlara, I. Selim zaman›nda Bozok dolayla-
r›nda ayaklanm›fl olan Celâl ad›nda birinden dolay› Celâlî denil-
di. Yar›m yüzy›l kadar süren bu savafllarda, merkezî yönetim ka-
p›kulu askerlerine dayand›. Bu savafllar sonunda Anadolu; bü-
yük ölçüde y›k›ma u¤rad›, tar›msal ekonomi çöktü, miri toprak
düzeni bozuldu, Anadolu’da toprak a¤al›¤›n›n temelleri at›ld›.
CELS‹US ÖLÇE⁄‹,
suyun donma noktas›n› 0º, kaynama
noktas›n› 100º olarak kabul eden santigrat s›cakl›k ölçe¤inin
1948’den bu yana benimsenmifl olan resmî bilimsel ad›. Celsi-
us derecesi, ºC simgesiyle gösterilir ve bu s›cakl›k aral›¤›n›n
1/100’üne eflittir (1ºC=1,8ºfahrenhayt = 1 kelvin). Celsius ölçe-
¤i, meteorolojide ve günlük yaflamda çokça kullan›l›r. Metrik
sistemin yayg›nlaflmas›yla, fahrenhayt ölçe¤i de, yerini giderek
bu ölçe¤e b›rakmaktad›r.
CEMAL SÜREYA
(1931 Erzin-
can-1990 ‹stanbul), fiair ve yazar.
Soyad› Seber’dir. Papirüs dergisini
yay›mlad›
(1960-1961
ve
1966-1970). “Üvercinka”da (1958)
toplad›¤› ilk fliir ve yaz›lar›nda bilinçli
bir sentezci kimli¤i gösterdi. Attila ‹l-
han, Cahit Külebi, yer yer Ahmet Mu-
hip fliirinin en yüksek geliflme düzey-
lerinden yararlanarak, kendine özgü
dil-sözcük oyunlar›yla yeni biçimler aramak istedi. Orhan Veli
fliirinin, kendisine öykünenleri hemen ele veren yap›s›na sokul-
