HÜCUMBOT
322
ma bitki ve hayvanlarda ayn› yap›dad›r; içindeki çeflitli cisimleri
as›lt› hâlinde tutabilen bir ana maddeden meydana gelmifltir.
Peptik, disülfür vb. ba¤lar›yla birbirine ba¤l› protit telciklerin
oluflturdu¤u a¤s› bir yap›s› oldu¤u san›lmaktad›r. ‹çindeki ci-
simcikler ise canl› olan kondriyumlar ve golgi ayg›t› ile cans›z
olan kofullar, yedek maddeler, iskeletimsi oluflumlar ve art›klar-
d›r. Bitki hücrelerinde bunlardan ayr› olarak bir canl› madde da-
ha vard›r: Plastitler. Çekirdek, memelilerin alyuvarlar› ve gözbil-
luru telcikleri gibi de¤iflikli¤e u¤ram›fl yafll› hücreler d›fl›nda bü-
tün hücrelerde vard›r. Normal olarak her hücrede bir tanedir.
Bununla birlikte karaci¤er hücrelerinde iki ya da kemik ili¤inde
oluflan kimi hücreler ve kanser hücrelerinde daha çok say›da
olabilir. Sitoplazma, metabolizma olaylar›n›n geçti¤i ve metabo-
lizmay› sa¤layacak enzimlerin üretildi¤i bölümdür. Çekirdek
hem bu olaylar› yönetir, hem de hücrenin ço¤almas›n› denetler.
Kal›t›msal bilgiler de çekirdekte sakl›d›r. Hücre iki yolla ço¤al›r:
ya do¤rudan do¤ruya bölünerek (amitoz) ya da birtak›m evrele-
ri olan dolayl› bölünme yoluyla (mitoz). Hücreyi ilk bulan Ho-
oke’tur (1665). fiifle mantar›n›n, çevresi zarla sar›l› küçük oda-
c›klardan meydana geldi¤ini görmüfl ve bunlara “hücre” ad›n›
vermifltir. Daha sonra Grew, Malpighi, Fontana, Mirbel, Brown,
Dujardin, Dutrochet, Raspail hücre üstünde çal›flt›lar ve bilgile-
ri genifllettiler. Bu çal›flmalar sonunda Schleiden ve Schwan ta-
raf›ndan hücre teorisi ortaya at›ld›, bitki ve hayvan hücrelerinin
yap›s› belirlendi (1838). Daha sonra Remark, Virchow, Henle,
Purkinje, von Mohl, Max Schultze, Ranvier, Nageli gibi bilim
adamlar›n›n çal›flmalar›yla hücre kavram› bugünkü biçimini ald›.
HÜCUMBOT
, bir su üstü savafl gemisi. ‹lk kez I. Dünya Sa-
vafl›’nda denizalt›lara karfl› kullan›ld›. 1915 y›l›nda ‹talyan ve ‹n-
giliz donanmalar›nda hizmete giren bu gemiler küçüktüler, 30-
35 mil h›z yap›yorlard› ve top, torpido, may›n, su bombas› gibi
silâhlar› vard›. ‹ki dünya savafl› aras› y›llarda hücumbotlar›n h›-
z› giderek artt› ve bunlar denizalt›lara karfl› savafltan baflka ifllev-
ler de kazand›lar. II. Dünya Savafl›’nda Pasifik’te dar denizlerde
ve k›y› yak›nlar›nda kullan›ld›lar. Bugün hücumbotlar 200-300
tonluk, iki ya da daha fazla pervaneli, benzin motorlu ve 2-7 tor-
pidoya sahip savafl gemileridir.
HÜKÜMET
→
BAKANLAR KURULU
HÜMAN‹ZM
, insan›n yeteneklerini araflt›ran ve bu yetenek-
leri daha ileri bir insanl›k için gelifltirme amac›n› güden ö¤reti-
lerin genel ad›. Hümanizm özel olarak 16. yüzy›lda Avrupa’da
ortaya ç›kan ve insan›n kendini araflt›rmas›yla, do¤aüstü sap-
lant›lardan s›yr›lmaya çal›flmas›yla, bunun için hem gerçekçi ve
elefltirici bir bak›fl kazanmas› hem de bu bak›fl› insan›n özgürlü-
¤ü için kullanmaya yönelmesiyle belirgin düflünce ak›m›d›r.
HÜRR‹YET VE ‹T‹LÂF FIRKASI,
‹ttihat ve Terakki Ce-
miyeti’ne karfl› olanlar›n kurdu¤u siyasal cemiyet. Hürriyet ve
‹tilâf F›rkas› 21 Kas›m 1911’de kuruldu. Program›nda teflebbü-
sü flahsiyi (özel giriflim), ademi merkeziyetçili¤i (yöresel yöne-
timlere daha çok yetki tan›nmas›) ve Osmanl› toplumunu olufl-
turan uluslar aras›nda eflitli¤i savunur görünüyordu. Mahmut
fievket Pafla’ya yap›lan suikasttan sonra (11 Haziran 1913) res-
men kapat›lmakla birlikte, çal›flma olana¤› da bulamad›. Mond-
ros Mütarekesi’nden sonra ‹ttihat ve Terakki iktidardan düflüp li-
derleri Osmanl› s›n›rlar› d›fl›na kaç›nca, 4 fiubat 1920’de yeni-
den çal›flmaya bafllad›. Bu ikinci döneminde, ‹ngiliz Muhipleri
Cemiyeti’yle birlikte Kurtulufl Savafl›’na karfl› ç›kt›; Anadolu’daki
Kurtulufl Savafl›’na karfl› ayaklanmalar düzenledi ve destekledi.
HÜSEY‹N, Saddam
(1937 Tikrit), Irakl› devlet adam›.
1957’de Baas Partisi’ne girdi. Baflbakan Abdülkerim Kas›m’a
karfl› düzenlenen baflar›s›z bir suikast giriflimi içinde yer ald›.
Kendisinin de olay›n içinde oldu¤unun anlafl›lmas›ndan sonra
Suriye’ye, oradan da M›s›r’a kaçt›. Kahire’de hukuk ö¤renimi
gördü. Baas Partisi iktidar› ele geçirince (1963) Ba¤dat’a dön-
dü. Ancak partisinin bir darbe sonucu devrilmesiyle tutukland›
ve 1964-1966 aras›nda hapiste yatt›. Hapisten ç›k›nca Baas Par-
tisi genel sekreter yard›mc›l›¤›na seçildi ve partisinin iktidara
gelmesini sa¤layan darbenin haz›rlay›c›lar›ndan biri oldu.
1969’da Devrim Komuta Konseyi baflkan yard›mc›s› oldu. Dev-
let baflkan› Bekir istifa edince Konsey baflkanl›¤›n›n yan› s›ra
devlet baflkanl›¤› ve Baas genel sekreterli¤i görevlerini de üst-
lendi (1979). ‹ran’dan, fiattülarap su yolu üzerindeki Irak hakla-
r›n›n tan›nmas›n› istedi. ‹ran bu iste¤e olumlu cevap vermeyin-
ce Irak uçaklar› ‹ran havaalanlar›n› bombalad›lar ve ‹ran-Irak Sa-
vafl› bafllad› (1980). Savafl›n bafllamas›yla Irak’ta ve Arap dün-
yas›nda çok etkili bir konuma geçen Saddam Hüseyin 1986 ve
1987’de savafla son verilmesi ve her iki ülkenin kendi s›n›rlar›-
na çekilmesi için ça¤r›larda bulunduysa da ‹ran savafla devam
etme karar› ald›. Taraflar 20 A¤ustos 1988’deki ateflkes antlafl-
mas›ndan sonra Cenevre bar›fl görüflmelerine bafllad›lar. Arap
dünyas›n›n lideri konumuna gelmek isteyen Saddam Hüseyin
ayn› zamanda Kuveyt’in zengin petrol yataklar›na sahip olmak
ve buna ba¤l› olarak OPEC’e yüksek kur politikas›n› dayatmak
amac›yla 2 A¤ustos 1990’da Kuveyt’i iflgal etti. Bu iflgal üzerine
28 ülke Irak’a karfl› askerî koalisyon oluflturdu. Bar›fl›n sa¤lan-
mas› için yap›lan görüflmelerde bir sonuca var›lamad›. 24 fiu-
bat 1991’de müttefiklerin Irak ve Kuveyt’e karfl› genifl çapl› bir
kara sald›r›s›ndan sonra Irakl›lar kitleler hâlinde teslim oldular.
28 fiubat 1991’de Irak, BM Güvenlik Konseyi’nin 12 karar›n› ka-
bul etti¤ini aç›klad› ve böylece ateflkes sa¤lanm›fl oldu. Saddam
Hüseyin'in 1992-1993'te bir kez daha Birleflmifl Milletler dene-
timini k›rmak istemesi, bu kez yaln›zca ABD, ‹ngiltere ve Fran-
sa'yla s›n›rl› kalan yeni bir operasyona yol açt›. 1994 Ekim’inde
Irak birliklerinin Kuveyt s›n›r›na konuflland›r›lmas› ciddi bir kri-
ze yol açt›. Müttefikler, bölgeye birlik gönderdi. Bunun üzerine
Ba¤dat, Kuveyt s›n›rlar›n› resmen tan›d›. Ancak 986 say›l› BM
karar›n› (petrol karfl›l›¤› g›da) reddetti. 15 Ekim 1995’te yalp›lan
ilk halk oylamas› ile Saddam Hüseyin oylar›n yüzde 99.96’s›n›
ald›. ABD ve ‹ngiltere’nin, 20 Mart 2003’te “nükleer silâh üretil-
di¤i” iddias›yla bafllatt›klar› Irak’› iflgal etmeleri sonucu, 24
Temmuz 2003’te Saddam Hüseyin’in o¤ullar› Uday ve Kusay öl-
dürüldü. 13 Aral›k 2003’te devrik devrik Devlet Baflkan› Saddam
Hüseyin, do¤um yeri Tikrit’te, bir çiftlik evinde yap›lan bir ope-
rasyon sonucu yakaland›.
HÜTHÜT
→
ÇAVUfiKUfiU
