FRENG‹
255
dini da¤›tt›. Yeni meclis 1 Ekim 1791’de topland›. Bu arada sa-
vafl taraftarlar›n›n ve kral›n çeflitli entrika ve k›flk›rtmalar›n›n da
katk›s›yla Avusturya ile Fransa aras›nda savafl ç›kt›. Fransa bafl-
lang›çta Avusturya karfl›s›nda yenildi. Ç›kan kar›fl›kl›klar sonun-
da kral, ailesiyle birlikte hapsedildi, meclisin kararlar›na yasa
gücü tan›nd› ve yeni bir anayasa haz›rlanmas› amac›yla yeniden
seçime gidilmesine karar verildi. Böylece Meflruti Krall›k ve
1791 Anayasas› sona ermifl oldu. Bu arada savafl devam edi-
yordu. 20 Eylül 1792’de Frans›zlar zafer kazand›lar. Ayn› tarihte
Yasama Meclisi, yerini iki dereceli genel seçimle seçilmifl Ulu-
sal Konvansiyon Meclisi’ne b›rakt›. Konvansiyon Meclisi 22 Ey-
lül 1792’de Cumhuriyet’i ilân etti. Kral ve kraliçe ölüme mah-
kûm edildi. Bu arada devrimciler aras›nda da anlaflmazl›klar bafl
göstermeye bafllam›flt›. Bu anlaflmazl›klar sonucunda “Ulusal
Güvenlik Komitesi” kuruldu (Nisan 1793). Dokuz üyeden olu-
flan bu komite bütün yetkileri elinde topluyordu. Önce Danton,
sonra Robespierre bu komitenin baflkan› oldu. 24 Haziran
1793’te yeni bir anayasa kabul edidi. Güçler ayr›l›¤›na de¤il,
güçler birli¤ine dayanan bu anayasada yürütme ve yasama or-
ganlar› birlefltirilmifl, hükümet, meclisin bir komisyonu say›l-
m›flt›. Haz›rlanan kanunlar›n yürürlü¤e girebilmesi için referan-
duma da baflvurulabilecekti. Ayr›ca genel ve eflit seçim hakk› da
kabul edilmifl, seçmen olabilme konusunda önceki anayasan›n
koydu¤u s›n›rlamalar kald›r›lm›flt›. Robespierre Temmuz
1793’te Ulusal Güvenlik Komitesi’ne seçilmesinden sonra, hü-
kümetin gerçek baflkan› oldu. Robespierre’in amac› yeni bir
ayaklanma ile Konvansiyon’u da¤›t›p diktatör olmakt›. 27 Tem-
muz 1794’te Konvansiyon harekete geçerek Robespierre ve ya-
k›n arkadafllar›n› tutuklat›p idam ettirdi. Bu arada devrim yavafl
yavafl amac›na ulafl›yordu. Burjuvazi eski yönetici s›n›flar karfl›-
s›nda üstünlü¤ünü kurmufltu. Yönetimde söz sahibi s›n›f olarak,
yoksul halktan yavafl yavafl uzaklafl›yor, elde etti¤i haklar›n ko-
runmas› e¤ilimi belirmeye bafll›yordu. Halk ise süregelen kar›-
fl›kl›klardan ve idamlardan tedirgin olmaktayd› (1793-1794 y›l-
lar›nda devrim mahkemelerinde 20.000 kifli ölüme mahkûm
edilmiflti). Avusturyal›lara karfl› savafl kazan›lm›fl, vatan›n tehli-
kede oldu¤u fikri dayana¤›n› kaybetmifl, düzenli ve kararl› bir
toplumsal ve ekonomik yaflam özlemi a¤›rl›k kazanmaya baflla-
m›flt›. Bütün bunlar Robespierre ve yandafllar›n›n (Jakobenler)
yönetimden uzaklaflt›r›lmalar›nda önemli etkenler oldu. Kon-
vansiyon Meclisi 1795’te yeni bir anayasa haz›rlad›. Bu, devri-
min bafl›ndan beri haz›rlanan üçüncü anayasa idi. Daha sonra
meclis kendi kendini da¤›tt› ve 28 Ekim 1795’te yeni anayasa
gere¤i, Direktuvar Hükümeti ifle bafllad›. Bu dönem, Fransa ta-
rihinde kapitalizmin h›zla geliflip kurumlaflt›¤› dönemdir. Bu-
nunla birlikte soylular›n ve yoksul halk›n burjuva yönetimi için
tehlike oluflturma durumu sürmekteydi. Bu durum karfl›s›nda
burjuvazi yeni bir güce baflvurdu: Ordu. Orduyu hem soylulara,
hem de kentlere iflçiler ve emekçilere karfl› kullanmak üzere ör-
gütledi. Direktuvar Hükümeti döneminde bir general olan Napo-
léon Bonaparte büyük bir ün kazanm›flt›. Bundan tedirgin olan
hükümet kendisini M›s›r’a gönderdiyse de Napoléon, Avrupa ile
Fransa aras›nda yeniden bafllayan savafl› bahane ederek Fran-
sa’ya döndü ve 9 Kas›m 1799’da bir hükümet darbesiyle Direk-
tuvar’› devirerek üç konsülden oluflan geçici bir hükümet kurdu.
Konsüllük döneminin bafllamas›yla devrimin üçüncü anayasas›
da ortadan kalkt›; Frans›z Devrimi sona erdi. Çünkü art›k burju-
vazi amaçlar›na ulaflm›fl, siyasal iktidar› ele geçirmifl, bunu sür-
dürmek için sa¤lam ve istikrarl› bir yönetime gerek duymaya
bafllam›flt›. Yeni bir anayasa yap›ld› ve bu dönem 18 May›s
1804’te Napoléon’un imparatorlu¤unu ilân etmesine kadar sür-
dü. Frans›z Devrimi dünyada etkileri en uzun süren devrimler-
den biridir. Toplumlar›n yap›lar›nda köklü de¤iflikliklere yol aç-
m›fl, bu olaydan sonra Avrupa’da ve dünyada krall›klar eski say-
g›nl›klar›n› yitirmifller, özgürlük ve ba¤›ms›zl›k mücadeleleri art-
m›fl, devrimin temel ilkeleri olan özgürlük, eflitlik ve adalet bü-
tün dünyaya yay›l›p cumhuriyet yönetimleri yayg›nlaflm›flt›r.
FREKANS,
titreflim hareketi yapan bir sistemin birim za-
manda yapt›¤› sal›n›m ya da devir say›s› (simgesi f ya da v). Bu
frekans 2π ile çarp›ld›¤›nda aç›sal frekans› verir. Alternatif ak›m-
da da frekanstan söz edilir ve birim zamanda ak›m›n ayn› yönde
s›f›r de¤erine ulaflma say›s› olarak tan›mlan›r. Elektromanyetik
›fl›n›m›n frekans›, ›fl›k h›z›n›n, söz konusu ›fl›n›m›n dalga boyu-
na bölünmesiyle elde edilir. Sözü edilen her üç frekans çeflidi
de hertz cinsinden ölçülür. Matematikte ise istatistiksel bir de-
¤iflkenin belli bir aral›ktaki de¤erleri frekans ad›n› al›r.
FREN,
kinetik enerjiyi ›s› enerjisine dönüfltürerek hareketi ya-
vafllatmaya veya durdurmaya yarayan ayg›t ya da sistem. En
yayg›n› kampanal› frendir. Bu tür frenler, genellikle ›s›ya daya-
n›kl› bir malzemeyle (balata) kapl› sabit bir parçan›n, hareketli
kampanaya sürtünmesiyle çal›fl›r. ‹kinci bir fren türü de “disk
fren”dir. Bu tür frenler de, dönmekte olan parçan›n içten ya da
d›fltan dairesel bir parça taraf›ndan s›k›lmas›yla çal›fl›r. Uçak,
otomobil ve trenlerde genellikle kampanal› ya da disk frenler
kullan›l›r. Frenlerde hareketin fren pabuçlar›na iletilmesi ço¤un-
lukla hidrolik yolla sa¤lan›r. Bunun nedeni, s›v›lar›n bas›nc› ay-
nen iletmeleri ve böylece örne¤in birden çok tekerlekte ayn› an-
da ayn› fren etkisinin sa¤lanabilmesidir. K›smî bir vakum yara-
tarak bir piston arac›l›¤›yla bas›nç uygulanmas› ve haval› fren de
ayn› ilkeden hareket eder. Otomobillerdeki “el freni” ise, bir kol
çekildi¤inde buna ba¤l› bir tel arac›l›¤›yla tekerlekteki fren me-
kanizmas›n›n harekete geçmesiyle çal›fl›r. Bunlardan baflka,
özellikle elektrikli trenlerde yokufl afla¤› inerken kullan›lan ve
dingilin dönüflünden hareket alan bir dinamonun üretti¤i elekt-
rikle çal›flan (Foucault ak›mlardan yararlan›r) elektrikli frenler
hareketi yavafllatmakta kullan›l›r. Uzay yolculuklar›nda frenleme
ancak hareket yönüne ters yönde çal›flan roketlerle sa¤lan›r.
Dünya’ya geri dönen uzay araçlar› için atmosfer iyi bir frenleme
(sürtünme yoluyla) sa¤larsa da yumuflak inifl için bu yeterli ol-
mad›¤›ndan ayr›ca paraflüt kullan›l›r.
FRENG‹,
ço¤u cinsel birleflmelerle bulaflan, iyilefltirilmezse
inme, körlük, ak›l hastal›¤› gibi sonuçlar do¤urabilen, soya da
geçebilen bir hastal›k. Hastal›¤a bir spiroket
(Treponema
pullidum)
neden olur. Frengi, arsenikli ilâçlar›n, bizmut tuz-
lar›n›n, özellikle penisilinin kullan›lmas›yla kaybolmaya yüz tut-
tu. Hastal›¤›n ilk belirtisi frengi ç›ban›d›r. ‹kinci devrede gövde-
de leke biçiminde k›zar›kl›k ve döküntü görülür. Sonra çeflitli
görünümde deri bozukluklar› olur. Üçüncü devrede kemiklerde
