CHR‹ST‹E, Agatha
138
say›s› çok olmayan uzun yap›tlar›nda ayn› baflar›y› sa¤layama-
m›flt›r. Romantik müzi¤in en büyük adlar›ndan biri olan Cho-
pin’in bafll›ca yap›tlar› flunlard›r: Piyano yap›tlar›: 3 sonat, 56
mazurka, 27 etüd, 19 noktürn, 15 vals, 13 polonez, 4 ballad, 4
scherzo, 4 empromtü, 3 çeflitleme, 3 rondo. Orkestra eflli¤inde
piyano için yazd›klar›: 2 konçerto, “Don Juan Fantezisi”, “Po-
lonya fiark›lar› Üzerine Fantezi”, “Krakoviyak”, “Mi bemol majör
Polonez.”
CHR‹ST‹E, Agatha
(1891 Tor-
quay-1976 Londra), ‹ngiliz kad›n ro-
manc›. Paris’te müzik ö¤renimi yapt›.
Her iki dünya savafl›nda ‹ngiliz K›z›l-
haç›’nda hastabak›c› olarak görev al-
d›. 20. yüzy›l›n en baflar›l› ve en çok
yap›t vermifl polisiye roman yazarla-
r›ndan biridir. En karmafl›k olaylar›
ustaca çözümleyen Belçikal› Detektif
Hercule Poirot ve yafll› k›z Miss
Merple tipleri, be¤eni kazand›. Ölü-
müne de¤in 70’i aflk›n roman ve çeflitli oyunlar yazd›. “The Mo-
usetrap” (Fare Kapan›) adl› oyunu, Londra’da 1952 y›l›ndan be-
ri sürekli oynanmaktad›r. Romanlar›n›n birço¤u da filme al›nd›.
Bafll›ca yap›tlar›: “Death on the Nile” (Nil’de Ölüm, 1937), “Ten
Little Niggers” (On Küçük Zenci, 1939), “Elephants can Re-
member” (Filler de Hat›rlar, 1972).
CHURCH‹LL, Sir Winston
(1874 Oxfordshire-1965 Londra),
‹ngiliz siyaset adam›. II. Dünya Sava-
fl› s›ras›nda ‹ngiltere baflbakan›yd›.
Lord Randolph Henry Spencer’in o¤-
ludur. 1900 y›l›nda Muhafazakâr
Parti’den milletvekili seçildiyse de
bir süre sonra Liberal Parti’ye geçti.
Sömürgeler bakanl›¤› müsteflarl›¤›
(1905-1908), ticaret (1908-1910) ve
içiflleri bakanl›¤› (1910-1911) yapt›.
1911 y›l›nda ‹ngiliz-Alman rekabeti iyice su yüzüne ç›kt›¤›nda
bahriye bakan› oldu ve bir Alman-‹ngiliz çat›flmas›n› kaç›n›lmaz
gördü¤ünden bütün gücüyle donanmay› savafla haz›rlad›. I.
Dünya Savafl›’nda Çarl›k Rusyas›’na yard›m için Çanakkale Sefe-
ri’nin düzenlenmesinde baflrolü oynad›; ancak Çanakkale bafla-
r›s›zl›¤› üzerine bakanl›ktan çekilmek zorunda kald›. 1917’de mü-
himmat bakanl›¤›na getirildi. Savafl›n sonlar›na do¤ru harbiye ve
havac›l›k bakanl›¤› yapt›. 1924 y›l›nda Liberal Parti’den ayr›larak
yeniden Muhafazakâr Parti’ye girdi. Maliye bakan› oldu
(1924-1929); 1929 büyük ekonomik krizi üzerine bakanl›ktan
ayr›ld›. Bundan sonra sürekli olarak ‹ngiliz kamuoyunu Nazi Al-
manyas›’ndan ve faflist ‹talya’dan gelecek tehlikelere karfl› uyar-
d›; ancak bu uyar›lar› olumlu bir yank› bulmad›. 1939 y›l› Eylül
ay›nda Almanya, Polonya’ya sald›r›nca hakl› oldu¤u anlafl›ld› ve
bahriye bakanl›¤›na getirildi. 10 May›s 1940’ta baflbakan oldu.
Büyük bir güçle Nazi Almanyas›’na karfl› savaflt›. Ancak, Alman-
ya, Sovyetler Birli¤i’ne savafl aç›nca, Sovyetler Birli¤i’nin yükü-
nü hafifletecek olan ikinci cephenin aç›lmas›n› geciktirmek için
elinden geleni yapt›. Bu bak›mdan savafl›n uzamas›nda pay› var-
d›r. Sovyetler Birli¤i’ni, Tuna Nehri’nin güneyine geçirtmemek
için Normandiya Ç›karmas› yerine, Balkanlar’da bir ç›karma ya-
p›lmas›n› istedi. Yine bu amaçla; Sovyet kuvvetlerinden önce
Balkanlar’› ele geçirmek için Türkiye’nin Almanlara karfl› savafl
açmas›n› istedi. II. Dünya savafl›’ndan sonra so¤uk savafl›n ön-
de gelen tasar›mc› ve uygulay›c›lar›ndan oldu. 1955 y›l›nda siya-
sî hayattan tümüyle çekildi. “The World Crisis” (Dünya Krizi,
1924), “My Early Life” (‹lk Y›llar›m, 1930), “The Second World
War” (‹kinci Dünya Savafl›, 1948-1953), “A History of the Eng-
lish-Speaking Peoples” (‹ngilizce Konuflan Halklar›n Tarihi,
1956-1958) adl› yap›tlar› kaleme ald›.
CIRCIRBÖCE⁄‹,
düzkanatl›lardan, küçük, kaz›c› böcek
(Gryllus campestris).
Erkekleri ötücüdür ve ço¤unlukla
geceleri öter. Bitkisel ve hayvansal g›dalarla beslenir.
CIVA,
periyodik cetvelin IIB grubuna dahil, gümüfl beyaz›
renkte metal element. Oda s›cakl›¤›nda s›v› olan biricik metaldir.
Do¤ada serbest hâlde ve gümüfl ya da alt›n malgamas› biçimin-
de pek az, daha çok zencefre (sinabr) minerali (HgS) fleklinde,
genellikle ‹spanya, ‹talya, Meksika ve Japonya’da bulunur. Tür-
kiye’de de Ödemifl (Hal›köy) ve Konya zencefre filizleri iflletilir.
600ºC üzerinde kavrulan zencefreden ç›kan c›va buhar›n›n yo-
¤unlaflt›r›lmas›yla elde edilir. C›va, oda s›cakl›¤›nda havada ok-
sitlenmez. Is›t›l›rsa 350ºC’ta yavafl bir yükseltgenmeye u¤rayarak
yüzeyi k›rm›z› HgO katman›yla örtülür. S›cak, deriflik nitrik ve
sülfürik asitlerde kolayca çözünür. Alkalilerde çözünmez. Meta-
lik c›va buhar› ve ço¤u bileflikleri zehirlidir. Bileflikleri sentezler-
de çok kullan›l›r. Periyodik cetvelin IA, IB, IIA, IIB grubu metal-
leri ve kurflun ya da kalayla kolayca alafl›mlar (malgama, amal-
gam) verir. Gümüfl-kalay-c›va malgamas› difl dolgusu olarak
kullan›l›r. Metalik c›va, alafl›mlar›ndan baflka çeflitli elektrotlar›n
yap›m›nda, barometre ve termometrelerde, hava boflaltma tu-
lumbalar›nda ve c›va-buharl› lambalarda kullan›l›r. C›va-buharl›
lamba, morötesi ›fl›n›m› bol bir beyaz ›fl›k verir. Cooper-Hewitt
lambas› da denen bu lambalar foto¤rafç›l›kta ve t›p alan›nda da
kullan›l›r. ‹çinde c›va buhar› bulunan ve elektrotlar›ndan biri de-
mir, di¤eri c›va olan bir tüple alternatif ak›m do¤ru ak›ma çevri-
lebilir. C›va bilefliklerinin de genifl bir kullan›m alan› vard›r. Be-
yaz, kristal yap›l› bir kat› olan c›va (2) siyanat [Hg(ONC)
2
] ya da
c›va fülminat, darbelere duyarl›d›r ve detonatör olarak kullan›l›r.
Renksiz, kristal yap›l› bir kat› olan c›va (2) klorür ya da süblime,
çok zehirli olmakla birlikte, seyreltik çözelti hâlinde antiseptik
olarak, ayr›ca mantar öldürücü ve polimerlefltirme iflleminde ka-
talizör olarak kullan›l›r. Do¤ada beyaz, rombik kristaller hâlinde
bulunan c›va (2) klorür ve elektrot olarak da kalomel ve c›va içe-
ren pil (Weston pili), standart bir elektromotor kuvvet verir. C›va
(2) sülfür (HgS) siyah renktedir. K›rm›z› HgS vermiyon ad›yla
boya olarak kullan›l›r.
CIVATA,
birbirine tutturulacak a¤aç ya da metal parçalar›n
önceden haz›rlanm›fl deliklerinden geçirilerek, ucuna somun
denen parças› tak›l›p s›k›flt›r›lan iri bafll› vida. Ço¤unlukla me-
