F‹LETO
244
mir, tantal gibi yeralt› kaynaklar› iflletilir Bal›kç›l›k ve turizm,
ekonominin di¤er önemli gelir kaynaklar›n› oluflturur. Bafll›ca
toprak ürünleri, ülkenin tüm ihracat›n›n %20’sini oluflturan ka-
kao, kahve ve kereste ve ayr›ca m›s›r, pirinç, muz, bitkisel ya¤-
lar, pamuk, hindistancevizi ve kauçuktur. Fildifli K›y›s›’na ilk
yerleflen Avrupal›lar, Portekizliler ve Frans›zlar oldu. 1893’te
Frans›z kolonisi olan ülke, 1899’da Frans›z Bat› Afrikas›’na ba¤-
land›. 1958’de özerklik verilen Fildifli K›y›s›, 1960’ta tam ba¤›m-
s›zl›k kazand›.
F‹LETO,
kasapl›k hayvanlar›n s›rt›nda, belin iki yan›nda uza-
nan yumuflak kaslardan oluflan et. Orta k›sm› daha gevrek olur.
Domuz omurgas›n›n arka k›sm›na da fileto denir.
F‹L‹GRAN,
baz› k⤛tlar›n dokusunda bulunan ve ›fl›¤a tutul-
du¤unda görülebilen çizgi, resim ya da iflaret. Filigran, k⤛t
hamurunun yay›ld›¤› madenî levha üzerine, bir tel kafes, bak›r
ya da pirinç bir plaka uygulanarak yap›l›r. En eski filigranlara
Troya’da, Miken’de ve Etrüskler’de rastlan›r. Filigran kuyumcu-
lukta da kullan›l›r. Özellikle para bas›lan k⤛tlara uygulan›r,
sahte para bas›m›n› büyük ölçüde önler. Türkiye’de filigran yap-
mak, satmak ve sat›n almak suçtur.
F‹L‹KA,
gemilerde tehlike an›nda kullan›lmak üzere bulundu-
rulan, güvertesiz küçük tekne, sandal. Kürek, yelken ya da mo-
torla hareket eder. Gemiler aras›nda ya da gemilerle k›y› aras›n-
da ba¤lant› kurmak ve denizde can kurtarmak amac›yla kullan›-
l›r. Donanmaya ait bot tipi tekneler de bu adla an›l›r.
F‹L‹NTA,
elde tafl›nabilen, kurflun atan, tüfekten daha k›sa bir
ateflli silâh. Namlusu k›sa ve yivsizdir. 1940’lara kadar topçu,
a¤›r makineli tüfek, süvari ve jandarma erleri taraf›ndan kullan›-
lan filintan›n yerini bugün makineli tabanca ald›.
F‹L‹P‹NLER
(Fr. ve ‹ng.: Philippines), Güneydo¤u Asya’da,
Endonezya’n›n kuzeyinde 7.000’den fazla ada üzerinde kurulu
devlet. Pasifik Okyanusu’nun bat› kenar› ile Asya k›y›lar› aras›n-
da yer al›r. Bat›da Güney Çin Denizi, kuzeyde Bashi Bo¤az› ve
Formoza Adas›, güneyde Mindanao ile kuzeydo¤uda Borneo
aras›nda dizi fleklinde uzanan Sulu Tak›madalar›’yla ayr›ld›¤› Ce-
lebes Denizi ile s›n›rlan›r. Do¤uda, okyanuslar›n en derin çukur-
lar›n› tafl›yan Pasifik Okyanusu yer al›r. 7.000’i aflk›n adan›n pek
az› büyüktür. Bafll›ca adalar, kuzeyde Luzon (106.986 km
2
), gü-
neyde Mindanao (98.692 km
2
), ortada Negros (13.670 km
2
),
Samar (13.000 km
2
), Panay (12.500 km
2
), Palawan (11.740
km
2
), Mindoro, Leyte, Cebu, Mastabe ve Bohol’dur. Toplam yü-
zölçümü 300.000 km
2
, nüfusu 69.300.000 (1995), merkezi Lu-
zon Adas›’n›n bat› k›y›s›nda Manila ve onun hemen kuzeyinde
yer alan Quezon City’dir. Di¤er kalabal›k kentler, Davao, Cebu,
‹loilo ve Bacolod’dur. Nüfusun yaklafl›k % 40’› ‹ngilizce konuflur.
Ayr›ca en önemlileri Tagalog olan birçok yerli dil ve lehçe kulla-
n›l›r. Halk›n %80’i Katolik’tir. Ülkede Müslümanlar, Protestanlar
ve di¤er dinlere ba¤l› olanlar da vard›r. Nüfusun ço¤unlu¤u Ma-
lezyal›’d›r. Amerikal›, ‹spanyol, Hintli, Arap ve Çinli az›nl›klar da
yaflar. Ülke, yönetim bak›m›ndan yaklafl›k 50 bölgeye bölünmüfl-
tür. Volkanik, depremlerle s›k s›k sars›lan, çok engebeli adalar-
dan oluflan Filipinler’de ova düzlükleri az yer kaplar. Ülkenin en
yüksek yeri Minda-
nao’nun güneydo¤u-
sunda Apo Da¤›’d›r
(2.953 m.). Ço¤unun
belli bir ad› bile olma-
yan Filipin adalar›n›n
k›y›lar› say›s›z körfez,
koy ve burunlarla par-
çalanm›flt›r. Adalar›n
aralar›nda dar ya da ge-
nifl, yüzlerce bo¤az yer
al›r. Adalar aras›nda ka-
lan iç denizlerin en genifli, güneyde Palawan, Kuzey Borneo ve
Orta ve Güney Filipinler aras›nda kalan Sulu Denizi’dir. 4º 23' ve
21º 25' kuzey enlemleri aras›nda yer alan Filipinler’de, tropikal
iklim egemendir. S›cakl›k sürekli olarak yüksektir. Y›ll›k ya¤›fl tu-
tarlar› 1.500 - 3.500 mm
3
aras›nda de¤iflir. Arazinin yüzde
50’den ço¤unu tropikal ormanlar kaplar. Geçifl mevsimlerinde
görülen kiklon f›rt›nalar› zaman zaman büyük zararlara neden
olur. Az geliflmifl bir ülke olan Filipinler ekonomisi tar›ma daya-
n›r. fiekerkam›fl›, hindistancevizi ve kopra ya¤›, meyve (özellikle
muz ve ananas), abaka ad› verilen manila keneviri, pirinç, m›s›r,
tütün yetifltirilir. Alt›n, gümüfl, çinko, kalay, manganez, molibden
gibi yeralt› kaynaklar› iflletilir. Ancak bu ürünlerin d›fl ticaretteki
yerleri önemli de¤ildir. Ba¤›ms›zl›ktan sonra kurulan baz› en-
düstriler iç gereksinmelerin ancak bir bölümünü karfl›lar. Orman
ürünleriyle bal›kç›l›k ekonominin yard›mc› gelir kaynaklar›n›
oluflturur. D›fla ba¤›ml› bir ekonomiye sahip olan Filipinler’in d›fl
ticaret a盤› da, özellikle son 4 - 5 y›l içinde h›zla artm›flt›r.
1521’de ilk dünya gezisinde bu adalara u¤rayan Magellan bura-
da öldürüldü. Bu tarihten önce, Filipinler’de, birbirleriyle anlafla-
mayan yerli krall›klar bulunuyordu. Araplar, Hintliler ve Çinliler
ticarî iliflkiler kurmufllard›. 1521’den bafllayarak ‹spanya deneti-
mine girmeye bafllayan adalarda, 1565’te kesin ‹spanyol ege-
menli¤i kuruldu. ‹spanya egemenli¤i 19. yüzy›l›n sonlar›na kadar
sürdü. 1898 ‹spanya-Birleflik Devletler Savafl›’ndan sonra ada-
lar, ABD egemenli¤i alt›na girdi. Adalarda, ba¤›ms›zl›k yolunda
ilk ad›m 1935’te at›ld› ve Birleflik Devletler egemenli¤i alt›nda,
bir “Filipinler Toplulu¤u” kuruldu. 1941- 1944 y›llar›nda Japon-
ya iflgali alt›nda kalan Filipinler 1946’da ba¤›ms›zl›¤›n› kazand›.
F‹L‹ST‹N,
Yak›n Do¤u’da bölge. Kuzeyde Lübnan, do¤uda
Ürdün, güneyde Sina Yar›madas›, bat›da Akdeniz ile s›n›rlan›r.
Günümüzde bu bölgenin 20.085 km
2
’lik bölümünde ‹srail,
1.000 km
2
’lik bölümünde M›s›r, 9.925 km
2
lik bölümünde Ür-
dün yer al›r. Bölgede 4.000.000 kadar Yahudi ve Arap yaflar.
Eski ça¤larda Yunanl›lar “k›y› bölgesi”ni belirlemek amac›yla bu
ad› kulland›lar. Eski ‹branice “Kenan” ad›n›n yerini, sonralar›
“Filistin” (Filistler ülkesi) ald›. Bölge, ‹braniler döneminde Ya-
huda ve ‹srail krall›klar›na bölündü. ‹slâmiyet’in do¤up yay›lma-
s›na dek bölge, ‹ran, Mezopotamya, Yunan, Roma, M›s›r ve Ma-
kedonya devletleri aras›nda, s›k s›k el de¤ifltirdi. Filistin’in
Araplar taraf›ndan fethi, Muaviye döneminde tamamland›. 16.
yüzy›l›n bafllar›na dek Arap yönetimi alt›nda kalan ve bu arada
birçok sald›r›ya u¤rayan bölge, Yavuz Sultan Selim’in 24 A¤us-
