G‹RESUN
274
Fabrikas›). Eski bir Frans›z sömürgesi olan Gine, ba¤›ms›zl›¤›n›
1958’de kazand›. Gine’nin ilk devlet baflkan› Ahmet Sekou Toure
bir tür halk demokrasisi kurmaya yöneldi ve ülkesini 1984’e ka-
dar baflkanl›k sistemine dayal› bir cumhuriyetle yönetti. 1984’te-
ki darbeyle devlet baflkanl›¤›n› üstlenen Albay Lansana Lonté,
eski yönetimin yap›s›n› büyük ölçüde de¤ifltirdi. Ekonomide
merkezî plânlama yerine serbest giriflimcili¤e a¤›rl›k veren bir
politika izledi. 1985’te eski baflkan Sekou Toure yandafllar›n›n
darbe girifliminin bast›r›lmas›ndan sonra sert önlemler al›nd› ve
darbe giriflimine kat›lanlar may›s 1987’de çeflitli cezalara çarpt›-
r›ld›. Eski baflkan Toure idam edildi. Ayn› y›l IMF ile anlaflma ya-
p›larak d›fl borçlar ertelendi, devalüasyon yap›ld›. Gine Syli’si ye-
rine Gine Frang› para birimi olarak yeniden kabul edildi.
G‹RESUN,
Do¤u Karadeniz bölümünde yer alan il ve bu ilin
merkezi olan kent. Giresun, kuzeyde Karadeniz, do¤uda Trabzon
ve Gümüflhane, güneydo¤uda Erzincan, güney ve güneybat›da
S›vas ve bat›da Ordu illeriyle s›n›rlan›r. Karadeniz k›y›lar›yla, ilin
fizikî bak›mdan güney s›n›r›n› çizen Kelkit vadi olu¤u aras›nda
kalan Giresun ili topraklar›, Kuzey Anadolu Da¤lar›’n›n d›fl s›ra-
lar› üzerindedir ve komflu Karadeniz illeri gibi, hemen her yan›
da¤larla örtülüdür. Giresun Da¤lar› genel ad›n› tafl›yan bu s›ra-
lar›n en yüksek doruklar› ve su bölümü çizgisi Kelkit Vadi olu-
¤unun hemen kuzeyinde yer al›r. Orta yüksekliktedir; en yüksek
doruklar› 2.000 - 3.000 m. aras›ndad›r. Bu koflullar alt›nda akar-
sular›n ço¤u do¤rudan do¤ruya Karadeniz’e dökülür. Bir k›s-
m›ysa, güneye yönelerek Kelkit’e kar›fl›r. Bütün bu akarsular,
özellikle Karadeniz’e dökülenler, boylar›n›n k›sal›¤›na ra¤men,
yataklar›n›n çok e¤imli olmas› nedeniyle h›zl› ak›fll›d›r ve büyük
debi de¤iflikli¤i gösterir. Bu akarsular›n en önemlisi, Tirebolu
do¤usunda denize dökülen Harflit’tir. ‹klim k›y›dan içe girildik-
çe de¤iflir. K›y› ve da¤lar›n k›y›ya bakan alçak yamaçlar›nda Do-
¤u Karadeniz’in tipik iklimi egemendir. K›fllar oldukça karl›, fa-
kat ›l›k (en so¤uk ay ortalamas› 6º-6,5º), yazlar serin (en s›cak
ay ortalamas› 23º-23,3º); y›ll›k ya¤›fllar k›y›da bile 1,2 m.den
fazlad›r. Bu ya¤›fllar›n mevsimlere da¤›l›fl› oldukça düzenlidir.
‹çte, özellikle Kuzey Anadolu Da¤lar›’n›n güneye bakan yamaç-
lar›nda koflullar de¤iflir; az çok karasal, daha kurak bir iklim ti-
pi egemen olur. Bu nedenle, genellikle genifl yer kaplayan or-
manlar, güneye do¤ru yerlerini çal›l›klara, bozk›r topluluklar›na
b›rak›rlar. Giresun ili, çok engebeli olmas›, az çok genifl vadi ta-
banlar› ya da k›y› ovalar›ndan yoksun bulundu¤undan tarla tar›-
m›na pek elveriflli de¤ildir. Bununla birlikte, ekonomi yine de
tar›ma dayan›r. Ancak yetifltirilen ürünler tür bak›m›ndan s›n›rl›
ve birço¤unun üretim miktar› da yetersizdir. Bu durum baklagil-
ler, sebzeler ve özellikle sanayi bitkilerinde daha belirgindir. Ör-
ne¤in 86.000 ton olan tah›l üretiminin 40.000 tonunu m›s›r
oluflturur. 90 ton tütün, 1.430 ton flekerpancar› üretilmifltir. ‹lde
meyve veren yafltaki a¤açlar›n yaklafl›k % 99’u f›nd›kt›r. 1986’da
48.954 ton f›nd›k üretilmifltir. Bu miktar, ayn› y›l Türkiye f›nd›k
üretiminin yaklafl›k % 16’s›d›r. Çay ve turunçgil (mandalina) ye-
tifltirilirse de, üretimleri önemsizdir. Küçük ve büyükbafl hayvan
say›lar›n›n birbirine az çok denk oluflu dikkati çeker. ‹l toprakla-
r› içinde demir, bak›r, kurflun, manganez, çinko ve linyit gibi ye-
ralt› kaynaklar› bulunursa da, bunlar›n hiçbiri önemli bir iflletme
konusu olacak nitelik tafl›maz. Sanayi de geliflmemifltir. Bafll›ca
kurulufl, SEKA’n›n Aksu K⤛t Fabrikas›’d›r. Ayr›ca ilde süt ürün-
leri, f›nd›k ve çay iflleme tesisleri vard›r. Küçük bir yapma liman
kurulufluna sahip olan Giresin, Karadeniz k›y›lar›n›n bafll›ca is-
kelelerinden biridir. ‹stanbul’a düzenli vapur seferleriyle ba¤l›-
d›r. Özellikle f›nd›k ihracat› mevsiminde (sonbahar) yabanc› ge-
milerin u¤rak yeridir. Karayolu ulafl›m› k›y› boyunca uzanan ana
yolla sa¤lan›r. Trabzon yönünden gelen ana flose, Giresun-Or-
du üzerinden Samsun’a ulafl›r. Bu flose Sinop’a kadar ulafl›rsa
da, ‹ç Anadolu, özellikle Ankara ve ‹stanbul ba¤lant›s› Sam-
sun-Çorum yoluyla sa¤lan›r. Giresun’dan fiebinkarahisar üze-
rinden içe sokulan yol, her ne kadar güneyde Erzincan-S›vas
ana flosesine ba¤lan›rsa da, son derece engebeli, dönemeçli
olan ve s›k s›k derin bo¤azlardan geçen bu yol, rahat bir ulafl›m
olana¤› sa¤lamaz ve bu nedenle fazla ifllek de¤ildir. ‹l merkezi,
temeli bazalt kayalar›ndan oluflan küçük bir yar›madan›n çevre-
sinde ve k›sta¤› üzerinde kurulmufl tarihsel bir kenttir (‹lkça¤’›n
tan›nm›fl Kerasus Liman›). Giresun’da, do¤a koflullar› bak›m›n-
dan elveriflli olmas›na karfl›n, turizm geliflmemifltir. Bölgenin ilk
ahalisi, eski Anadolu kavimleridir; sonraki ça¤larda Orta As-
ya’dan buralara göçen Kalipler, Tibarenler, Mosinekler gibi Türk
oymaklar› bu bölgeye yerlefltiler. Sonradan ‹.Ö. 9. yüzy›l sonla-
r›nda Miletliler, bugünkü Giresun yak›n›nda Çitlakkale denilen
yerde “Kerasus” kentini kurdular. Kent, ad›n› yörede yetiflen ya-
bani kirazlardan (Ceresia) al›r. ‹.Ö. 183 y›l›nda Pontos Kral› I.
Pharnakos, Kerasus’u zaptetti, savafllar s›ras›nda y›k›lan kent
yerine 2 km. kadar do¤udaki yar›mada üzerinde yeni bir kent
kurdu. Bu yeni kente Pharnakia dendi. ‹.Ö. 172’de Pontos’u ye-
nen Romal›lar Pharnakia’y› ele geçirdiler. Roma egemenli¤i al-
t›nda Pharnakia’n›n ad› yine Kerasus oldu ve kent, imparatorlu-
¤un ikiye bölünmesi üzerine 395’te Bizans’a ba¤land›. Fatih
Sultan Mehmet’in 1461’de Trabzon’u almas› üzerine, Kerasus
da Osmanl› Devleti topraklar›na kat›ld› ve ad› Giresun flekline
çevrildi. Giresun, Osmanl› yönetiminden Tanzimat’a kadar Trab-
zon’un bir ilçesi oldu. Bundan sonra, önce fiebinkarahisar’a,
sonra yine Trabzon’a ba¤l› bir ilçe merkezi hâline getirildi.
1920’de mutasarr›fl›k, 1923’te de il oldu.
G‹R‹T
(Yun.: Krété, Fr.: Crète, ‹ng.: Crete), Ege Denizi’nin gü-
neyinde Yunan adas›. Sicilya, Sardinya, K›br›s ve Korsika’dan
sonra Akdeniz’in beflinci büyük adas›d›r. Uzunlu¤u 260, genifl-
li¤i 10-15 km., alan› 8.331 km
2
’dir. Nüfusu 539.938 (1991). Yu-
nanistan’›n güney ucunu meydana getiren Pelopones Yar›mada-
