GAR‹PÇ‹LER
264
küleme anlay›fl›yla, birbirinden uzak yerleri ve zamanlar›, efsa-
ne ile gerçekleri ustaca birlefltirir. “Cien Anos de Soledad” (Yüz
Y›ll›k Yaln›zl›k, 1967) en baflar›l› roman›d›r. Hiçbir roman for-
mülüne uymayan bu epik destan›n odak noktas›n›, hayali bir
Güney Amerika köyü olan Macondo’da yaflayan Buendia ailesi-
nin yedi kuflak boyunca süren öyküsü oluflturur. Roman ve öy-
külerinden büyük bir ço¤unlu¤u dilimize çevrilen yazar›n Türk-
çeye çevrilmifl yap›tlar› flunlard›r: “Cien Anos de Soledad”, “Yüz
Y›ll›k Yaln›zl›k”, “El Coronel No Tiene Quien le Escriba” (Alba-
ya Kimseden Mektup Yok, 1961), “El Otono del Patriarca” (Bafl-
kan Babam›z›n Sonbahar›, 1971), “K›rm›z› Pazartesi” (1982,
1985), “Yaprak F›rt›nas›”, “Bir Kay›p Denizci” (1982), “Sevgi-
den Öte Sürekli Ölüm” (1983). Kendisiyle yap›lm›fl baz› söyle-
fliler de Türkçede “Gabriel Garcia Marquez’le Konuflmalar”
(1983) ad› alt›nda yay›mlanm›flt›r.
GAR‹PÇ‹LER,
Orhan Veli Kan›k, Oktay R›fat, Melih Cevdet
Anday üçlüsüne 1940’lardaki fliir anlay›fllar›ndan dolay› verilen
ad. Bu üç flair, Varl›k dergisinde eski fliire karfl› ölçüsüz, uyak-
s›z, flairanelikten uzak yeni bir fliir ak›m› bafllatm›fl (1936), fliir-
lerini Garip adl› bir kitapta toplam›fllard› (1941). Bu nedenle Ga-
ripçiler ad›yla an›ld›lar. Yeni fliiri, özellikle Nurullah Ataç des-
tekledi. Sonralar› Birinci Yeni ad›yla da an›lan Garip hareketi k›-
sa sürede yayg›nlaflt›, birçok genç izleyici buldu¤u gibi, döne-
min flairlerini de etkiledi. Orhan Veli’nin yazd›¤› Garip önsözü
bir bak›ma bu yeni fliir hareketinin manifestosudur. Ama üç fla-
ir, birlikteliklerini sürdürmediler. Kitab›n ikinci bas›m› yaln›z
Orhan Veli’nin fliirleriyle yay›mland› (1945). Ayr›ca Orhan Veli,
kitab›na “Garip ‹çin” bafll›kl› bir önsöz ekledi. Garip hareketi
sonralar›, gerek bu nedenle, ama as›l Melih Cevdet ve Oktay R›-
fat’›n fliirlerini ayr› bir çizgide sürdürmeleri sonucu Orhan Ve-
li’nin ad›na ba¤lanm›flt›r. Garip hareketinin dayand›¤› ilkeler,
konuflma dilinin do¤all›¤›ndan yararlanarak yeni söyleyifller
bulmak, günlük hayat›n ve küçük, s›radan insan›n sorunlar›n›
dile getirmek, söz oyunlar›ndan, sözlü deyifllerden kaç›nmak,
ölçü (vezin), uyak (kafiye) gibi fliiri s›n›rlayan ba¤lar› atmak bi-
çiminde özetlenebilir.
GARP OCAKLARI,
Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nda Cezayir,
Tunus ve Trablusgarp (Libya) eyaletlerinin üçüne birden verilen
ad. Daha çok korsanl›kla geçinen bu ocaklar, merkeze görünür-
de ba¤l›yd›lar.
GARZAN SUYU,
Güneydo¤u Anadolu Bölgesi’nde Dicle
Irma¤›’n›n bir kolu. Uzunlu¤u 150 km.dir. Mufl ilinin güneyin-
deki yüksek da¤lar›n güney yamaçlar›ndan inen derelerin bir-
leflmesiyle do¤ar. Raman Da¤›’n›n do¤usunda Dicle’ye kar›fl›r.
Geçti¤i topraklar›n baz› kesimlerinde petrol araflt›rmalar› yap›l›r.
GASTR‹T,
mide mukozas›n›n iltihaplanmas› sonucu ortaya
ç›kan hastal›k, mide nezlesi. Bafll›ca belirtileri ifltahs›zl›k, mide-
de yanma ve fliflkinlik, kusma, bafl dönmesi, midede a¤r›lar, di-
lin beyaz oluflu ve nadiren atefl yükselmesidir. Süre¤en gastrit-
lerde ise bafll›ca belirti midenin üst bölümünde duyulan fliddet-
li a¤r›lard›r. Gastrite yol açan belli bafll› etmenler alkol, baharat-
l› yiyecekler, tütün ve besinlerin çi¤nenmeden yutulmas›d›r.
Gastrit, mideyi rahatlat›c› ve mide salg›s›n› düzenleyici ilâçlarla
tedavi edilir.
GAUSS, Carl Friedrich
(1777 Braunschweig - 1855
Göttingen), Alman matematikçi. Daha 18 yafl›nda bir ö¤renciy-
ken Euklides zaman›ndan beri geometricileri u¤raflt›ran, bir
çemberi 17 eflit parçaya bölme problemini çözdü. 1801’de, de-
neyüstü aritmeti¤i tahlil ederek “Disquisitiones Arithmeticae”yi
(Aritmetik Araflt›rmalar), yay›mlad›. Yeni bir yöntemle henüz bu-
lunmufl olan Uranus gezegeninin yörüngesini hesaplad›.
1807’de ölümüne kadar çal›flaca¤› Göttingen’de matematik pro-
fesörü ve gözlemevi yöneticisi oldu. Laplace taraf›ndan da Av-
rupa’n›n en büyük matematikçisi olarak gösterilen Gauss’un
bafll›ca yap›tlar›: “Theoria Motus Corporum Coelestium in Sec-
tianibus Conicis Solem Ambientium” (Konik Kesitli Gökcisim-
lerinin Günefl Çevresindeki Hareket Kuram›, 1808), “Disquisiti-
ones Generales Cerca Superficies Curvas” (E¤ri Yüzeyler Üze-
rine Genel Araflt›rmalar, 1827), “Resultata aus den Beobachtun-
gen des Magnetischen Vereins” (Yerin Maknat›sl›¤›n›n Genel
Kuram›, 1839).
GAY-LUSSAC, Louis Jo-
seph
(1778 Marche - 1850 Pa-
ris), Frans›z fizik ve kimya bilgini.
École Polytechnique’i yol ve köprü
mühendisi olarak bitirdi. Daha 24
yafl›ndayken gazlar›n ve buharlar›n
genleflmesi olay›n› inceledi, bu ola-
y›n yasalar›n› buldu ve ilk bilimsel
yap›t›n› bu konuda verdi (1802). ‹ki
y›l sonra yerçekimi de¤iflmelerini
incelemek için önce iki kifli olarak
4.000, sonra tek bafl›na 7.000 m. yüksekli¤e balonla ç›kt› ve ha-
va bilefliminin ayn› gaz yap›s›nda oldu¤unu saptad›. Deneysel
çal›flmalar›n› ve incelemelerini sürdürerek Frans›z Bilim Akade-
misi’ne üye seçildi (1806). Ça¤›n›n önemli bilginlerinden The-
nard ile, sodyum ve potasyumu elde etti (1808). Bundan sonra
birbiri ard›na asitler ve gazlarla ilgili önemli bulufllar› oldu,
1816’da flimdi kendi ad›n› tafl›yan sifonlu barometreyi buldu.
1832’de fizik kürsüsünden ayr›larak Muséum’da genel kimya
profesörü oldu. De¤erli madenleri ar›tma yöntemini bu y›llarda
gelifltirdi. Chauni’deki bir sülfürik asit fabrikas›nda, azotlu mad-
delerin de¤erlendirmesini yapan ve kendi ad› verilen kuleyi yapt›.
GAYDA,
bir tulum ve ona ba¤l› kam›fllardan oluflan, ilkel bir
armonik yap›ya sahip nefesli çalg›; tulum. ‹skoçlar›n millî çalg›-
s› olan gayda, koltuk alt›nda tutulan tulumun hava ile doldurul-
duktan sonra kolla s›k›flt›r›lmas›yla havan›n kam›fllara girmesi
sa¤lanarak çal›n›r.
GAYZER,
yeralt›ndan belli aral›klarla f›flk›ran s›cak su kay-
na¤›. Genellikle volkanik bölgelerde görülür. Bafll›ca kayna¤›
ya¤mur olan gayzerlerin, sular›n› 50 m.ye kadar f›flk›rtanlar› var-
d›r. Kaynarca ve kapl›calar birer gayzerdir. Bu tür sular›n içinde
birtak›m maden bileflikleri bulunur; siyatik, romatizma ve baz›
cilt hastal›klar›n› tedavi edici özelliklere sahiptir.
