bir zay›fl›k dönemi bafllad›, çok iyi bilinmeyen bu dönem fiuppi-
luliuma’n›n kral olmas›na dek sürdü. fiuppiluliuma ile birlikte
Hitit tarihinde Yeni Devlet ya da Hitit ‹mparatorlu¤u denilen dö-
nem bafllad›. Bu dönemde Hitit Devleti, Önasya’n›n güçlü ve bü-
yük devletlerinden biri durumuna geldi. fiuppiluliuma, Anado-
lu’nun birli¤ini sa¤lad›ktan sonra Kuzey Suriye’de Mitanni
Prensli¤i’ni egemenli¤i alt›na ald›. II. Murflilifl zaman›nda Hitit
Devleti’nin egemenlik alan› Ege sahillerine dek yay›ld›. II. Murfli-
lifl’ten sonra devletin bafl›na Muvattali geçti. Bu hükümdar zama-
n›nda, en önemli ticaret yollar›n›n geçti¤i Suriye’ye egemen ol-
ma yüzünden, M›s›r ile Hititler aras›nda ünlü Kadefl Savafl› oldu.
III. Hattuflilifl zaman›nda savafl durumuna son verildi, Hattufli-
lifl’in bir k›z›n›n M›s›r firavunuyla evlenmesiyle dostluk daha da
güçlendirildi. Fakat Hitit Devleti’nin bu güçlü durumu uzun sür-
medi. ‹.Ö. 1200 y›llar›nda çok büyük bir göç dalgas› Hitit Devle-
ti’ni yok etti. Ancak baz› Hitit kentleri varl›klar›n› bir süre daha ko-
ruyabildiler. ‹.Ö. 1200-700 aras›nda varl›k gösteren Geç Hitit
devletlerinin bafll›calar› Grugum (Marafl), Hattena (Hatay), Melid
ya da Maldia (Malatya), Kargam›fl (Cerablus) ve Hamat’t›. Bu
kent devletleri Asurlulara vergi veren yar› ba¤›ms›z kurulufllard›.
Zamanla tümü Asurlular taraf›ndan ortadan kald›r›ld›.
H‹TLER, Adolf
(1889 Braunau/Avusturya-1945 Berlin), Al-
man diktatörü ve devlet adam›. Babas› Avusturya’da küçük bir
gümrük memuru idi. ‹lkokuldayken çok çal›flkan bir ö¤renci ol-
mas›na karfl›n, lise ö¤renimi hiç de parlak geçmedi. Babas›n›n
ölümünden sonra okulu terk ederek Linz kentinde düzensiz ola-
rak resim ve çizim iflleriyle u¤raflt›. Ressam olmak istiyordu. Bu
amaçla Viyana’ya gitti (1905). Ancak Viyana Güzel Sanatlar
Akademisi’ne giremedi. Viyana’daki hayat› yoksulluk içinde
geçti. Bu maddî ve manevî yoksulluk ortam›nda Yahudi düflma-
n› ak›mlar›n etkisi alt›nda kald›. Az›l› bir Yahudi düflman› kesil-
di. 1913’te Münih’e yerleflti. I. Dünya Savafl› ç›k›nca Bavyera or-
dusuna gönüllü olarak kat›ld›. Savafl s›ras›nda iki kez yaralanan,
onbafl›l›¤a yükseltilen ve gösterdi¤i yararl›klardan ötürü Alman
Demir Haç niflan› ile de iki kez ödüllendirilen Hitler, bir zehirli
gaz sald›r›s› s›ras›nda geçici bir körlü¤e u¤rad› ve savafl bitin-
ceye kadar hastanede kald›. 1919 - 1920 y›llar›nda Alman Or-
dusu’nda Bolflevikler’le mücadele ve milliyetçilik propagandas›
yapmakla görevlendirildi. Bu görev onun topluluklar karfl›s›nda
konuflma ve topluluklar› etkileme yetene¤ini gelifltirdi. Bu y›llar-
da (1919) Münih’te küçük, ad› bile duyulmam›fl olan Alman ‹fl-
çi Partisi’ne yedinci üye olarak girdi. Gerçekte partinin varl›¤› ile
yoklu¤u birdi. Fakat Hitler bu partiye yepyeni bir canl›l›k ve ruh
getirdi. K›sa bir süre içinde partinin tek flefi ve lideri oldu. I.
Dünya Savafl› yenilgisi, savafltan sonra ‹ngiltere ve özellikle
Fransa’n›n tazminatlar› ve nihayet iflsizlikten bunalm›fl, flaflk›na
dönmüfl Almanlar›, ortaya att›¤› sloganlarla etkilemeyi bildi.
Partinin ad›n› Nasyonal Sosyalist Alman ‹flçi Partisi olarak de-
¤ifltirdi (1920). Reich ordusu ve iflveren sendikalar›yla parti ad›-
na yararl› iliflkilere giriflti. Yar› askerî bir örgüt olan hücum ta-
burlar›n› (S.A.) kurdu. 8 Kas›m 1923’te General Erich Luden-
dorff ile birlikte Bavyera hükümetini devirmeye teflebbüs etti.
Fakat baflaramad›. Befl y›l hapse mahkûm edildi. Bu muhkûmi-
yetinin ancak bir y›l›n› hapiste geçirdi. Affa u¤ray›p ç›kmas›na
kadar geçen bir y›ll›k hapis süresince Alman faflizminin temel
kitab› olan “Mein Kampf”›n (Kavgam) birinci cildini Rudolf
Hess’e dikte ettirdi. Hapisten ç›k›nca, 1925 y›l›nda Nasyonal
Sosyalist Alman ‹flçi Partisi’ni yeniden kurdu. Partinin vurucu
güçleri olarak da S.A. ve S.S. (Güvenlik Birlikleri) örgütlerini fa-
aliyete geçirdi. Yasal yollardan iktidara gelmenin çarelerini
araflt›rd›. Çok etkili bir propaganda mekanizmas› gelifltirdi. ‹fl-
sizli¤i daha da art›ran 1929 ekonomik bunal›m›ndan yararlan-
mas›n› bildi. Nazi Partisi’nin 1928’de 12 olan milletvekili say›s›,
1930 seçimlerinde 107’ye, Temmuz 1932 seçimlerinde de
230’a kadar yükseldi. Her seçimde partisini daha büyük baflar›-
lara ulaflt›ran Hitler, 30 Ocak 1933’te en güçlü partinin lideri
olarak Reich fiansölyesi (Baflbakan) oldu. Hitler iktidara geldik-
ten sonra önce parlamentoyu feshetti. Komünistler yasad›fl› ilân
edildi. Yeni meclis, flansölyeye dört y›l süreyle tam yetki tan›d›.
30 Haziran 1934 gecesi (Uzun B›çaklar Gecesi) tüm siyasî ha-
s›mlar›n› ortadan kald›rtt›. 2 A¤ustos 1934’te Cumhurbaflkan›
Hinderburg öldü. Hitler, baflvurdu¤u plebisitle oylar›n % 88’ini
kazanarak Führer unvan›yla baflkanl›k ve flansölyelik yetkilerini
kendinde toplad› (A¤ustos 1934). Gestapo adl› devlet polis ör-
gütünü kurdu ve toplama kamplar› açt›. D›fl politikadaysa, sava-
fla girmeden önce Almanya ve Avusturya - Macaristan impara-
torluklar›na ait olan yerleri ilhak etme, Almanya’y› Versailles
Antlaflmas› hükümlerinden kurtarma yollar›n› izlemeye bafllad›.
Avusturya’y› (13 Mart 1938) iflgal etti. Kademeli olarak 30 Eylül
1938’de Çekoslovakya’y› iflgale bafllad› ve 22 Mart 1939’da ifl-
gali tamamlad›. Alman-Rus sald›rmazl›k pakt›n› imzalad›ktan
(23 A¤ustos 1939) sonra da, Polonya’y› istilâya bafllay›nca (1
Eylül 1939) ‹ngiltere ve Fransa, Almanya’ya savafl açt›lar. Böy-
lece II. Dünya Savafl› bafllad›. Alman zaferleri birbirini kovalad›.
Almanya, Avrupa’n›n üstünde egemenlik kurdu. ‹flgal etti¤i ül-
kelerde, iflbafl›na kukla hükümetler getirdi. 22 Haziran 1941’de
Sovyetler Birli¤i’ne sald›rd›. Savafl 1941 ve 1942 sonuna kadar
Alman baflar›lar›yla sürdü. Ama Stalingrad bozgunundan (2 fiu-
bat 1943) ve Normandiya’da ikinci cephenin aç›lmas›ndan son-
ra (6 Haziran 1944) Almanya’n›n yenilmesi kaç›n›lmaz hâle gel-
di. 20 Temmuz 1944’te Hitler’e baflar›s›z bir suikast yap›ld›. 20
Nisan 1945’te Almanya’n›n kesinlikle yenildi¤ini anlay›nca,
yüksek komutay› Amiral Dönitz ile Göring’e verdi. 29 Nisan’da
metresi Eva Braun ile evlendi ve Dönitz’i kendine halef olarak
b›rakt›. 30 Nisan 1945’te de Eva Braun ile birlikte intihar etti.
H‹YEROGL‹F,
‹lk Ça¤’da M›s›r’da kullan›lan resimyaz›s›na
Yunanl›lar›n verdi¤i ve “kutsal yaz›” anlam›na gelen ad. M›s›rl›-
lar bu yaz›yla yaln›z somut varl›klar› de¤il, soyut düflünceleri de
aç›klayabiliyorlard›. Hiyerogriflerin say›s› 700’den fazlad›r. Hi-
yeroglif yaz›s› M›s›r’da ‹.Ö. 4. binden ‹.S. 4. yüzy›la kadar kulla-
n›ld›. ‹lk kez 1822 y›l›nda Jean-François Champollion bu yaz›-
lar› okumada ilk ad›m› att› ve hiyerogliflerin okuma anahtar›n›
buldu. M›s›rl›lardan baflka Aztekler ve baz› eski K›z›lderili ka-
vimleri de hiyeroglif yaz›s› kullanm›fllard›r.
317
H‹YEROGL‹F
