ren kimse bir y›l kadar da hareketlerine ve yiyeceklerine dikkat
etmelidir. Sar›l›kl› karaci¤er iltihab›n›n ölümle sonuçlanan a¤›r
sar›l›¤a dönüflmesi az görülen bir olayd›r.
HERCA‹MENEKfiE,
menekflegillerden bir süs bitkisi,
alacamenekfle
(Viola tricolor).
Türlü renkte, irice çiçekler
açar. Bu çiçekler genellikle çift renkli olufllar›yla kokulu menek-
fleden ayr›l›rlar.
HERODOT
(‹.Ö. 485 Halikarnassos [Bodrum] - ‹.Ö. 425
Thurioi/Afla¤› ‹talya), Yunan tarihçisi. Soylu bir ailenin o¤ludur.
‹.Ö. 460’larda Halikarnassos’un zorba hükümdar› Ligdamis’e
karfl› ayaklanma girifliminden ötürü Samos Adas›’na sürüldü.
Ligdamis’in devrilmesine katk›s› oldu (‹.Ö. 454). Ard›ndan uzun
yolculuklara ç›kt›. M›s›r, Mezopotamya, ‹ran, ‹talya ve Yunanis-
tan’› dolaflt›. Atina’da Sophokles ve Perikles ile yak›n iliflki kur-
du. ‹.Ö. 440’larda Atina’n›n sömürgesi Thurioi’de yerleflti. Here-
dot, yolculuklar› s›ras›nda “Histories Apodeksis” adl› tarih yap›-
t› için bilgi toplad›. Dokuz kitaptan oluflan yap›t›nda, ‹.Ö. 700 y›-
l›ndan ‹.Ö. 478 y›l›na dek uzanan bir zaman parças› içinde Do-
¤u Akdeniz ülkelerinin ve halklar›n›n tarihini ele ald›. Yap›t›n›n
a¤›rl›k noktas›n› Pers Savafllar› oluflturur. Dünya tarihinin bu
büyük çat›flmas›na yol açan nedenleri tarihsel bafllang›çlar›na
de¤in izler ve bundan ötürü yap›t›n›n birinci bölümüne Lidya,
Pers, ‹skit, Babil, M›s›r, Libya ve Yunan tarihlerini anlatarak
bafllar. Bu bölüm tüm yap›t›n›n üçte ikisini kapsar. Herodot, an-
latt›¤› tarih olaylar›nda destan ve trajedi üslubundan yararlan›r.
Onun için tarihi oluflturan güç sonuçta tanr›lard›r. Herodot Ta-
rihi’nin modern anlamda bir tarih yap›t› oldu¤u söylenemez. Yi-
ne de, Cicero’nun deyifliyle o, “tarihin babas›”d›r.
HERTZ, Heinrich Rudolf
(1857 Hamburg-1894 Bonn),
Alman fizikçisi. Atomlar›n›n frekans›yla ilgili Hertz Yasas›’n› or-
taya koydu. ‹lk çal›flmalar›n› Berlin Üniversitesi’nde yapt›. 1885
y›l›nda Karlsruhe Yüksek Teknik Okulu’nda, 1889 y›l›nda da
Bonn Üniversitesi’nde profesörlük yapt›. Elektromanyetik dalga-
lar› ilk kez 1887 y›l›nda kendi yapt›¤› bir osilatörle elde etti. Bu
dalgalar›n, ›fl›¤›n tüm özelliklerini tafl›d›¤›n› gösterdi. Maxvell’e
ait ›fl›¤›n elektromanyetik teorisini kan›tlad›. Yine ayn› y›l h›zl›
sal›n›mlardan yararlanarak, yal›tkan›n indüklemedeki rolünü
gösterdi; fotoelektrik olay›n› buldu. Elektronlar›n madde içinden
geçebilece¤ini, ince alt›n tabakalardan katot ›fl›nlar› geçirerek
buldu. Mekani¤i “en az etki” ilkesinden kalkarak gelifltirmeye
çal›flan Hertz’in yap›tlar› ölümünden sonra yay›mland›.
HERZL, Theodor
(1860 Budapeflte - 1904 Edlah), Maca-
r uyruklu Yahudi yazar. Siyonizm’in öncüsü olarak bilinir. Hu-
kuk ve edebiyat ö¤renimi gördükten sonra Neue Freie Presse’in
muhabirli¤ini yapt›. 1896’da ç›kan “Der Judenstaat” (Yahudi
Devleti) adl› kitab›nda Siyonizm’in ilkelerini ortaya koydu.
1897’de baflkanl›¤›n› yapt›¤› ilk dünya Siyonist örgütünün
kongresini toplad›, ard›ndan Millî Yahudi Bankas›’n› kurdu. Fi-
listin’de toprak sat›n al›p Yahudi Devleti kurmay› düflledi. Düfl-
lerini gerçeklefltiremeden öldü, ancak ard›ndan güçlü bir ulus-
lararas› Siyonist örgütü b›rakt›.
HESAP MAK‹NES‹,
basit aritmetik ifllemler yapan araç.
Yaln›zca toplama ve ç›karma, bunun yan› s›ra çarpma ve bölme
de yapabilen türleri vard›r. Hesap makineleri mekanik, elektrome-
kanik ve elektronik olabilirler. Abaküs bunlar›n en ilkelidir. Ger-
çek anlamda ilk hesap makinesi Pascal taraf›ndan yap›ld› (1642).
HEYELAN,
e¤imli bölgelerde kayalar ya da topra¤›n kayma-
s›. Etekleri afl›nan bir yamac›n üst k›s›mlardaki a¤›rl›¤› tafl›ya-
mamas›; topra¤›n alt›ndaki kil tabakas›n›n sular› emerek kaygan
bir çamur y›¤›n› oluflturmas› heyelana yol açar. Yol ve yerleflim
yerlerindeki heyelanlar çok tehlikelidir.
HEYET‹ TEMS‹L‹YE,
Erzurum ve S›vas kongrelerini tem-
sil eden ve onlar ad›na iflleri yürütmekle görevli yetkili heyet. Bir
geçici hükümet olarak da nitelendirilebilir. Erzurum Kongresi
ad›na seçilen Heyeti Temsiliye flu kiflilerden olufluyordu: Mus-
tafa Kemal, Rauf Bey, Raif Efendi, ‹zzet Bey, Servet Bey, fieyh
Fevzi Efendi, Bekir Sami Bey, Sadullah Efendi, Hac› Musa Bey.
S›vas Kongresi ad›na seçilen Heyeti Temsiliye flu kiflilerden
meydana geliyordu: Mustafa Kemal, Rauf Bey, Albay Refet Bey,
Raif Efendi, ‹zzet Bey, Servet Bey, fieyh Fevzi Efendi, Bekir Sa-
mi Bey, Mazhar Müfit Bey, Ömer Mümtaz Bey, Hakk› Behiç Bey,
Hüsrev Sami Bey, Ratipzade Mustafa Bey, Vas›f Bey, Sadullah
Efendi, Heyeti Temsiliye’nin varl›¤› ve görevleri 23 Nisan
1920’de TBMM’nin aç›l›fl›na dek sürdü.
HEYKEL,
tafl, tahta, maden,
kil, alç› gibi çeflitli maddelerden
yontularak, kal›ba dökülerek ya
da birbirine eklenerek yap›lan sa-
nat yap›t›. Bu tür üç boyutlu ya-
p›tlar yaratmaya da heykelcilik
denir. Sanatlar›n en eskisi ve en
evrenseli olan heykelcilik, ‹.Ö. 4.
bin y›lda M›s›r ve Mezopotam-
ya’da önemli geliflmeler gösterdi.
Anadolu’da rastlanan say›s›z hey-
kel ve an›tlar›n kayna¤› daha çok
eski Anadolu kültür ve uygarl›¤›na dayanmaktad›r. ‹slâml›¤›n
benimsenmesinden sonra günah say›lan heykel çal›flmalar› en-
gellendi. Türkiye’de heykelcili¤in sanat durumuna gelmesi, Os-
man Hamdi Bey’in 1882’de kurdu¤u “Sanayii Nefise Mektebi
Âlisi”nin (Güzel Sanatlar Akademisi) aç›l›fl›yla bafllar. Türki-
ye’de ça¤dafl biçim aray›fllar› ve soyut çal›flmalar›yla tan›nan
heykelcilerden baz›lar› flunlard›r: Sadi Çal›k, Hüseyin Gezer, ‹l-
han Koman, Kuzgun Acar.
HEZARFEN AHMET ÇELEB‹
(17. yüzy›l), Galata Ku-
lesi’nden Üsküdar’a kadar, takt›¤› kanatlarla uçmay› baflaran,
dünya tarihindeki ilk uçan kifli. ‹lginç konularla u¤raflmas› ve
bilgili olmas›ndan ötürü, “binbir fley bilen” anlam›nda “Hezar-
fen” ad›yla an›ld›. Hezarfen Ahmet Çelebi, IV. Murat zaman›nda
yaflad›. Kufllar›n uçmalar›n› inceledi ve yapt›¤› kanatlarla Galata
Kulesi’nden Üsküdar’a dek uçmay› baflard›. Bu baflar›s›ndan do-
lay› kendisine arma¤anlar verildi. Ancak saray çevreleri ve tutu-
cular›n etkisiyle padiflah taraf›ndan Cezayir’e sürüldü ve orada
öldürüldü.
HERCA‹MENEKfiE
312
