de bu türün en baflar›l› örneklerini Nef’i vermifltir. Türk edebiya-
t›nda salt yergi türünde ürün veren flair de Eflref’tir.
H‹CRÎ TAKV‹M,
Hz. Muhammet’in Mekke’den Yesrib (Me-
dine) kentine göç etmesini bafllang›ç olarak alan takvim. 16
Temmuz 622 gününden bafllat›l›r. Genellikle ‹slâm ülkelerinde
kullan›l›r. Hicret takviminde bir y›l, Ay’›n Günefl etraf›nda dönü-
flüyle belirlendi¤inden, bir takvim y›l› 354 gündür. Bu bak›mdan
milât takvimine göre 11 gün eksiktir. Bu k›sal›k yüzünden hicret
takvimindeki aylar ve olaylar milât takvimine göre bir önceki y›l-
dan 11 gün erken gelir. Bu durum vergilerin toplanmas›nda ka-
r›fl›kl›klara yol açt›¤›ndan Osmanl› Devleti’nde Rumî takvim de-
nilen bir takvim kullan›lm›flt›r.
H‹DROD‹NAM‹K,
hareket hâlindeki s›v›lar›n hareketinin,
enerjisinin ve bas›nc›n›n matematiksel incelenmesi.
H‹DROELEKTR‹K SANTRALI,
akan ya da yüksekten
düflen suyun enerjisini elektrik enerjisine çeviren tesis. Akarsu-
lar üzerine ya da baraj göllerinin alt›na kurulur. Düflen ya da h›z-
la akan su, bir su türbinine çarparak onu döndürür. Türbin de
ba¤l› oldu¤u elektrik üretecini (jeneratör) çal›flt›rarak kinetik
enerjiyi elektrik enerjisine çevirir. Bu tip santrallar›n yap›m› pa-
hal›, üretimiyse çok ucuzdur. Santral› çal›flt›ran su; içme ve ara-
zi sulamada da kullan›labilir. Bu tesislerden taflk›nlar› önleme-
de de yararlan›l›r.
H‹DROL‹K,
hareket hâlindeki ya da duran s›v›lar›n mekani-
¤i. Eskiden yaln›zca hareket hâlindeki suyla ilgili problemleri
konu edinen hidrolik, hidrodinami¤in mühendislik alan›ndaki
uygulamas› olarak da tan›mlanabilir. Günlük dilde daha çok
otomobil fren sistemlerini çal›flt›ran özel yap›ml› hidrolik s›v›s›
anlam›nda kullan›l›r.
H‹DROL‹Z,
bir bilefli¤in su etkisiyle bozunmaya u¤rad›¤›
kimyasal tepkime türü. Gerçekte hidroliz iki türlü oluflabilir: 1)
Bir asit kökü, baz kökü ya da her ikisinin suyla tepkime vererek
asit ve baz oluflturmas›; 2) Kimi organik bilefliklerin, suyun et-
kisiyle bozunmalar›. Esterler hidrolize u¤rayarak alkol ve ya¤
asidi, ya¤lar da belli koflullarda hidrolize u¤rayarak gliserin ve
sabuna dönüflürler. Bu tepkime sabunlaflma olarak da bilinir.
Sanayide ya¤lardan sabun, niflastadan glikoz elde edilmesi hid-
rolizle sa¤lan›r.
H‹DROSFER,
yerkabu¤unun s›v›, kat› ya da gaz hâlinde ol-
mak üzere tüm su varl›¤›. Büyük bölümünü okyanuslar ve de-
nizler oluflturur. Tan›m gere¤i, hidrosfer, buzullar ve yeralt› su-
lar›n› da kapsar. Atmosferdeki su buhar› da hidrosferin bir par-
ças› olarak kabul edilir. Hidrosfer, a¤›rl›k bak›m›ndan %85,8
oksijen, %10,7 hidrojen, %2,1 klor, %1,1 sodyum, %0,14
magnezyum içerir. Bafll›ca bileflikleri ise su (H
2
O), sodyum klo-
rür (NaCl) ve magnezyum klorürdür (MgCl
2
).
H‹KÂYE
→
ÖYKÜ
H‹LÂFET ORDUSU,
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda ulusal
kurtulufl güçlerine karfl› ‹stanbul Hükümeti ile ‹ngilizler taraf›n-
dan düzenlenen ordu. Bafl›nda Süleyman fiefik Pafla vard›. 20
Nisan 1920 - 25 Haziran 1920 tarihleri aras›nda ‹zmit, Adapa-
zar› ve Bolu dolaylar›nda etkinlik gösterdi. Daha çok para ile tu-
tulmufl, disiplinsiz ve devflirme bir orduydu. Anzavur kuvvetle-
ri de bunlara kat›ld›. Ancak hiçbir baflar› elde edemediler. As-
kerlerinin ve subaylar›n›n bir k›sm› tutsak edildi, di¤erleri ‹stan-
bul’a kaçmak zorunda kald›.
H‹MALAYA,
Kuzey Hindistan ile Tibet aras›nda, do¤u-bat›
yönünde uzanan da¤ s›ras›. Yaklafl›k 2.800 km. uzunluk ve
200-400 km. genifllikte olan Himalayalar, yeryüzünün en genç
ve en yüksek da¤ s›ralar›d›r. Üzerinde, ço¤u Nepal-Tibet s›n›r›n-
da yer alan ve 7.500 m.yi aflan doruklar bulunur. Dünyan›n en
yüksek noktas› olan Everest de bu da¤ s›ras› üzerindedir (8.882
m., Nepal’de yer al›r, burada Chomolungma ad› verilir). Orta
Asya’n›n genifl, sürekli kar alanlar› ve dünyan›n en genifl ve en
uzun da¤ buzullar›yla k›tan›n en zengin su kayna¤› bölgesidir.
‹ndus, Ganj, Brahmaputra gibi büyük akarsular, kaynaklar›n›
buradan al›rlar. Everest’e 1953’te Yeni Zelandal› Hillary ve Ne-
palli Tensing taraf›ndan t›rman›lm›flt›r.
H‹ND‹,
tavukgillerden bir kümes hayvan›
(Meleagris gal-
lopavo).
Anayurdu Kuzey Amerika’d›r. Kümes hayvanlar›n›n
en irisidir. Boyu 1 m. dolay›ndad›r. Aln›, bafl› ve boynu ç›plak-
t›r. Tüyleri parlak yeflil, par›lt›l› esmer renklidir. Hindi 16. yüz-
y›lda Amerika’ya gelen ‹spanyollar taraf›ndan evcillefltirilerek
Avrupa’ya getirildi, daha sonra çeflitli ›rklar› yetifltirildi. Hindi,
çok fazla yumurtlamaz ve eti için yetifltirilir.
H‹ND‹STAN
(Hintçe : Bharat, Fr.: Inde, ‹ng.: ‹ndia), Güney
Asya’da devlet; Hindistan Birli¤i. Büyük bölümü, bat›da Umman
Denizi ile do¤uda Bengal Körfezi aras›nda yer alan kuzeyden gü-
neye incelerek uzanan Dekkan Yar›madas›’nda kal›r. Kara s›n›r-
lar›n›n uzunlu¤u 15.180, k›y›lar›nki 6.083 km.dir. Bat›da Pakis-
tan, kuzeyde Çin (Sinkiang), Nepal, Butan; do¤uda Bangladefl
ve Birmanya ile s›n›rlan›r. Fizikî co¤rafya bak›m›ndan üç farkl›
bölge vard›r. Bunlardan ilki olan Yar›mada Hindistan›’nda yer
alan Dekkan, do¤u ve bat› k›y›lar› boyunca uzanan Gat Da¤lar›
hariç, 400-800 m. yükseklikte bir platodur. Akarsularla parça-
lanm›fl bir seri platodan meydana gelir. Narbada Çukuru, Dek-
kan’›n kuzey s›n›r› kabul edilir. Yar›mada buradan do¤uya do¤-
ru e¤imlidir. ‹kinci bölge, Ganj Ovas›’d›r. Güneyde Dekkan ile
kuzeyde Himalaya Da¤lar› aras›nda kalan bir alüvyonlaflma ve
dolma alan›d›r. Ganj Ovas›, dünyan›n en genifl alüvyon ovalar›n-
dan biridir (uzunlu¤u 1.500 km.). Do¤uda Ganj ve Brahmaput-
ra’n›n ortak deltas› Bangladefl ile Hindistan aras›nda paylafl›l-
m›flt›r. Bat›da Ganj Ovas›’ndan da¤l›k bir bölge (Arawalli Da¤la-
r›) ve eflikle ayr›lan Tar Çölü bölgesi yer al›r ve daha bat›da bu-
lunan ‹ndus Vadisi, Pakistan’da kal›r. ‹ndus-Ganj Vadisi güney-
de Dekkan’a do¤ru yükselen da¤l›k bir kitle ile çevrilir (Vindiya
Da¤lar›). Kuzeyde yer alan üçüncü bölgede, dünyan›n en yüksek
doruklar›n› tafl›yan, do¤u-bat› yönünde sürekli bir s›ra oluflturan
Himalaya Da¤lar› uzan›r. Hindistan, büyük k›sm›yla muson ikli-
minin çok tipik bir alan›d›r. ‹klim bak›m›ndan az çok farkl› böl-
gelere ayr›l›r. Çin’den sonra dünyan›n en kalabal›k ülkesi olan
Hindistan, din ve özellikle dil bak›m›ndan çok kar›fl›k bir top-
lumdan oluflur. Baz› yerlerde sadece 100.000 kiflilik küçük
H‹CRÎ TAKV‹M
314
