DOSTOYEVSK‹, Fiodor Mihayloviç
197
deki ‹spanyol toplumunun eflsiz bir görüntüsünü çizerek, gelifl-
mekte olan yeni düzenin (kapitalizm) insani de¤erleri yok edifli-
ni anlatmas›n›n yan› s›ra, insanc›l ve evrensel de¤erler tafl›r.
Düflçü Don Kiflot ve ak›ll›, kurnaz Sancho Panza karfl›tl›¤›yla düfl
ile gerçe¤i çarp›flt›ran yazar, insanl›¤›n destan›n› yazm›flt›r. Don
Kiflot’un eskimezli¤i de buradan kaynaklan›r. Don Kiflot roman›,
pek çok kez sahneye uygulanm›fl ve filme çekilmifltir.
DON‹ZETT‹, Gaetano
(1797 Bergamo-1848 Bergamo),
‹talyan bestecisi. Çok be¤endi¤i Rossini’nin etkisiyle bestecili-
¤e bafllad›; bir süre sonra sanatç› kiflili¤ini buldu. Geçirdi¤i bir
ak›l hastal›¤› ve felç sonucu öldü. 71 opera ve çeflitli türlerde
birçok yap›t besteledi. Operalar›nda dramatik bir hava egemen-
di. Ciddî ve güldürücü üsluplar› ustal›kla ba¤daflt›rd›. Bafll›ca
operalar›: “Anna Bolena” (1830), “L’Eliksir D’Amore” (Aflk ‹ksi-
ri, 1832), “Lucia di Lammermoor” (1835), “La Fille du Régi-
ment” (Alay›n K›z›, 1840), “Don Pasquale” (1843).
DON‹ZETT‹, Giuseppe
ya da
DON‹ZETT‹ PAfiA
(1788 Bergamo-1856 ‹stanbul), ‹talyan bando flefi ve bestecisi.
Gaetano Donizetti’nin a¤abeyidir. Bandocu olarak askerlik yap-
t›, Napoléon’un ordusunda görev ald›. II. Mahmut’un ça¤r›s›yla
‹stanbul’a geldi (1828). Kald›r›lan “Mehterhane”nin yerine “M›-
z›kay› Hümayun”u (saray bandosu) k›sa zamanda ve baflar›l› fle-
kilde oluflturdu. “Mahmudiye” ve “Mecidiye” marfllar› ile “fiev-
kefzâ Peflrevi”ni besteledi. Pafla rütbesi verilen Donizetti, Türki-
ye’ye bat› müzi¤inin girmesini sa¤layan kifli olarak bilinir.
DONMA,
s›v› evredeki bir maddenin kat› evreye geçmesi. Ka-
t›laflma da denir. Her s›v›, belli bas›nçta, belli bir s›cakl›k dere-
cesinde donar. Belirli koflullar sa¤land›¤›nda s›v›lar bazen bu
s›cakl›¤›n alt›nda bile donmayabilirler.
DONMA NOKTASI,
belli bir bas›nçta (genellikle 1 atmos-
fer) bir maddenin s›v› ve kat› evrelerinin bir arada dengede bu-
lunabildikleri s›cakl›k derecesi. Tan›m gere¤i, donma noktas›,
ayn› zamanda ergime noktas›d›r. Bu noktada s›v› kat›ya, kat› da
s›v›ya dönüflürken ergime ›s›s› denen ›s› al›flverifli gerçekleflir.
Suyun donma noktas› 0ºC olarak kabul edildi¤inde helyumunki
-272,06ºC, tungsteninki 3410ºC olarak bulunur.
DOP‹NG,
vücuda üstün hareket ve enerji sa¤lamak için kul-
lan›lan uyar›c› ilâç. Spor karfl›laflmalar›ndan hemen önce spor-
culara uygulan›r. Doping tehlikeli olup, bu gibi ilâçlar›n kullan›l-
mas› bütün spor dünyas›nda oldu¤u gibi Türk sporunda da ya-
sakt›r. Sporcular dopingi, kendilerine karfl›laflmalarda ola¤anüs-
tü bir güç verdi¤i için gizli olarak kullan›rlar. Bir sporcunun do-
ping yap›p yapmad›¤›, karfl›laflman›n hemen sonras›nda yap›lan
idrar ve tükürük tahliliyle anlafl›l›r. ‹lâç kulland›¤› anlafl›lan spor-
cu cezaland›r›l›r. Dopinge özellikle bisiklet yar›flç›lar›, atletler ve
futbolcular taraf›ndan baflvuruldu¤u görülür. Doping, öldürücü
etkisinin yan› s›ra fizyolojik y›pranmaya da yol açar. Yar›fl atlar›-
na yap›lan dopingler, bugüne kadar birçok at›n ölümüne neden
olmufltur. At yar›fllar› kurallar›na göre doping yasaklanm›flt›r.
DORMEN, Haldun
(1928 Mersin), tiyatro oyuncusu ve
yönetmeni. Galatasaray Lisesi’ni ve Robert Kolej’i bitirdi.
1949’da ABD’ye giderek Yale Üniversitesi’nde tiyatro yönet-
menli¤i e¤itimi gördü. 1954’te Türkiye’ye döndü ve ilk kez
Muhsin Ertu¤rul’un yönetti¤i “Cinayet Var” adl› oyunda rol ald›.
Ertesi y›l Cep Tiyatrosu’nu kurdu. 1961-1972 y›llar› aras›nda
Dormen Tiyatrosu’nu yönetti. Cep ve Dormen tiyatrolar› döne-
minde 70’in üzerinde oyun yönetti, 80 dolay›nda oyunda rol al-
d›. Ekonomik koflullar nedeniyle kapanan Dormen Tiyatrosu’nu
1983’te yeniden kurdu. Bugüne de¤in yönetti¤i oyunlardan ba-
z›lar›: “Sokak K›z› ‹rma” (1961), “Oliver” (1968), “Bit Yeni¤i”
(1971), “Yaygara 70” (1970), “‹stanbul Masal›” (1971), “Hisse-
li Harikalar Kumpanyas›” (1980, müzikal), “Geceye Selam”
(1982, müzikal), “fien Saz›n Bülbülleri” (1983, müzikal), “Otel
Paradiso” (1983), “Papaz Kaçt›” (1987), “Lüküs Hayat”
(1983-1988). Haldun Dormen’in yönetti¤i “Bozuk Düzen” ve
“Güzel Bir Gün ‹çin” adl› filmleri 1966 ve 1967 y›llar›nda Antal-
ya Alt›n Portakal Film fienli¤i’nde “En ‹yi Film” ödülüne lây›k
görüldü. Ayr›ca Dormen’in, “Sürç-ü Lisan Ettikse” (1977)
“Amphitryon 2000” (2000), “Antrakt” (2000), “‹kinci Perde”
(2001), adl› kitaplar› yay›mlanm›flt›r.
DORSAY, Atillâ
(1939 ‹zmir), sinema elefltirmeni. Ortaö¤-
renimini Galatasaray Lisesi’nde (1956-1957), yüksekö¤renimi-
ni Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Mimarl›k Bölümü’nde ta-
mamlad› (1963). Askerlik görevinden sonra ‹stanbul Belediyesi
Planlama Dairesi’nde görev ald›. Turizm rehberli¤i ve film elefl-
tirmenli¤i yapmaktad›r. Cumhuriyet, Yeni Yüzy›l ve Sabah gaze-
telerinde yay›mlad›¤›, ça¤dafl sineman›n teknik ve estetik ola-
naklar›n› seyircinin anlayabilece¤i bir anlat›mla de¤erlendiren
elefltirileriyle tan›nd›. Gazete ve dergilerde yay›mlanan elefltiri,
röportaj ve yaz›lar›n› “Sinema ve Ça¤›m›z I” (1984), “Sinema ve
Ça¤›m›z II” (1985), “Sinemay› Sanat Yapanlar” (1985), “O ‹sim-
ler O Yüzler” (1985), “Yönetmenler, Filmler, Ülkeler” (1986),
“Beyaz Perdede K›rm›z› Filmler” (1986), “Yüzyüze” (1986) gibi
kitaplar›nda bir araya getirdi. Atillâ Dorsay ayr›ca radyo için de
müzik programlar› haz›rlamaktad›r.
DOSTOYEVSK ‹ ,
Fyodor Mihayloviç
(Moskova 1821-Peters-
burg 1881), Rus romanc›-
s›. Annesi bir tüccar k›z›,
babas› askerî doktordu. ‹l-
kö¤renimini Moskova’da
yapt›. 1837’de Peters-
burg’daki Askerî Yüksek
Mühendis Okulu’na girdi.
1843’te yüksekö¤renimini
baflar›yla bitirerek, aste¤-
men rütbesiyle Peters-
burg’daki ‹stihkâm Müdür-
lü¤ü’nde bir göreve atand›, bu görevinde bir y›l kalabildi. ‹stifa-
s›n› vererek yazarl›¤a bafllad›. 1846’da yay›mlanan ilk kitab›
“Bednye Ljudi” (‹nsanc›klar) halk›n s›cak ilgisiyle karfl›land›.
Ama Dostoyevski’nin ilk yap›t›n› izleyen “Dvojnik” (Efli, 1846),
“Hozyoyka” (Ev Sahibesi, 1847), “Belye Noçi” (Beyaz Geceler,
