DEVLET MALZEME OF‹S‹
182
natlar› okulu. Profesör Paul Hindemith’in çal›flmalar›yla geliflti.
1937 y›l›nda Türk halk müzi¤i arflivi, 1950 y›l›nda bale bölümü
aç›ld›. Okulun müzik kolunda kompozisyon, orkestra yönetimi,
piyano, org ve harp, yayl› sazlar, nefesli sazlar, flan, temsil ko-
lunda tiyatro, opera, bale, reji dallar› vard›r. Bale bölümüne il-
kokulun üçüncü s›n›f›n›, yayl› nefesli sazlarla, piyano, org ve
harp bölümlerine ilkokulu, öteki bölümlere de ortaokulu bitiren
ö¤renciler s›navla al›n›r. Meslek dersleri yan›nda genel kültür
derslerine de yer verilir. Bu okulda e¤itim ve ö¤retim konular›n-
da bakanl›¤a sunulacak teklifler için ö¤retmen ve stajyerlerden
meydana gelen konservatuvar meclisiyle bölüm baflkanlar›ndan
kurulan dan›flma kurulu bulunmaktad›r. 1982’de YÖK yasas›yla
Hacettepe Üniversitesi’ne ba¤land›.
DEVLET MALZEME OF‹S‹
(DMO), Maliye ve Gümrük
Bakanl›¤›’na ba¤l› kurum. Devlet dairelerinin k›rtasiye, döfleme,
ayd›nlatma, ›s›tma, tafl›ma araçlar› gibi gereksinimlerini sa¤lar.
1955’te kuruldu. Türkiye’nin en büyük ithalat kurumudur, iç
al›mlar da bu kurumca yap›l›r. Ankara, ‹stanbul, ‹zmir, Trabzon,
Afyonkarahisar, Samsun, Kayseri, Diyarbak›r, Elaz›¤, Eskiflehir,
‹zmit ve Mersin’de depolar›, ‹stanbul Merdivenköy’de bas›mevi,
‹zmit’te k›rtasiye yap›mevleri vard›r.
DEVLET OPERA VE BALES‹,
1970 y›l›nda ç›kar›lan
1309 say›l› yasayla, Millî E¤itim Bakanl›¤›’na ba¤l› olarak Anka-
ra ve ‹stanbul’da çal›flmaya bafllayan sanat kuruluflu. ‹lk çal›fl-
malar›, Ankara Devlet Konservatuvar› Tatbikat Sahnesi’yle bafl-
lar (1937). ‹lk olarak Mozart’›n “Mastien ve Bastienne” adl› ya-
p›t› sahneye kondu. Konservatuvar ilk mezunlar›n› verince Hal-
kevi sahnesinde “Sat›lm›fl Niflanl›”, “Figaro’nun Dü¤ünü”, “La
Boheme”, “Maskeli Balo” operalar› temsil edildi. 1949 y›l›ndan
sonra çal›flmalar daha disiplinli bir hâle getirildi. Türk besteci-
lerinin yap›tlar› da sahneye kondu: “Kerem” (Adnan Saygun),
“Van Gogh”, “G›lgam›fl” (Nevit Kodall›), “Nasrettin Hoca” (Sa-
bahattin Kalender); “Midas’›n Kulaklar›” (Ferit Tüzün). 1965 y›-
l›nda opera ve bale, Devlet Tiyatrosu’ndan ayr› bir genel müdür-
lük hâline geldi. Devlet balesinin ilk gösterileri s›ras›yla, “Cop-
pelia”, “Sylvia” (Delibes), “Les Sylphides” (Chopin), “Ku¤u Gö-
lü”, “F›nd›kk›ran”d›r (Çaykovski). Sahneye konan ilk Türk Yap›t-
lar› “Çeflmebafl›” (Ferit Tüzün), “Sinfonietta” (Nevit Kodall›),
“Hançerli Han›m” (Bülent Tarcan) ve “Judith”dir (Çetin Ifl›ksöz-
lü). Devlet Balesi’nin kuruluflunda ve geliflmesinde, ‹ngiliz Kra-
liyet Balesi yöneticisi Dame Ninette de Valois’n›n büyük yar-
d›mlar› olmufltur.
DEVLET PLANLAMA TEfiK‹LÂTI
(DPT), ülkenin
planl› ve programl› kalk›nmas›n› sa¤lamak amac›yla hükümetin
saptad›¤› do¤rultuda planlar yapmakla görevli kurulufl. Baflba-
kanl›¤a ba¤l› olarak 30 Eylül 1960 tarih ve 91 say›l› yasayla ku-
ruldu. Ulusal kalk›nmada planlamaya verilen önem 1961 Anaya-
sas›’nda yer ald›ktan sonra çal›flmaya bafllayan DPT, ça¤dafl an-
lamda planlama çal›flmalar›na 1963’ten sonra bilgi toplamakla
bafllad›. Bilgi toplamada Devlet ‹statistik Enstitüsü ile bütün ka-
mu idare ve kurumlar›ndan yararlan›l›r. Ticarî s›r olarak kabul
edilen bilgilerin de al›nmas›ndan sonra, ekonomik ve sosyo-po-
litik yönelim saptan›r ve uzun süreli plan›n yap›lmas›na geçilir.
1982 Anayasas›’nda DPT’nin kapsam› yeniden de¤erlendirilerek,
devletin görevleri aras›nda, ekonomik, toplumsal ve kültürel kal-
k›nmay›, sanayinin ve tar›m›n dengeli ve uyumlu biçimde gelifl-
mesini, ülke kaynaklar›n›n döküm ve de¤erlendirmesini yaparak
verimli biçimde kullan›lmas›n› planlamak ve bu amaçla gerekli
örgütlenmeyi sa¤lamak da say›ld›. Bakanlar Kurulu’nun 8 Hazi-
ran 1984’te kabul etti¤i kanun hükmünde kararnameyle DPT
do¤rudan baflbakana ba¤land› ve baflbakan›n gerekli gördü¤ün-
de bu konudaki yetkisini bir devlet bakan› arac›l›¤›yla kullanaca-
¤› öngörüldü. DPT, Yüksek Planlama Kurulu ile Devlet Planlama
Teflkilat› Müsteflarl›¤›’ndan oluflur. Bakanlar Kurulu’nda sapta-
nan esaslar çerçevesinde uzun süreli plan›n haz›rlanmas› için
baflbakan ya da yetkili devlet bakan›n›n DPT müsteflar›na direk-
tif vermesi gereklidir. Haz›rlanan plan baflbakana sunulur ve
Yüksek Planlama Kurulu’nun haz›rlad›¤› raporla Bakanlar Kuru-
lu’na gider. Kabul edildi¤inde yasama organ›n›n onay›na sunu-
lur. Yasama organ› plan› bir yasayla yürürlü¤e sokar.
DEVLET SU ‹fiLER‹ GENEL MÜDÜRLÜ⁄Ü
(DS‹),
28 Nisan 1926 tarihli yasayla Türkiye’de sular›n iflletilmesi, ye-
ni su kaynaklar›n›n bulunup aç›lmas› yetkilerine sahip kamu ku-
ruluflu. 1960 y›l›nda ç›kan bir yasayla yeralt› sular›n›n mülkiye-
ti ve tasarrufu devlete ait oldu¤undan, yeralt› suyundan yararla-
nacak kimseler DS‹’den gerekli izni al›rlar. Bu izinde, aç›lacak
kuyular›n derinli¤i, say›s›, ç›kar›lacak su miktar› belirtilir. DS‹’ye
verilen yetki ile her yerde araflt›rma için kuyu aç›labilir. Deneme
için aç›lan kuyular iflletme kuyusu hâline getirildi¤inde DS‹,
bunlar› gerçek ya da tüzel kiflilere devredebilir ya da kiralayabi-
lir. Devir ve kira bedeli DS‹ taraf›ndan saptan›r. Su elde etmek
amac›yla her türlü sondaj, çukur, kuyu ve yatay ya da e¤imli ga-
lerilerin aç›lmas› da DS‹ Genel Müdürlü¤ü’nün iznine ba¤l›d›r.
Kuyular› iflletme yetkisine sahip kimseler, kuyular›n verimini ar-
t›rmak ya da kuyular›n kullanma biçiminde de¤ifliklik yapmak
hakk›na sahip de¤ildir. DS‹’den düzeltme ve de¤ifliklik belgesi-
nin al›nmas› gerekir.
DEVLET T‹YATROLARI,
Türkiye’de 16 Haziran 1949
tarih ve 5441 say›l› yasayla, Millî E¤itim Bakanl›¤›’na ba¤l› ola-
rak çal›flmaya bafllayan, tüzel kiflili¤i olan, dram ve opera bö-
lümlerini içeren sanat kurumu. 1970’te Kültür ve Turizm Bakan-
l›¤›’na ba¤land›. Teknik, sanat ve disiplin ifllerini genel müdü-
rün baflkanl›¤›nda, tiyatro ve opera bölümlerinin bafl yönetmen-
leri, orkestra flefi, edebî kurul baflkan›, opera ve dram bölümün-
deki sanatç›lar›n kendi aralar›ndan seçece¤i birer sanatç›dan
oluflmufl bir yönetim kurulu yürütür. Sanatç› kadrosu bir y›ll›k
staj geçirmifl Devlet Konservatuvar› mezunlar›ndan oluflur.
1947 ile 1949 y›llar› aras›nda Muhsin Ertu¤rul yönetiminde Kü-
çük Tiyatro’da gösteriler yap›ld›. 1956 y›l›nda Devlet Tiyatrola-
r›’na ba¤l› bölge tiyatrolar› kuruldu. 1969-1970 y›l›nda Kültür
Saray›’ndaki devaml› gösteriler bunu izledi. Kültür Saray› yang›-
n›ndan sonra Devlet Tiyatrolar›, ‹stanbul’daki oyunlar›n› Venüs
Sinemas›’nda sahneledi (1971). Kültür Saray›’n›n onar›larak
Atatürk Kültür Merkezi ad›yla yeniden halka aç›lmas› üzerine, ‹s-
tanbul’daki oyunlar› burada sahnelemeye bafllad›. Ankara’da
dört, ‹stanbul, Bursa, ‹zmir, Trabzon, Mersin, Diyarbak›r, Ço-
rum, Konya, Bolu’da birer sahnesi vard›r.
