DANDANAKAN SAVAfiI
167
1750’lere kadar, satranç tahtas› gibi 64 kareli bir tahta üzerinde
oynan›rd›. Oyun 64 kareli tahtada oynan›yorsa 16’flar taflla, 100
kareli tahtada oynan›yorsa 20’fler taflla oynan›r. Oyuncular tafl-
lar› 2 s›ra bofl kalacak biçimde karelere dizerler. S›rayla karfl› ta-
raf›n tafllar›n› elinden alma temeline dayanan bu oyun karfl›l›kl›
ileri-geri, sa¤a-sola do¤ru yap›lan hamlelerle sürer. Damay› ‹.Ö.
1600 y›llar›nda M›s›rl›lar›n oynad›¤› bilinmektedir. Günümüzde-
ki biçimiyle Avrupa’da 1500 y›l›nda oynanmaya bafllanm›flt›r.
DAMAR,
canl›larda, içinde kan ve lenf gibi s›v›lar›n dolaflt›¤›
ince boru, bitkilerde, özsu tafl›yan borucuk. Canl›lardaki damar-
lar esnek kanallard›r. Yumuflak dokudan oluflmufltur. ‹fllevleri
aç›s›ndan atardamarlar, k›lcaldamarlar olarak üçe ayr›l›r. Ameli-
yatlarda kesilen noktalardan fazla kan akmas›n› önlemek için
damarlar özel mandallarla tutturulur. T›ptaki son geliflmeler sa-
yesinde damar ameliyatlar› da kolaylaflm›flt›r. Dolafl›m sistemi-
nin en önemli iki parças›ndan biri kalp, ötekisi damarlard›r.
DAMAR, Arif
(Çanakkale 1925), flair. Yenikap› Ortaoku-
lu’nu bitirdikten sonra (1941), ‹stanbul Erkek Lisesi’ndeki ö¤re-
nimini yar›da b›rakt›. Bir süre ‹stanbul’da çal›flt›; daha sonra An-
kara’ya giderek Atatürk Orman Çiftli¤i’nde memurluk yapt›
(1944-1947). Askerli¤inden sonra ‹stanbul’a geldi (1950).
Mahmutpafla’da seyyar sat›c›l›k, bir flirkette muhasebe memur-
lu¤u yapt›. ‹stanbul’da Suadiye’de kurdu¤u Yeryüzü Kitabevi’ni
yönetti. Yeni ‹nsanl›k (1940), ‹nsan (1941), Gün (1941) dergi-
lerindeki ilk fliirlerinden sonra Ant (1945) dergisindeki fliirleriy-
le tan›nd›. Dost, Yelken, Yeditepe dergilerinde (1955-1960) s›k
s›k yay›mlad›¤› fliirlerde yeni dil ve söyleyifl olanaklar› arad›.
Yükses sesle okunacak coflkun söylefliler yerine, öz yönünden
toplumsall›¤› yitirmeyen, de¤iflik duyarl›klara aç›lan temiz, etki-
li kendine özgü bulufllara ve imge gücüne dayanan bir fliir kur-
may› baflard›. 1960’tan sonra Yön, Papirüs, Türk Solu, Türkiye
Yaz›lar›, Milliyet-Sanat dergilerinde yazd›. Yap›tlar›: “Günden
Güne” (1956), “‹stanbul Bulutu” (1959, Yeditepe fiiir Arma¤a-
n›’n› Cemal Süreya ile birlikte paylaflt›, 1958), “Kedi Akl›”
(1959), “Saat Sekizi Geç Vurdu” (1962), “Al›c› Kufl” (1966),
“Seslerin Ayak Sesleri” (1975), “Al›c› Kuflu Kardeflli¤in” (ilk befl
kitab›n›n yeni ve toplubas›m›, 1975), “Ölüm Yok ki” (1980), “Ay
Ayakta De¤ildi” (1984), “Ac› Ertelenirken” (Seçme fiiirler,
1985), “Günden Güne” (1986), “Yoksulduk Dünyay› Sevdik”
(1988), “Onar›rken Kendini” (1992), “Kitaplar Kitab›” (2001).
DAMAR SERTL‹⁄‹,
bir damar bozuklu¤u hastal›¤›. Sa¤-
l›kl› bir kan damar› elastik dokudan ve adaleden yap›lm›fl bir bo-
ruya benzer. Kan hacminde artma oldu¤u zaman genifller ve
uzar, azalma oldu¤undaysa daral›r. Böylece kendini duruma gö-
re ayarlar. Damar sertli¤inde bu özellik bozulur. Bas›nca göre
uyum yapamayan damar, vücudun o bölgesinde baz› belirtilerin
ortaya ç›kmas›na neden olur. Daha çok 50 yafl›n› geçmifl olan
erkeklerde ve fleker hastalar›nda görülür. Uyku düzensizlikleri,
bafl dönmesi, bafl a¤r›s› bafll›ca belirtiler aras›ndad›r. Dolafl›m›n
engellenmesi nedeniyle bacaklarda kramplar ve mavimsi leke-
ler oluflur. T›kanan damar, yan dallar›n oluflmas› nedeniyle ön-
celeri pek belirti vermez. Ancak daha sonralar› ayaklarda so¤uk-
luk, kar›ncalanma ve dokunma duyusunun azalmas› gibi belirti-
ler görülür. Durum ilerledikçe a¤r›l› kramplar bafllar. Önlem
al›nmazsa kangrene yol açabilir. Damar aç›c› ilâçlar ve penisilin
tedavisi uygulan›r. Cerrahi müdahale gerekebilir.
DAMARLI Ç‹ÇEKS‹ZLER,
kök, gövde, yaprak gibi or-
ganlar› oldu¤u hâlde çiçekleri olmayan bitkilere verilen ad. Lin-
naeus, bu türleri belirtmek için damarl› sporlu bitkiler terimini
kullanm›flt›r. E¤reltiotlar›, atkuyruklar›, kibritotlar› bu s›n›fland›r-
maya girerler.
DAMAT FER‹T PAfiA
(1853 ‹stanbul-1923 Nice/Fran-
sa), son dönem Osmanl› sadrazamlar›ndan. Hariciyede küçük
bir memurken II. Abdülhamit’in dul k›z kardefli Mediha Sultan
ile evlendi ve h›zla yükselmeye bafllad›. Devlet fiûras› üyesi
(1886), iki y›l sonra vezir oldu. Evlendikten sonra vaktinin ço-
¤unu efli Mediha Sultan’›n Baltaliman›’ndaki yal›s›nda geçirdi.
II. Meflrutiyet’in ilân› üzerine Ayan Meclisi üyeli¤ine seçildi. Bir
süre sonra ‹tilâf ve Hürriyet Partisi’nin kurucular› ve ileri gelen-
leri aras›na girdi. I. Dünya Savafl›’n›n sona erip ‹ttihat ve Terak-
ki ileri gelenlerinin kaçmalar› üzerine etkinli¤i daha da artt›. Pa-
diflah Vahdettin’e gözü kapal› ‹ngiliz taraftarl›¤› politikas› güdül-
mesini telkin etti ve padiflah› buna inand›rd›. ‹lk defa Mart
1919’da sadrazam oldu. Vahdettin’i kesin etkisi alt›na ald›¤›n-
dan, befl kez sadrazaml›¤a getirildi. Anadolu’daki ulusal hareke-
ti bast›rmak amac›yla, Kuvay› ‹nzibatiye’yi kurdu. Kurtulufl için
savaflanlar› asi ve eflk›ya olarak ilân etti. Bir ‹ngiliz kuklas› hâli-
ne geldi ve Sevr Antlaflmas› gibi antlaflmalar› imzalamaktan çe-
kinmedi. 17 Ekim 1920’de istifa etti. Kurtulufl Savafl›’n›n bafla-
r›ya ulaflmas› üzerine Fransa’ya kaçt› ve orada öldü.
DAMITIK SU,
içindeki tüm yabanc› maddelerden ar›t›lm›fl
su; kimyasal olarak saf su. Ar› su elde etmek için normal içme
suyu, deniz suyu vb. kaynat›larak buharlaflt›r›l›r. Su buharlar›,
bir yo¤unlaflt›r›c›dan geçirilerek tekrar s›v›laflt›r›l›r. Dam›t›k su,
laboratuvarlarda çokça kullan›l›r. ‹ki kez dam›t›lan su, cam ya da
platin kaplarda saklanarak ilâç sanayiinde kullan›l›r.
DAMLATAfi,
yeralt› sular›n›n ma¤aralarda çökeltmifl oldu-
¤u tortu. Ma¤ara tavan›ndan sarkan ve sark›t (stalaktik), ma¤a-
ra taban›ndan yukar› do¤ru yükselen ve dikit (stalagmit) denen
damlatafllar do¤al durumunu hâlâ koruyan ma¤aralarda s›k s›k
görülür. ‹çinde çok miktarda kalker bulunan sular, ma¤ara gibi
boflluklarda damlaya damlaya ve bu süreçte suyun buharlafl›p
karbondioksitin uçarak ayr›lmas› sonucu, sark›t ya da dikit biçi-
mini alan y›¤›nlar olufltururlar.
DAMLATAfi MA⁄ARASI,
Antalya ilinin Alanya ilçesi
yak›nlar›nda deniz k›y›s›nda bir ma¤ara. Tavan yüksekli¤i 15 m,
geniflli¤i 7 m, uzunlu¤u 45 m kadard›r. Alan› 200 m
2
ye yak›n
olan bu ma¤ara 1948’de bulundu. Büyük dikit ve sark›tlar›yla
dikkati çekti. Ast›ml› ve kronik bronflitten flikâyetçi olanlar›n bu-
rada tedavi olabildikleri öne sürüldü. Yörede turistik tesisler ku-
ruldu. Ma¤ara, yerli ve yabanc› turistlerin s›k s›k ziyaret etti¤i
yerlerden biri hâline geldi.
DANDANAKAN SAVAfiI,
Türk tarihinde önemli bir ye-
ri olan savafl (1040). Gazne Sultan› Mesut’un komutas›ndaki
