F‹RDEVSÎ
247
ka ve Oulu’dur. Resmî
dil Fince, dini Protes-
tan’d›r. Finlandiya’n›n
dörtte
üçü
Fen-
no-Skandiye Kalka-
n›’n›n bir parças›n›
oluflturan prekambri-
yum, yafll› sert bir pe-
neplendir. Ülkede bin-
lerce göl vard›r. Ço¤u
küçük olan bu göllerin
say›s› 60.000 kadard›r
ve ülke yüzölçümünün
1/10’unu kaplar. En
büyük üç gölü: Saimaa
(yüzölçümü
4.400
km
2
), Payanne (yüzöl-
çümü 1.100 km
2
) ve
‹nari (yüzölçümü 1.000 km
2
). Finlandiya topografyas›n›n en gö-
ze çarpan unsurlar›n›, ço¤u güneybat› k›y›lar› önünde toplanan
binlerce ada, yüzlerce kilometre uzunlu¤unda ve birkaç yüz
metre yüksekli¤indeki iki moren seddi (salpausselka), s›k s›k
flelale ve ivintilerle kesilen, k›sa ancak fazla su tafl›yan ›rmaklar
oluflturur. Irmaklar›n bu özelli¤i ülkede hidrolik enerji üretimini
kolaylaflt›r›r. 1979’da üretilen 31.6 milyar kws. elektri¤in 12.2
milyar kws.si hidrolik kaynaklardan elde edildi. Bulundu¤u yük-
sek enlemler ve okyanus etkilerinden az çok uzak olmas› nede-
niyle yazlar k›sa ve ›l›k, k›fllar uzun ve fliddetlidir. Kar›n yerde
kal›fl süresi kuzeyde dört ay› geçebilir. K›fl›n Botni Körfezi ve ba-
z› y›llarda Finlandiya Körfezi donabilir. Bu donmada körfezler-
deki denizin dünyan›n en az tuzlu denizi olmas›n›n etkisi de bü-
yüktür. Y›l›n en s›cak ve en so¤uk ay ortalamalar› Helsinki’de
16.9° ve -8°’dir. Ülkenin kuzey kesimi tundrad›r. Geri kalan bö-
lümün % 60 kadar›, ço¤u kozalakl›lardan oluflan ormanlarla ör-
tülüdür. Dünyan›n genel alan›na oranla en genifl orman alanla-
r›na sahip ülkelerinden biri Finlandiya’d›r. Ekili topraklar›n ala-
n› ve özellikle ormanlar›n çok genifl yer kaplamas› nedeniyle az,
tar›m üretimi düflüktür. Bafll›ca tar›m ürünleri (her biri y›lda bir-
kaç yüz bin - bir milyon ton aras›nda üretilen) tah›l, patates ve
flekerpancar›d›r. Ayr›ca tereya¤›, peynir üretimi, bal›kç›l›k ve
özellikle hayvanc›l›k; ekonominin önemli bir gelir kayna¤›n›
oluflturan k⤛t hamuru, her çeflit k⤛t imalat›, kereste, maden
dire¤i, travers, kontraplak gibi orman ürünleri üretimi yap›l›r.
Yeralt› kaynaklar› aras›nda demir cevheri, kurflun, bak›r, pirit
kaynaklar› ekonomik de¤er tafl›r. Son 30 y›ldan beri endüstri
büyük geliflme göstermifltir. En önemli endüstri kollar›n› orman
ürünlerine dayal› endüstriler, baz› metalurjiler ve çeflitli imalat
endüstrileri oluflturur. 12. yüzy›ldan beri iki komflusu, ‹sveç ve
Rusya aras›nda sürekli bir rekabet ve siyasal nüfuz bölgesi olan
Finlandiya, bu iki ülke taraf›ndan zaman zaman istilâ edildi. Ül-
kenin siyasal s›n›rlar› ve yap›s› zaman zaman de¤iflti. Bu de¤i-
flikliklerden en yak›n y›llarda gerçekleflenler flöyle özetlenebilir:
Finlandiya 1917’de, Çarl›k Rusyas›’ndaki devrim s›ras›nda ba-
¤›ms›zl›¤›n› ilân etti. Fakat 1918’de komünistler ile Fin milliyet-
çileri aras›nda bir iç savafl bafllad›. Bu savafl, Almanlar›n da yar-
d›m›yla Mareflal Mannerheim yönetimindeki milliyetçiler tara-
f›ndan kazan›ld› ve ülkede 1919’da cumhuriyet ilân edildi. Yani
devlet, 1920 Turku Antlaflmas›’yla Sovyetler Birli¤i taraf›ndan
da tan›nd›. 1939 - 1940’ta ç›kan Rus-Fin Savafl›, Finlandiya’n›n
yenilgisiyle sonuçland›. 1941-1944’te Rus-Fin Savafl› yeniden
bafllad›. Finlandiya do¤uda baz› topraklar›n› Sovyetler Birli¤i’ne
terk etmek zorunda kald› (Karelya, Finlandiya Körfezi k›y›s›nda
Viipuri ve çevresi, Kuzey Buz Denizi k›y›s›na aç›lan Petsama yö-
resi), ancak ba¤›ms›zl›¤›n› korudu. 1961 Eylülü’nde Urho Kek-
konen 25 y›ld›r sürdürdü¤ü cumhurbaflkanl›¤› görevinden sa¤-
l›k nedenleriyle ayr›ld›. Ocak 1982’de yap›lan cumhurbaflkanl›¤›
seçimini sosyal demokrat görüfllü eski baflbakan Dr Mauno Ko-
ivisto kazand›. Koivisto seçimden sonra Kekkonen’in uzun y›l-
lard›r sürdürdü¤ü tarafs›zl›k politikas›ndan ayr›lmayaca¤›n›
aç›klad›. 1988’de yap›lan cumhurbaflkanl›¤› seçimini Mauno
Koivisto 6 y›l için yeniden kazand›. 1991’de Merkez Parti’den
baflbakan Esko Aho, Muhafazakâr Parti ve Hristiyan Demokrat-
larla bir koalisyon hükümeti kurdu. Avrupa’daki siyasî de¤iflim-
lerin sonucunda geçerli¤ini yitiren Fin-Sovyet Dostluk Pakt›’n›n
hükümleri, 1990’da Finlandiya taraf›ndan tek yanl› olarak kald›-
r›ld›. fiubat 1994’te Sosyal Demokrat Parti lideri Martti Ahtisa-
ari cumhurbaflkan› seçildi. 1995’te Finlandiya, ‹sveç ve Avus-
turya’yla birlikte Avrupa Birli¤i’ne kat›ld›. Tarja Halonen, fiubat
2000’de seçimleri kazanarak Finlandiya’n›n ilk kad›n cumhur-
baflkan› oldu.
F‹RAVUN,
‹lk Ça¤’da M›s›r’da M›s›r hükümdarlar›na verilen
unvan. M›s›r Devleti tarihin en eski devirlerinden beri merkezî
bir devlet oldu. Tüm yönetim krall›k saray›nda toplanm›flt›. Bu
saraya “Büyük Ev” anlam›nda Pera-a ya da Pero denilirdi. Dev-
let baflkan› durumunda olan kimse, ailesi ve büyük memurlar›y-
la bu sarayda yaflard›. Firavun sözcü¤ünün Pera-a ya da Pe-
ro’dan türetildi¤i san›lmaktad›r.
F‹RDEVS,
cennet bahçesi. Sözcü¤ün Arapçaya, Yunanca,
Sanskritçe ya da Farsçadan girdi¤i san›lmaktad›r. ‹slâmiyet ön-
cesi edebiyatta verimli, ürünü bol, yeflil çimenli, güzel çiçekli
bahçe olarak betimlendi. ‹slâm dininde cennetin en yüce, en
mutlu bir bölümü anlam›na gelir. Müslümanl›¤›n do¤uflundan
sonra Türk, ‹ran ve Arap edebiyatlar›nda cennet sözcü¤üyle
eflanlamda kullan›ld›. Cennetteki dört ›rma¤›n buradan ç›kt›¤›
kabul edilir.
F‹RDEVSÎ
(934 Tus - 1020 Taberan ya da Tus), ‹ran flairi.
As›l ad› Ebul Kas›m’d›r. “fiehname”nin yazar›d›r. Ad› çeflitli kay-
naklarda Hasan, Ahmet, Mansur olarak geçer. Dinî bir ö¤renim
gördü. Arapçay› ve ‹ran dilini ö¤rendi. Uzun y›llar Tus’ta yafla-
d›. Yak›nl›¤›n› kazand›¤› devlet yetkilileri taraf›ndan korundu.
Vergi ödememe ayr›cal›¤›n› kazand›. Irak’a gitti ve Büveyho¤ul-
lar›’n›n hükümdar› Bahaüddevle’nin saray›nda yaflamaya baflla-
d› (955). Yusuf ve Züleyha hikâyesini konu edinen bir mesnevi
kaleme alarak devlet ileri gelenlerinden birine sundu (966). Da-
ha sonra Isfahan hakiminin konu¤u oldu. ‹ran tarihinin ‹slâmi-
yet’ten önceki kahramanl›klar›n› ve mitolojisini canland›ran bü-
yük bir destan olan “fiehname” adl› mesnevisini Sultan Mah-
mut’a sundu (1010). Sultan Mahmut’tan yeterli ilgi göremeyin-
