DEVLET KONSERVATUVARI
181
60-70 cm boyunda, ince tüylü ve dikenli bir a¤açç›kt›r
(Alha-
gi mauroum).
Do¤u Akdeniz’den Hindistan’a kadar birçok
bölgede bulunur.
DEVEKUfiU,
yaflayan
kufllar›n en büyük ve en a¤›r›.
Devekufllar›, s›n›fland›rmada
iki tak›ma ayr›lm›fllard›r. Özde-
vekufllar›
(Struthiones)
Afrika’da yaflarlar. Bu tak›m›n
bir familyas› vard›r
(Struthi-
onidae).
Bu familyaya giren
Afrika devekuflu yaflayan kufl-
lar›n en büyü¤üdür. 2.5 metre
uzunlu¤undad›r. Arabistan ve
Afrika bozk›rlar›nda toplu hâlde yaflar. Di¤er tak›m Amerika de-
vekufllar›d›r
(Rheae).
Bir tek familyas› vard›r
(Rheidae).
Bu familyaya giren Amerika devekuflu
(Rhea americana)
,
Afrika devekuflundan daha küçüktür (1.5 metre). Güney Ameri-
ka’da toplu hâlde yaflar. Devekufllar›n›n gagalar› k›sa, boyun ve
bacaklar› uzun, ayaklar› iki parmakl›, kanatlar› küçüktür. Uçamaz
fakat çok iyi koflarlar. Etleri yenir ve tüyleri süs olarak kullan›l›r.
Yumurtalar›n› toprakta açt›klar› çukurlara koyarlar. Kuluçkaya
yatan, erkek devekufludur. Devekuflu yumurtas›n›n ortalama
a¤›rl›¤› 1.200-1.500 gramd›r. Devekufllar› bitkisel besinlerle
beslenirlerse de çok çeflitli fleyleri de yiyebilirler.
DEVETABANI,
anayurdu tropikal Amerika olan, yayg›n süs
bitkileri
(Monstera ve Philo dendron).
150-200 kadar
türü vard›r. T›rman›c›, kal›n ve genifl yaprakl›d›r. Süs bitkisi ola-
rak yetifltirilir ve meyveleri yenir. Baz› türlerinin yapraklar› parça-
l›, çiçekleri koçan biçimindedir. Yapraklar›n›n güzelli¤inden dola-
y› limonluklarda, evlerde, salonlarda yetifltirilen türleri de vard›r.
DEVLET,
ortak yönetim düzeni ve ortak yasalar› olan bir ulus
ya da uluslar toplulu¤u. Devletin var olabilmesi için bir ulusun
ya da uluslar toplulu¤unun yerleflmifl bulundu¤u bir toprak par-
ças›, bir de bu ulusu ya da uluslar› yönetecek bir yetkenin bu-
lunmas› gerekir. Her devlette bir yönetilenler toplulu¤u, bir de
onun içinden yetiflmifl olan bir yönetenler toplulu¤u ya da yet-
ke vard›r. Bu farkl›laflma, yetkeyle yönetenleri karfl› karfl›ya ge-
tirir. Bu karfl› karfl›ya geliflte elbette toplumsal çat›flk›lar›n pay›
büyüktür: Toplumsal çeliflkiler karfl›s›nda birlefltirici ya da kap-
say›c› olamayan yetke, toplumun bir kesimiyle ya da tümüyle
karfl›tl›¤a düfler. Yöneten-yönetilen ayr›mlaflmas› devlet kavra-
m›n›n kapsay›c› anlam› yan›nda daha az kapsay›c› bir anlam›n›
ortaya ç›karm›flt›r, buna göre devlet bazen yetke yerine, yönetim
ayg›t› yerine kullan›lmaktad›r. ‹nsanl›k tarihi boyunca uygarl›k
etkinlikleri içinde toplumsal aç›dan gittikçe karmafl›klaflan top-
lumlarda, yönetim ayg›t› ya da devlet, genellikle yasama ve yü-
rütme yani yasalar› yapanlar ve uygulayanlar olmak üzere ikiye
ayr›lm›flt›r. Bu farkl›laflmada da devlet sözü yasamadan çok, yü-
rütmeye uygun görülür.
DEVLET DEM‹RYOLLARI
(TCDD), Türkiye’de demir-
yolu iflletmecili¤ini yürüten ve sermayesinin tamam› devlete ait
olan kamu kuruluflu. Türkiye’de 1845 y›l›nda yap›lan ilk demir-
yolu hatt›, Cumhuriyet dönemine de¤in yabanc› kurumlarca ifl-
letilmifl olan Fenerbahçe hatt›d›r. 1888’de Almanlar ile yap›lan
bir anlaflmayla Anadolu Demiryollar› Osmanl› fiirketi kuruldu;
bu kurum, Ankara-Kayseri hatt›n› yapt›. Bunu 1901’de Ber-
lin-Ba¤dat (Hicaz), 1911’de Samsun-S›vas hatlar›n›n yap›m›na
bafllanmas› izledi. Afyonkarahisar-Alaflehir hatt› da ayn› tarihler-
de Frans›zlar taraf›ndan yap›ld›. I. Dünya Savafl›’nda demiryolla-
r› yap›m› h›z›n› yitirdi. Ülkedeki tüm hatlar Osmanl› Devleti’nce
devletlefltirildi. Ancak savafl sonunda yap›lan anlaflmalar gere¤i
yabanc› kurumlar, iflletmelerdeki haklar›n› geri ald›lar. 1871’de
yap›lan ‹stanbul-Ankara hatt› ve 1873’te yap›lan ‹zmir hatt›, Os-
manl› Devleti’nin kendi olanaklar›yla yapt›rd›¤› hatlard›r. Cum-
huriyet döneminde 24 May›s 1924’te ilkin 1.032 km.lik Anado-
lu hatt›, daha sonra da Konya-Yenice hatt› sat›n al›nd›, böylece
ülkedeki demiryolu hatlar›n›n yaklafl›k üçte biri devletlefltirildi.
Bundan sonra 1927 y›l›nda ç›kar›lan bir yasayla da, yabanc›lar›n
demiryollar›ndaki tüm haklar› devlete devredildi. Bu hatlar›n
devletlefltirilmesi sonucu TCDD ad›n› alan kurum, bundan son-
ra demiryolu yap›m›na h›z verdi. O dönemde 2.352 km olan hat
uzunlu¤u, 1980 y›l›nda 8.132 km.ye ulaflt›. Ancak bu geliflme
sonucu var›lan aflama ülke ulafl›m› için yine de yetersiz kalmak-
tad›r. Ayn› flekilde, ülkede elektrikli banliyö hatlar› da ihtiyac›
karfl›lamaktan uzakt›r. Örne¤in çift hat olarak çal›flan elektrikli
banliyö hatt›, yaln›z ‹stanbul ve Ankara’da vard›r. Devlet Demir-
yollar› ‹flletmecili¤i, ulafl›mda kolayl›¤› sa¤lamak amac›yla r›h-
t›m, iskele, silo, otel, büfe, gazino gibi hizmetleri bünyesinde
toplam›fl, bunlar›n yap›m›n›, iflletmesini ve bak›m›n› üstlenmifl-
tir. Ayr›ca Eskiflehir Lokomotif ve Motor Sanayii, Ankara Demir-
yollar› Sanayii, Adapazar› Vagon Sanayii, S›vas Demiryollar› Sa-
nayii gibi demiryolu tafl›t› ve malzemesi fabrikalar› da vard›r. Bu
fabrikalar son y›llarda gösterdikleri geliflimle, kurumun gereksi-
nimlerini karfl›lamaktan öte, d›flsat›ma da yöneldiler. Kurumda
1986’da 29.000 memur, 35.000 iflçi çal›flmaktayd›.
DEVLET ‹STAT‹ST‹K ENST‹TÜSÜ
(D‹E), devletin
gerekli gördü¤ü konularda araflt›rmalar yaparak, bunlar› say›sal
veriler durumuna getiren devlet kuruluflu. Baflbakanl›¤a ba¤l›
olan Devlet ‹statistik Enstitüsü ülkenin her yan›nda, gerekli ko-
nularda bilgiler toplar. Bunlar› s›n›fland›r›p düzene sokar. Ens-
titü ilk kez 1933 y›l›nda ‹statistik Genel Müdürlü¤ü olarak göre-
ve bafllad›. 1962 y›l›nda, 53 say›l› kanunla Devlet ‹statistik Ens-
titüsü ad›n› ald›. Kurum kendi bünyesinde birçok bölüme ayr›l-
m›flt›r. Her bölüm, kendi konusuyla ilgili bilgiler derleyip say›-
lamalar düzenler ve bu say›lama sonuçlar›n› kamuoyuna aç›klar.
Merkezi Ankara’da olan enstitünün, geçici olarak baflka merkez-
lerde büro açma yetkisi vard›r. Oluflturdu¤u istatistik bilgileri,
kamuoyuna ve çeflitli bilimsel kurulufllara verir. Kurumun say›-
lama konular› yaln›z yurt içiyle s›n›rl› de¤ildir. Yurt d›fl›ndaki
yurttafllar›n e¤itim ve çal›flma koflullar›n› içeren konularda da
araflt›rmalar yapar. Bu kuruluflun yard›m›yla, ülkede sa¤l›kl› bir
istatistik arflivi oluflturulmufltur.
DEVLET KONSERVATUVARI,
1936 y›l›nda Anka-
ra’da kurulan, Millî E¤itim Bakanl›¤›’na ba¤l› müzik ve sahne sa-
